Oktober 2022

150.000 leds voor Amsterdam

Hoofdstad vervangt alle straatverlichting

De gemeente Amsterdam wil alle 150.000 lichtpunten in de openbare ruimte vervangen door led. Geen simpele opdracht in zo’n drukke en complexe stad als Amsterdam. Hoe pak je dat aan? Supervisor Henk Paarhuis en projectcoördinator Linda Ruizendaal van Swarco vertellen hoe zij met hun bedrijf de klus klaren.

De opdracht om de 150.000 lichtpunten te vervangen voor led werd in 2018 aanbesteed en is verdeeld over twee partijen, waarvan Swarco (voorheen Dynniq) er een is. Het bedrijf werkt nu zo’n drie jaar aan dit duurzame project. De werkzaamheden voor Swarco omvatten het verwijderen van oude lampen en/of armaturen en het plaatsen van led-versies in het westelijk deel van Amsterdam. Planning is bij een dergelijke grootschalig en ingrijpende operatie cruciaal. Henk Paarhuis, supervisor bij Swarco: ‘In de gemeentelijke database TechView is elke lichtmast geregistreerd met alle specificaties. Wij krijgen voor de planning van ons werk een ‘dump’ van deze data en daarmee kunnen we dan aan de slag.’
‘De gemeente bepaalt zelf op basis van de TechView-data welke led-variant waar toepasbaar is als vervanging. Dus hoeveel lumen, welk type en voor welke armatuur, of een complete vervanging. Vervolgens bestelt het gemeentelijk materiaalbureau de benodigde aantallen bij leveranciers overal in Europa. Wij krijgen het gefaseerd aangeleverd, zodat we het goed kunnen verwerken in ons magazijn. Daar sorteert de magazijnmeester het op soort en type en deelt het in op deelproject volgens de informatie die hij van projectcoördinator Linda Ruizendaal krijgt.’

‘Bij klachten over te fel licht kunnen we softwarematig de drivers van de leds afregelen’

Plannen en regelen

Paarhuis legt uit wat er met de gemeente moet worden afgestemd voordat ook maar een lamp kan worden vervangen. ‘Om aan de slag te gaan in een stadsdeel gaan we met de stadsdeelregisseur in overleg om in detail te bespreken wat de uitvoering van onze werkzaamheden met zich meebrengt. Bijvoorbeeld dat we met een hoogwerker op de rij- of trambaan gaan staan of dat we een steiger moeten opbouwen, omdat we in een tunnel de armaturen gaan vervangen. Dat geeft stremmingen, dus bespreek je met de stadsdeelregisseur wanneer dat de minste hinder geeft en wat er voor maatregelen nodig zijn om het werk veilig te kunnen doen.’
‘Neem werken boven een trambaan. Op de bovenleiding staan duizenden volts. De afschakeling daarvan op een traject moet zes weken van tevoren worden aangevraagd en gepland. Het werk zelf doen we in de nachtelijke uren, tussen 01.00 en 5.00 uur. Dit alles komt te staan in een uitvoeringsplan per projectfase dat door de gemeente moet worden goedgekeurd. Dan maken we ook nog een verkeersplan met de vermelding van het soort afzetting wat we toepassen en welke verkeermaatregelen nodig zijn. Ook dat wordt afgestemd met de stad. Vervolgens is aanmelding bij de wegbeheerder verplicht en pas als dat allemaal is gedaan, kunnen we aan de slag.’
‘Dat deden we in het eerste deel van het werk met zo’n twintig of meer monteurs, nu zijn dat er acht à tien per deelopdracht. De eigen mensen zetten we vooral in op de specials, de onderaannemers voor het seriematige werk. Overigens zijn onze mensen – en ook de inhuur – VP/AVP-gecertificeerd voor werken aan het elektranet. Ze mogen bijvoorbeeld kabelmoffen maken om nieuwe armaturen aan te sluiten.’

Sluitende registratie

Projectcoördinator Linda Ruizendaal beschrijft het proces om een bepaald traject aan te pakken: ‘Alle deelopdrachten voor de uitvoering van het werk komen van de gemeente via TechView binnen. Zo weet ik welke materialen er nodig zijn uit ons magazijn. Ik zend een lijst met materialen per monteur naar onze magazijnmeester, die het voor hem klaarzet.’
‘Is het werk gedaan, dan wordt dat teruggemeld naar TechView. Zo weet de gemeente precies wanneer welke straat, weg of tunnel led heeft gekregen en of dat conform de vooraf bepaalde specificaties is gedaan.’
Swarco heeft naast de opdracht voor plaatsing van leds ook het onderhoud. Zo is er een zogeheten ‘storingstafel’ waar men kan zien of er een probleem in het led-areaal is. Ruizendaal geeft inzicht in wat er kan spelen: ‘Er zijn bijvoorbeeld klachten bij de gemeente binnengekomen over te fel licht uit de led-armaturen. Dat heeft ermee te maken dat soms te grote wattages zijn besteld. Het verschil in lichtopbrengst tussen een conventioneel armatuur en een led-armatuur is behoorlijk groot. Met onze gesprekpartners bij de gemeente hebben we aan tafel gezeten om te bespreken hoe dit snel kon worden opgelost. Dat is uiteindelijk gebeurd door softwarematig de drivers van de led’s anders af te regelen en dus te dimmen.’
‘Eerder deden we dat door het plaatsen van kappen in de armatuur, maar dat is verleden tijd. Nu gaat een monteur met een hoogwerker tot dichtbij het armatuur om met een speciale ‘scanner’ contact te maken met de software in de driver. Op zijn laptop kan hij dan de waarde aanpassen en dus de led dimmen. Onze monteurs werken sowieso met een tablet om ook de voortgang te kunnen rapporteren. Omdat wij ook het onderhoud doen op de door ons geplaatste led-armaturen is het goed bijhouden van de registratie in TechView belangrijk.’

Cijfers

40.000 lampen, units en armaturen werden tot nu toe vervangen. Dat leverde zo’n 25.000 manuren werk op. De gemeente Amsterdam bespaart met het vervangen van de openbare verlichting door ledlampen 9 procent op afname van elektriciteit.

Van vaart maken naar maatwerk

Het project is in een ander tempo terechtgekomen omdat de grote doorgaande wegen en verbindingswegen inmiddels allemaal led hebben. Ruizendaal. ‘Ik denk dat we tot begin 2023 werk hebben aan dit project, dus nog zo’n halfjaar. Aan de grote en doorgaande verbindingswegen werkten we vooral ’s nachts. In die nachtelijke uren kun je goed op tempo blijven en lekker doorwerken. Nu doen we vooral de speciale deelprojecten, zoals led in masten op pleinen en armaturen vervangen op binnenplaatsen achter flats in het centrum van Amsterdam. Het gaat dan om speciale armaturen of led-units die extra werk geven bij plaatsing.’
‘De snelheid is er inderdaad wel een beetje uit, want het is steeds meer maatwerk. Wat we nu doen noemen we dan ook ‘specials’. Bijvoorbeeld een verlichtingspunt aan een gevel, waardoor je met een steigeropbouw moet werken. Maar het komt ook voor dat sommige bestelde armaturen niet zonder meer passen in een lichtmast of -bak en dan moeten we handmatig, bijvoorbeeld met een slijptol, de zaak passend maken.’
Op de vraag of de montageteams van Swarco nog gekke dingen meemaken in de stad antwoord Paarhuis lachend: ‘Als je met een hoogwerker naar tien meter moet, zie je soms dingen die eigenlijk nooit in het zicht komen, als je begrijpt wat ik bedoel.’

Trots op de klus

De opdracht is voor Paarhuis op vele vlakken bijzonder. ‘Zo ontbraken er bijvoorbeeld aansluitsnoeren bij armaturen. Vanuit ons contract is er een SROI-verplichting, wat staat voor ‘social return on investment’. Ik schakelde daarom een werkplaats van de Tomingroep uit Almere in, waar mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt de assemblage van de kabels voor vijfduizend armaturen hebben gedaan.’
‘Wat ook echt opviel waren al die verschillende armaturen in Amsterdam, wel honderdvijftig soorten! En dat met grote verschillen in technische eigenschappen en bevestigingen. Vergelijk dat eens met een dorp waar het maximaal om vijftien verschillende armaturen gaat. Er waren oude armaturen bij die we letterlijk van de bevestigingspunten af hebben moeten slaan omdat ze na veertig jaar zo vast zaten dat er een voorhamer aan te pas moest komen. Dat lijkt leuk, maar dan ben je als monteur ’s avonds ook echt gesloopt. Bedenk dat het werk in weer en wind is, ook ’s winters. Natuurlijk is dit voor ons gewoon een job, maar ik denk dat we een mooie prestatie neerzetten in Amsterdam.’

Tekst: Tom de Hoog
Fotografie: Sander van der Torren, Swarco