September 2018
Chique en zuinige buitenverlichting
Buitenverlichting voor luxere woningen wint aan populariteit. De tuin wordt steeds meer gezien als verlengstuk van de woning en moet dan ook even fraai worden uitgelicht. De opkomst van led, buitenverlichting op 12 V en de vele mogelijkheden binnen de meet- en regeltechniek maken het toepassen van tuinverlichting tot een uitdaging voor iedere installateur.
Buitenverlichting voor het duurdere segment woningen, ook wel resi-dentiële buitenverlichting genoemd, heeft een dubbele functie. Als pure lichtbron stelt het mensen in staat zich veilig door de directe omgeving van hun huis te bewegen wanneer het donker is. Hiervoor is het mogelijk direct of indirect de looppa-den te verlichten, maar ook objecten in de tuin die een barrière kunnen vormen, zoals bomen en kunstwerken.
Vormgeving
Specifiek voor de luxere woningbouw heeft buitenverlichting echter ook een grote toegevoegde waarde voor het aanzicht van de tuin. Mensen leven enerzijds steeds meer buiten en willen dit in een fraaie omgeving doen, maar breiden ook graag vanuit de woning hun zichtveld – en hiermee hun leefruimte – uit. Chris Bennemeer, lichtontwerper van Light-sale Projectverlichting: 'Een goed licht ontwerp voor de tuin bestaat uit een aantal lagen. Als eerste een basis waardoor we ons goed kunnen verplaatsen zodra het donker wordt. De tweede laag is een ‘sausje aan armaturen’ die de architectonische staat van het pand ondersteunt, en sfeerbepalend is. Tot slot is verlichting geschikt om een uniek kenmerk aan te brengen, waarbij voorwerpen of details via een lichtbundel worden uitgelicht. Producten voor residentiële buitenverlichting selecteer ik dan ook vaak op functionaliteit, originaliteit, ontwerp en afwerking.'
Led
De ontwerpmogelijkheden zijn de afgelo-pen jaren fl ink uitgebreid, door de ontwik-kelingen in led. Gerard Jan van Bruinessen, manager outdoor verlichting bij Fagerhult en Simes: 'Over toe te passen lichtbronnen kunnen we kort zijn; led, led en nog eens led. Door de minimale afmetingen van deze lichtbron, puntverlichting in combinatie met de compacte maatvoering van de driver – die eventueel ook extern is te plaatsen – hebben vormgevers veel meer vrijheid gekregen in de vormgeving.' Dat het even duurde voordat de techniek uitgekristalliseerd was is evident. Vooral de grotere merken op gebied van residentiële buitenverlichting hebben in eerste instantie (een deel van) hun bestaande portfolio ge-schikt gemaakt voor led, zonder de vormge-ving aan te passen. Pas in een later stadium kwamen armatuurontwerpen waarbij de echte vrijheid van ontwikkeling ter hand is genomen.
Onderhoud
De aura van ‘onbeperkte levensduur’ die om led-verlichting hangt, betekent overigens niet dat de armaturen geen onderhoud nodig hebben. Integendeel. Wanneer ze in de volle zon hangen, kan de elektronica het door de hoge inwendige temperatuur eerder begeven. Bovendien moeten de armaturen regelmatig worden gereinigd om de lichthoeveelheid te handhaven, wat normaliter veelal gebeurt bij het verwisselen van de lichtbron. Door de langere levensduur van led gebeurt dit nu vaak te weinig.
Vanuit de ontwerperskant is er aandacht voor het beperken van de onderhoudsbe-hoefte door onder andere te kiezen voor onderhoudsvrije materialen, zoals koper, messing, zink, hardhout en cortenstaal. De laatstgenoemde is een staalsoort die gaat roesten, maar niet doorroest; de roestlaag is de beschermlaag tegen doorroesten en geeft de armatuur een natuurlijke uitstraling.
Aansturing
De mogelijkheden voor de toepassing van tuinverlichting zijn inmiddels sterk uitgebreid door ontwikkelingen in de aansturing. Waar voorheen vooral werd gewerkt met aan/uit- en tijdschakelingen, wordt nu steeds meer traploos geregeld op kleur en intensiteit en worden programma’s (scènes) geschreven om verlichting gedurende de tijd te veranderen of af te stemmen op externe factoren. Ook hier is weer de combinatie te maken van praktisch en fraai.
‘Over toe te passen lichtbronnen kunnen we kort zijn; led, led en nog eens led’
Aan de praktische kant draagt een juiste regeling bij aan het besparen van energie. De grootste winst kan hier worden gemaakt door het licht dynamisch te maken. Ge-bruik maken van een schermschakelaar die het moment van inschakelen bepaalt, het lichtniveau in de nachtperiode dimmen naar een laag lichtniveau (10 tot 40 procent) en gebruikmaken van aanwezigheidsdetectie zijn hiervan enkele voorbeelden. Daarnaast is het via ‘slim schakelen’ mogelijk om bijvoorbeeld het licht aan te schakelen wanneer het alarm afgaat. Verder schakelen en dimmen we steeds vaker via een tablet en smartphone; al dan niet via het internet. Maar ook het rechtstreeks aan-sturen van armaturen – dus zónder domotica-systeem – is in opmars. Bij kleinere installaties valt te denken aan Casambi, waarbij een smartphone contact maakt met een Bluetooth-ontvanger, terwijl het bij grotere installaties, bijvoorbeeld op een landgoed, interessant kan zijn om een Dali-installatie aan te leggen. Chris Bennemeer: 'Daarbij moeten we niet vergeten dat slimme systemen om extra voor-bereiding vragen. Soms moet er bijvoorbeeld een stuurdraad extra worden aangebracht of voor speciale bekabeling gekozen. Een goed overleg met de klant over de wensen – nu én in de toekomst – is hierbij essentieel.' <
Tekst: Marjolein de Wit - Blok
Fotografie: Industrie