Januari 2020

8 teams tonen lef tijdens Techathon

De eerste Techathon van Techniek Nederland heeft verrassende en gedurfde plannen opgeleverd om de wijk Driemanspolder in Zoetermeer aardgasvrij te maken. De acht deelnemende teams bestonden uit medewerkers van installatiebedrijven en studenten van mbo- en hbo-niveau. Zij kregen op 21 november één dag om hun plannen te bedenken en te presenteren, met verfrissende resultaten.

In de Dutch Innovation Factory in Zoetermeer buigt zich in de namiddag een jury over de plannen van de acht teams die deelnemen aan de eerste Techathon, georganiseerd door Techniek Nederland en TNO. De organisatoren willen met de Techathon bereiken dat jonge mensen interesse krijgen voor de installatiebranche. Daarom bestaan de deelnemende teams uit studenten van de Hogeschool Arnhem Nijmegen, de Hogeschool Utrecht, Saxion, de Hanzehogeschool en van MBO Rijnland. Ook doen medewerkers van installatiebedrijven mee. Zo kunnen ze in contact komen met veelbelovende studenten en nieuwe kennis en ideeën opdoen. De acht teams hebben al de hele dag gewerkt aan hun ultieme oplossing voor een actueel installatietechnisch probleem: hoe krijg je een verouderde grootsteedse woonwijk van het gas af? Daarbij gaat het niet alleen om de technische haalbaarheid. De voorstellen moeten ook betaalbaar zijn en genoeg overtuigingskracht hebben om stadsbestuur, woningcorporaties en bewoners enthousiast te maken voor deze energietransitie. Om de druk nog wat verder op te voeren gaan de voorstellen over een echte woonwijk: Driemanspolder in Zoetermeer. De gemeente wil deze wijk haalbaar en betaalbaar verduurzamen. Er staan vijfhonderd rijtjeswoningen van particuliere woningeigenaren, zes portiekflats met elk een vereniging van eigenaren en vier galerijflats in eigendom van een woningcorporatie, allemaal rond 1970 gebouwd. Hoog tijd dus voor een duurzaam plan waarmee alle betrokken partijen daadwerkelijk aan de slag kunnen. Een plan dat ook kan worden gebruikt als blauwdruk voor de verduurzaming van andere Nederlandse woonwijken.

Modelwoning als Airbnb

Nadat de jury onder leiding van voormalig staats-secretaris Medy van der Laan alle voorstellen heeft gelezen, krijgt elk team drie minuten om zijn plannen te presenteren. Het eerste team bestaat uit studenten van de Haagse Hogeschool en MBO Rijnland en medewerkers van installatiebedrijf Heijmans. In hun oplossing staat de mens centraal. Flexibiliteit op lange termijn en keuzemogelijkheden voor bewoners zijn belangrijke uitgangspunten. Het team ziet een duurzame wijk als onderdeel van maatschappelijke uitdagingen, zoals gezondheid, mobiliteit en lokaal ondernemerschap. Om hun plan te laten slagen is draagvlak onder de bewoners noodzakelijk. ‘Daar willen we voor zorgen door wijkambassadeurs in te zetten, een informatiecentrum op te richten dat ook als buurthuis functioneert en energiecompetities te organiseren voor straten en buurten. Een modelwoning gaat dienen als gratis Airbnb, waar wijkbewoners het comfort van een duurzame woning kunnen ervaren.’ Ook over de techniek is nagedacht. Door de gebouwschil te isoleren kan een derde van de warmtevraag worden bespaard. Daarnaast wil team 1 een warmtenet combineren met WKO-bronnen in combinatie met centrale warmtepompen, die voor de helft van hun stroomvraag zonne-energie uit de wijk gebruiken. Het systeem wordt modulair opgebouwd, zodat bewoners kunnen kiezen waar ze in gaan investeren. Willen ze niet investeren, dan kunnen ze de geleverde warmte zelf opwaarderen met een warmtepomp of hun huidige gasketel. Ook dan besparen ze gas. Een boosterwarmtepomp kan op een natuurlijk moment de gasketel vervangen en wordt gebruikt om aan de tapwatervraag te voldoen.

Jury vol lof

De winnaar van deze eerste Techathon van Techniek Nederland en TNO
is team 1, bestaande uit studenten van de Haagse Hogeschool en MBO Rijnland en medewerkers van installatiebedrijf Heijmans. De jury prijst hen vanwege de nadruk op het draagvlak onder bewoners en hun inventieve manieren om hen bij de verduurzaming van hun wijk te betrekken. Zij halen daarmee een leuk geldbedrag binnen en mogen deelnemen aan een studiereis over verduurzaming met als focus waterstof. Team 6 ontvangt een eervolle vermelding voor het idee dat de mens meer waard is dan de euro en het voorstel voor een digitaal platform. Ook voor de overige teams is er veel lof, de jury is trots op de verrassende en goed onderbouwde ideeën die er zijn neergezet. Ook de deelnemers zijn enthousiast. De studenten vinden het samenwerken in gemengde groepen erg stimulerend en ervaren de Techathon als een heftige, maar leuke en leerzame dag.

Smart heating grid

In het tweede team is energieleverancier Engie met MBO Rijnland en de Haagse Hogeschool vertegenwoordigd. Zij zetten bij de particuliere woningeigenaren in op volledig elektrische woningen of woningen die op het plaatselijke warmtenet zijn aangesloten. De hoogbouw kan overstappen op WKO’s is het idee van team 2. ‘De basis daarvoor is het lokale smart heating grid, waarmee de warmtevraag en het warmteaanbod slim kan worden verdeeld. Daarvoor installeren we sensoren in de woningen, die patronen herkennen en inspelen op bijvoorbeeld de weersverwachting. Uiteindelijk is ieder huishouden gemiddeld ongeveer vijftig euro per maand kwijt voor een duurzaam systeem, dat is gebaseerd op bestaande en bewezen technologieën die in heel Nederland kunnen worden gebruikt.’

Cascadeopstelling

Team 3 bestaat uit medewerkers van installatietechnische groothandel Rensa en studenten van de Hogeschool Arnhem Nijmegen en MBO Rijnland. Zij laten zien hoe hun collectieve verwarmingssysteem op basis van industriële restwarmte recht kan doen aan verschillende wensen en behoeften van bewoners. ‘Onze oplossing is om saamhorigheid te creëren en de eindgebruiker zo min mogelijk te belasten.’ Daarvoor hebben ze bij de flats een cascadeopstelling gebruikt, een verwarmingssysteem waarbij meerdere verwarmingsketels parallel worden geschakeld om een groter vermogen te realiseren. Maar ‘natuurlijk’ is isolatie in dit geheel de eerste stap.

Energierotonde

Ook de medewerkers van installatiebedrijf Kuijpers en de studenten van MBO Rijnland en de Hogeschool Arnhem Nijmegen in team 4 zetten in op praktische haalbaarheid en passen de trias energetica toe, te beginnen bij isolatie. Naast passieve oplossingen, zoals zonwering om woningen koel te houden, noemen ze ook iets bijzonders: de plaatselijke energierotonde. ‘Daarmee verplaatsen we warmteoverschotten en -tekorten tussen wijken en gebouwen. Maar het belangrijkste is dat je niet alleen een duurzame, maar ook een leefbaardere wijk voor bewoners wilt realiseren. Dat duurt langer, maar die vertraging heb je nodig om later te kunnen versnellen. Als we nu door wat langer nadenken over een oplossing die we kunnen opschalen naar heel Nederland, is dat veel waard.’

Open source databank

Team 5 bestaat uit medewerkers van installatiebedrijf Kropman en wederom studenten van de Hogeschool Arnhem Nijmegen en MBO Rijnland. Een grote centrale warmtepomp die veertig huizen tegelijk kan verwarmen vormt het technische hart van hun oplossing, in combinatie met het duurzame koudemiddel HFO. Nog interessanter is hun idee voor een grote centrale duurzame databank, een verzameling van alle ideeën en oplossingen in Nederland waar iedereen vrij uit mag putten. ‘Vooronderzoek is dan makkelijker en zo’n open source databank maakt het goedkoper om plannen te realiseren. Zoveel transparantie gaat ook helpen om betrokkenheid te stimuleren en wantrouwen weg te nemen bij bewoners.’

Digitaal platform

‘De mens is meer waard dan de euro’. Met die stelling start de presentatie van team 6 met medewerkers van installatiebedrijf Van Dorp en studenten van de Hogeschool Arnhem Nijmegen en MBO Rijnland. ‘Wij gaan voor een digitaal platform op basis van de wensen van individuele bewoners. Lokale ondernemers kunnen hen dan via het digitale platform benaderen. Daarnaast zetten we in op een systeem met waterstof via het bestaande aardgasdistributienet. Wie beperkt wil investeren, wordt geholpen met isoleren, een warmtepomp en lage-temperatuur-radiatoren. Op het dak komen pv-panelen.’

Energieverdeelstation

Team 7, bestaande uit medewerkers van installatie-bedrijf Homij en studenten van Hogeschool Fontys en MBO Rijnland, gaan voor een zelfvoorzienende wijk in 2040, waar een wijkenergiecoöperatie het energieverdeelstation in eigendom heeft en beheert. ‘Iedereen wordt deeleigenaar en bewoners kunnen hun restenergie verkopen aan andere bewoners in de wijk. Belangrijk is ook de inzet van Powernest, een prefab zonne- en windenergieturbine.’ Maar wat als de zon niet schijnt en de wind niet waait? ‘Dan vallen we eerst terug op het normale elektriciteitsnetwerk en later op accupakketten of opgeslagen waterstof.’

Gelijkstroom met zoutopslag

Team 8, met medewerkers van installatiebedrijf Breman en studenten van de Avans Hogeschool en MBO Rijnland, is als laatste aan de beurt. Zelfverzekerd stellen zij dat alternatieve energiebronnen geen oplossing zijn. ‘We kunnen beter de netcapaciteit verdubbelen door gelijkstroom toe te passen. De woningen worden voorzien van een prefab meterkast op gelijkstroom met een zoutopslagmodule voor warm tapwater. Daarna gaan we pv-panelen plaatsen om de energievraag van de zoutbatterij te dekken. Uiteindelijk houden we met dit systeem in 2040 een kwart energie over.’ Maar wie gaat dit dan betalen, vraagt de jury zich af. ‘Daarvoor willen we investeerders aantrekken. We hebben net een rondje gebeld en ze staan in de rij.’ Daarmee krijgt team 8 de lachers op hun hand.

Tekst: Mathilde van Hulzen
Fotografie: Eric de Vries