Bengcheck en Energielabelcheck

Hoe kies je al in de vroege ontwerpfase de juiste klimaatinstallatie voor een kantoorgebouw? Vaak maken ontwerpers deze keuze op basis van eerdere ervaringen, maar volgens de Expertgroep Klimaattechniek van TVVL moest er een betere manier zijn. Na hun eerdere Binnenklimaatcheck ontwikkelden zij daarom nog twee handige tools: de Bengcheck en de Energielabelcheck.

In 2022 verscheen de Binnenklimaatcheck op het Platform Binnenklimaattechniek (www.binnenklimaattechniek.nl). Met deze tool controleren gebruikers met het invoeren van enkele gegevens eenvoudig de comfortprestaties van hun klimaatinstallatie. Afgelopen jaar werd het platform verder uitgebreid met de Bengcheck en de Energielabelcheck, voor het berekenen van de energieprestaties van respectievelijk nieuwe en bestaande gebouwen. De Expertgroep Klimaattechniek van TVVL constateerde namelijk dat er behoefte was aan een relatief eenvoudige manier om deze berekening uit te voeren.
‘Natuurlijk bestaan er wel rekenmodellen, maar die dienen vooral als controleberekening in een later stadium’, begint Roelant van der Putten, projectleider van de Expertgroep Klimaattechniek. ‘Als ontwerper van klimaatinstallaties wil je al in het schetsontwerp kunnen sturen. Een gesprek met een architect schiet niet op als je aan ieder voorstel een dag moet rekenen. Wij wilden iets maken waarmee je direct ziet welke impact bepaalde keuzes van de architect hebben op de energie- en comfortprestaties.”

‘De tool helpt om in ontwerpfase juiste conceptkeuzes te maken’

Eenvoudig in gebruik

Wie de Bengcheck of Energielabelcheck opent, ziet direct hoe eenvoudig deze werken. De tools bestaan uit slechts drie pagina’s, met telkens een aantal invulvelden. Op de eerste pagina vult de gebruiker de gevraagde gebouwgegevens in: gebouwnaam, gebouwfunctie, versienummer en gebruiksoppervlakte. Pagina 2 gaat over de thermische schil van het gebouw. Hier selecteert de gebruiker de compactheid (de verhouding tussen verliesoppervlak en gebruiksoppervlak), luchtdichtheid, glaspercentage, glastype en isolatie van de schil. ‘De opties zijn bij de Bengcheck beperkter dan bij de Energielabelcheck, vanwege de eisen waar nieuwbouwkantoren sowieso al aan moeten voldoen. Een slechte luchtdichtheid of slechte isolatie, met bijvoorbeeld enkel glas, is dan al uitgesloten’, merkt Van der Putten daarbij op.

Beng-indicatoren

Terwijl de gebruiker deze gegevens aanklikt, ziet hij of zij de Beng 1-score al in beeld staan. Deze geeft de maximale energiebehoefte in kWh per m² gebruiksoppervlakte per jaar aan, gebaseerd op de gegevens die op dat moment zijn geselecteerd. De andere Beng-indicatoren, Beng 2 (maximaal primair fossiel energiegebruik) en Beng 3 (het percentage zelf opgewekte energie), worden zichtbaar op de derde pagina. Hier vult de gebruiker de gegevens in van de installaties in het gebouw. Zo is dus direct te zien welke invloed bijvoorbeeld de keuze voor een bepaalde warmteopwekker, het type warmteterugwinning of het plaatsen van pv-panelen heeft op de verschillende Beng-indicatoren.

‘Ook hier zijn bij de Bengcheck bepaalde opties uitgesloten, die je in de Energielabelcheck wel kunt selecteren. Zo kun je in bestaande kantoorgebouwen nog cv-ketels en tl-verlichting tegenkomen, terwijl dat voor nieuwbouw natuurlijk niet geldt’, aldus Van der Putten. Hij wijst daarbij ook op de resultaten die de beide tools laat zien. ‘De Energielabelcheck geeft net als de Bengcheck de waardes weer voor alle drie de Beng-indicatoren. Maar de enige wettelijke eis die hier op dit moment van belang is, is dat kantoorgebouwen minstens energielabel C moeten hebben. Beng 2 is de enige indicator die hierop van invloed is. Beng 1 en 3 worden ter informatie weergegeven, maar aan deze waardes hangen dus geen consequenties.’

‘Grofheid’ volstaat

De ontwikkeling van de tool was volgens Van der Putten een ‘behoorlijk complex’ proces. ‘Het is het vereenvoudigen van een heel nauwkeurige berekening. In een gebruikelijke controleberekening werk je met misschien wel honderd keer zoveel invoergegevens als bij deze tools. En dus moesten we veel keuzes maken in wat we wel en wat we niet meenamen. Daar ging veel tijd in zitten.’
Wat dat betekent voor de betrouwbaarheid van de resultaten? ‘De tool is echt bedoeld om in de ontwerpfase de juiste conceptkeuzes te maken, afgestemd op de bouwfysische eigenschappen van het gebouw.
In die fase volstaat de ‘grofheid’ van deze tool. Gaat het bijvoorbeeld over het glaspercentage van het gevel-oppervlak, dan is dat hier nog een ruwe schatting. Pas in een latere ontwerpfase – waarin de ontwerper nog steeds een volledige controleberekening moet maken – wordt dit percentage nauwkeuriger bepaald.’

Tools voor andere gebouwtypen

Inmiddels staan de Bengcheck en de Energielabelcheck al bijna een jaar online. Met de eerste reacties op de tools wil de Expertgroep Klimaattechniek de tools verder optimaliseren. ‘We kregen vooral de vraag om de invoer iets te verruimen, zodat gebruikers uit meer mogelijkheden kunnen kiezen. Die uitbreiding van de tools staat op de planning.’
Een andere vraag die Van der Putten al eens kreeg, is of de tools ook kunnen worden ingezet voor andere gebouwen dan alleen kantoren. ‘Het is mogelijk om de tools hiervoor geschikt te maken, maar dat is natuurlijk wel weer een flink project. Daarom willen we eerst zeker zijn dat meer mensen behoefte hebben aan deze tools. Als we merken dat er voldoende draagvlak is, gaan we ook hiermee direct aan de slag.’

Tekst: Lars van Mil
Fotografie: iStock Afbeeldingen: TVVL

Lees meer artikelen in het dossier Klimaat en duurzame techniek