Oktober 2021

Aardwarmte floreert in het Westland

Glastuinbouw drijvende kracht achter warmtebronnen

Als er één gemeente in ons land zich -weinig zorgen hoeft te maken over de warmtetransitie, dan is dat de gemeente Westland. De glastuinbouw is de drijvende kracht achter bestaande en nog in ontwikkeling zijnde aardwarmtebronnen. De hoeveelheid warmte die zij leveren is enorm. Woningen en gebouwen kunnen in theorie eenvoudig meeliften op deze aardwarmtecapaciteit. Daarvoor ontwikkelen de gemeente en Energie Transitie Partners op dit moment het Warmtesysteem Westland, dat gaat zorgen voor een efficiënte distributie van die warmte.

In de gemeente Westland zijn al circa tien jaar aardwarmteputten in gebruik. Greenwell Westland in Honselersdijk startte in 2012 met het leveren van aardwarmte aan een groep telers. In 2014 begon ook Geothermie De Lier met het leveren van duurzame warmte aan enkele grote tuinbouwbedrijven. In de achterliggende jaren zijn daar nog vijf aardwarmtebedrijven bij gekomen. En daar blijft het niet bij: nog minstens vier andere aardwarmtebronnen zijn in ontwikkeling en gaan binnen nu en drie jaar in productie. Deze elf aardwarmtecoöperaties voorzien straks een forse groep glastuinders van duurzame warmte, waarmee zij grotendeels CO₂-vrije groenten, planten en bloemen kunnen telen.

Warmtesysteem Westland

Een belangrijke randvoorwaarde bij deze ambitie is dat de warmte efficiënt kan worden gedistribueerd. Dat is de reden dat Energie Transitie Partners BV (ETP) is opgericht, een gezamenlijke onderneming van HVC en Capturam. ETP houdt zich bezig met het bundelen en coördineren van geothermieprojecten, maar doet ook onderzoek naar de inzet van alternatieve warmtebronnen zoals restwarmte. ‘Het belangrijkste is dat we een nauwe en goede samenwerking met de glastuinbouwondernemers opzetten, zodat wij hun belangen versterken. Tegelijkertijd verkennen we de mogelijkheden om duurzame warmte aan andere partijen te leveren.’ Dat zegt Marco van Soerland, directeur van ETP en tevens manager warmte bij warmtebedrijf HVC en directeur van Trias Westland, een van de prominente exploitanten van een aardwarmtebron. ‘Als ETP willen wij in de eerste plaats initiatiefnemers van aardwarmtebronnen in het Westland helpen om deze van de grond te trekken. In de tweede plaats zijn wij ook de aanjager van een projectoverstijgend warmtenet, dat inmiddels bekend staat als het Warmtesysteem Westland. Met dit warmtenet in wording sluiten we in eerste instantie de bestaande aardwarmteputten op elkaar aan en versterken we daarmee de leveringszekerheid en exploitatie van de verschillende putten. Maar het Warmtesysteem Westland heeft ook de ambitie om uiteindelijk andere afnemers dan de glastuinbouw van duurzame warmte te voorzien.’

Samenwerken in coöperaties

Dat de potentie van geothermie groot is, laat de stormachtige ontwikkeling in het Westland zien. Voor veel glastuinders is een aardwarmtebron de meest rendabele manier om hun tuinbouwbedrijf te verduurzamen. In de meeste gevallen zoeken de telers elkaar op en verenigen zich in een coöperatie. Een van die coöperaties is Polanen, een samenwerking tussen 38 glastuinbouwbedrijven in Monster en omstreken. ‘Het vergde enige aanlooptijd om alle zaken goed te regelen en voldoende partijen mee te krijgen, maar nu is er eigenlijk geen obstakel meer om onze aardwarmtebron te kunnen realiseren’, vertelt Robin Schaap, voorzitter van de coöperatie Polanen, een functie die hij vervult naast zijn ‘gewone’ functie van financieel directeur bij glastuinbouwbedrijf Koppert Cress. De glastuinders die zich bij de coöperatie Polanen aansloten, willen in de eerste plaats hun kassen duurzaam verwarmen. Maar dat hun aardwarmtebron uiteindelijk ook op het Warmtesysteem Westland kan worden aangesloten en daardoor ook een of meerdere woonwijken kunnen meeliften op de warmtebron, is mooi meegenomen. ‘Natuurlijk is er altijd een risico aan het opstarten van dit project. Maar er is inmiddels al zoveel onderzoek gedaan naar de bodem in het Westland, dat de kans uitermate klein is dat de boring mislukt. Daarnaast is onze aanvraag voor SDE-subsidie gehonoreerd, waardoor we de boring inmiddels hebben besteld. Halverwege 2022 zal de boring starten waarna we medio 2023 naar verwachting de eerste bedrijven van aardwarmte kunnen voorzien’, zegt Schaap.

‘In het Westland is 100 MW aan aardwarmte beschikbaar’

Rendabele businesscase

Tegelijk met de coöperatie Polanen werken elders telers aan het opzetten van Warmtecoöperatie Maasdijk. Ook is een tweede bron van Trias Westland recent in bedrijf genomen. ‘Ruwweg kun je zeggen dat er in het Westland nu 100 MW aan aardwarmte beschikbaar is. Daar komt in de komende drie jaar nog 100 MW aan aardwarmte bij. En dan is er nog de ambitie om 100 MW aan restwarmte naar deze regio te halen. Daarvoor kijken we met name naar de Rotterdamse haven, waarvandaan we via een leiding warmte naar het Westland willen transporteren’, vertelt Van Soerland. Het doel van ETP is om zo veel mogelijk aardwarmtesystemen samen met de restwarmteleiding uit de haven aan te sluiten op het Warmtesysteem Westland. ‘Wij zien dit echt als een zeer kansrijke en rendabele businesscase. HVC heeft niet voor niets 100 miljoen euro gereserveerd om in de komende drie tot vier jaar nog vijf bronnen in deze regio te ontwikkelen. Daarnaast is er ook 100 miljoen euro beschikbaar om te investeren in het warmtenet.’ Volgens Soerland ontstaan daardoor niet alleen goede kansen voor de glastuinbouw, maar ook voor de gebouwde omgeving. Trias Westland levert al warmte aan de gebouwen van Royal FloraHolland, de bloemenveiling in Honselersdijk, en zal dit ook aan bepaalde nieuwbouwwijken gaan leveren. Die mogelijkheden zien we nu op meerdere plekken ontstaan, zeker als we het Warmtesysteem Westland de komende jaren flink kunnen uitbouwen.’

Transitievisie Warmte gemeente Westland rekent op aardwarmte

Terwijl het Warmtesysteem Westland meer zekerheid biedt voor alle glastuinders die in coöperaties of speciale ondernemingen mede-eigenaar zijn, biedt het systeem voor de gemeente grote kansen voor haar warmtetransitie. Zo blijkt uit de concept Transitievisie Warmte van de gemeente Westland hoezeer de gemeente rekent op aardwarmte als belangrijke duurzame energiebron voor haar wijken en bedrijfsterreinen. In die Transitievisie benoemt Westland vier uitgangspunten die leidend zijn in de transitie:
• Vrijheid in keuze voor techniek door inwoners en bedrijven
• Inzet op Warmtesysteem Westland
• Draagvlak en acceptatie van de warmtetransitie
• Toekomstbestendigheid van de oplossingen

Hoewel de gemeente in uitgangspunt 1 de keuzevrijheid voor bewoners belangrijk noemt, noemen de beleidsmakers het Warmtesysteem Westland een luxe en daarmee een unieke kans die niet in elke gemeente vanzelfsprekend is. Tegelijk constateert de gemeente dat huishoudens in deze gemeente een relatief beperkte footprint hebben; de warmtevraag van tuinders in Westland is goed voor 90 procent van de totale warmtevraag van de gemeente. Van Soerland: ‘Het gasverbruik van de glastuinders is net zo hoog als dat van 800.000 huishoudens. Als we dat verbruik kunnen vervangen door duurzame aardwarmte, dan hoeven we voor de verduurzaming van het gasverbruik van de 45.000 huishoudens in de gemeente het Warmtesysteem Westland nog slechts beperkt uit te breiden.’

Het doel van ETP is om zo veel mogelijk aardwarmtesystemen samen met de restwarmteleiding uit de haven aan te sluiten op het Warmtesysteem Westland.

Wijk voor wijk bekijken

Inmiddels zijn de eerste wijken in Westland al aangesloten of maken zich klaar voor aansluiting op het warmtesysteem. In de nieuwbouwwijk Rijnvaart in ’s-Gravenzande zijn de huizen al aangesloten op een warmtenet. ‘HVC is de exploitant en voedt dit warmtenet nu nog met gasgestookte ketels. Maar binnen afzienbare tijd moet dit net een aansluiting krijgen op het Warmtesysteem Westland’, vertelt Van Soerland. Verder heeft de nieuwbouwwijk Liermolen in De Lier, met in totaal 350 woningen, al een aansluiting op het warmtenet. En deze zomer werd bekend dat nieuwbouwwijk Noorderduin in Monster binnenkort een aansluiting krijgt op Aardwarmteproject Vogelaer, zo meldt de gemeente. ‘Elke buurt is specifiek met een andere samenstelling van bewoners, gebouwen, omgeving en warmtepotentie. De benadering per buurt zal dus op maat zijn’, zo is te lezen in de transitievisie van de gemeente. Ook Van Soerland merkt op dat je bewoners of ontwikkelaars niet kunt verplichten. ‘In nieuwbouwwijken bepaalt de ontwikkelaar welke energievoorziening hij kiest. Als HVC zullen wij in nieuwbouwprojecten zeker voorstellen doen om een wijknet te exploiteren dat we met aardwarmte zullen voeden.’

Hoogtemperatuurnet

In bestaande wijken ligt het voor de hand dat de gemeente als eerste kijkt naar wijken dicht bij de hoofdinfrastructuur en naar projecten van woningcorporaties. Een woordvoerder van de gemeente geeft echter aan dat het Westland relatief weinig woningen van woningcorporaties kent, zeker als je het vergelijkt met steden. Ook liggen de corporatiewoningen flink verspreid. Een belangrijk voordeel, zo meldt de woordvoerder, is dat de temperatuur in het warmtenet relatief hoog is. ETP wil een netwerk realiseren met een temperatuur van 80 á 85oC. Dat zou betekenen dat woningen met relatief weinig ingrepen kunnen overstappen van een gasgestookte cv-ketel naar een verwarmingssysteem op basis van aardwarmte. ‘Als gemeente willen wij wijk voor wijk bepalen wanneer we huizen van het gas afhalen. Daarvoor willen wij van het Rijk weten welke voorwaarden gelden en welke aansluitbijdrage we de bewoners mogen aanbieden’, zegt de woordvoerder. ‘Meer duidelijkheid over die kostenverdeling is echt essentieel en die is er nog niet. Dat geven we ook aan in onze transitievisie warmte. Maar dat we in onze gemeente een enorme kans hebben om bewoners en bedrijven, zeker in de dorpskernen, tegen relatief lage kosten een duurzame warmtevoorziening aan te bieden, dat is wel duidelijk.’

Tekst: Rob van Mil
Fotografie: Trias Westland - Carel Kramer