Coole innovaties om te koelen

Op de vakbeurs ISH in Frankfurt pakten veel fabrikanten na de gedwongen coronapauze weer groots uit. In de hallen 8 en 12 concentreerden zich de aanbieders van ventilatie- en koelsystemen. De focus lag hier vooral bij innovaties op het gebied van geluid en natuurlijke koudemiddelen. Ook zag je daar de ventilatie(nood)oplossingen voor scholen en kantoren, waarmee men het debiet snel en relatief eenvoudig naar een hoger niveau kan brengen.

Zoals te verwachten toonde de ISH de stormachtige opkomst van warmtepompsystemen. Er is geen enkel marktsegment te bedenken waarvoor geen passende warmtepompoplossing beschikbaar is. Wat deze ontwikkeling uitdagend maakt, is de regelgeving die ervoor zorgt dat fabrikanten op meerdere fronten moeten innoveren. Geluid is zo’n onderwerp dat in veel stands prominente aandacht kreeg. Enerzijds door nieuwe en verbeterde compressortechnologie, anderzijds door de steeds stillere ventilatoren in de buitenunits. Toch is het bijna altijd de compressor en niet de ventilator die het meeste geluid veroorzaakt.

Minder dB(A)’s

Mitsubishi Electric presenteerde de nieuwe PUZ-lijn warmtepompen voor de woningbouw. De buitenunit van dit systeem, die ook in een geavanceerdere Ecodan-uitvoering beschikbaar komt, heeft meerdere standen met onder meer de ‘silent mode’. Het geluidsvermogen van deze buitenunit bedraag 54 dB(A). Dit is 4 dB(A) lager dan zijn voorganger, wat in de praktijk een ruime halvering van de geluidsdruk betekent. Moest de vorige versie van deze buitenunit minimaal 3 m van de erfgrens staan, de nieuwe uitvoering kan ruim een meter dichter bij de erfgrens worden geplaatst. Maar ook andere fabrikanten, zoals Bosch, Vaillant, Panasonic en Buderus, toonden buitenunits die weer stiller zijn dan hun voorgangers.
De regels als het gaat om geluidsoverlast worden steeds strenger. Men kijkt daarbij naar de geluidsdruk; een maat van het geluidsvermogen, waarbij men ook de afstand van de ontvanger (het oor) tot de warmtepomp meeneemt. De EU-regelgeving hanteert een maximaal geluidsvermogen van 65 dB(A) voor warmtepompen tot 6 kW en 70 dB(A) voor warmtepompen tot 70 dB(A). Dat Nederland in het Bouwbesluit wat strengere regels hanteert, is niet zo heel vreemd, omdat de woningen in ons land in het algemeen veel dichter op elkaar staan. Daarom is het goed dat je nu kunt kiezen voor stillere warmtepompen, waarbij de stilste warmtepompen een geluidsvermogen van 53 dB(A) hebben.

Stillere ventilatoren

Veel fabrikanten van buitenunits geven aan dat het de compressor is die het meeste geluid maakt. Dat neemt niet weg dat er in de stands van de ventilatorenfabrikanten ook veel aandacht was voor geluid. Zo lanceerde ebm-papst de AxiEco Plug-In ventilator. Bij deze speciaal voor buitenunits van warmtepompen gemaakte ventilator is er geen tipspeling tussen de wandring en de waaier, wat de efficiëntie verhoogt en het geluid vermindert. Ook de RadiPac C Perform en de RadiCal 2 zijn stiller. Ze worden vaak toegepast in wtw-units waar de eisen aan geluid een sterkere rol spelen. Een andere manier om geluid te reduceren zijn omkastingen of andersoortige covers. Een fraai voorbeeld was de DecoMute, die volgens leverancier Cox Geelen voor een geluidsreductie van 5 dB(A) zorgt, terwijl hij wel een hoge efficiency en eenvoudige service en onderhoud aan het toestel garandeert.

Propaan pronkte in bijna elke stand van de bekende warmtepompleveranciers

Natuurlijke koudemiddelen

Bij de warmtepompleveranciers gold op de stands bijna overal de code R290, oftewel het koudemiddel propaan. Tot voor kort was het synthetische koudemiddel R32 met een relatief lage GWP nog koploper, maar de Europese wetgeving dwingt fabrikanten over te stappen op natuurlijke koudemiddelen, zoals R290 (propaan), ammoniak en CO₂. Propaan blijkt voor de meeste fabrikanten het geschiktste alternatief, zeker voor toepassing in de woningbouw. Bij Mitsubishi Electric hebben ze in het verleden een pilot gehad met CO₂ als koudemiddel, maar dit was volgens Rudy Gevers van importeur Alklima minder geschikt voor kleine installaties. Voor de woningbouw kiest Mitsubishi daarom, zoals veel andere leveranciers, voor R290. Met de ISH-lancering van de monoblock Ecodan-warmtepomp mét R290 biedt Mitsubishi een toekomstgerichte oplossing. Enerzijds dus omdat hij voldoet aan de strenge milieu-eisen, anderzijds omdat hij een hoge watertemperatuur tot 75 °C levert tot buitentemperaturen van -15 °C. ‘We kunnen dit toestel al in de tweede helft van dit jaar leveren’, vertelde Gevers, ‘en we mikken hiermee vooral ook op de bestaande bouw. Het gasloos maken van bestaande woningen is hiermee direct mogelijk, zonder meteen heel veel bouwkundige maatregelen te moeten doorvoeren. Al adviseren we altijd om eerst de energievraag zo klein mogelijk te maken.’

Ventilatie op scholen

Naast de grotere energie-efficiëntie was er op de ISH ook veel aandacht voor ventilatiesystemen die de kwaliteit van de binnenlucht verbeteren. Dit kan door meer en efficiëntere ventilatie, maar ook door betere filters die verontreinigende stoffen en ziektekiemen uit ‘gebruikte’ lucht verwijderen. Scholen blijken een segment waar verschillende fabrikanten zich specifiek op richten. Zeker na de coronapandemie bleek dat op veel scholen nog veel te verbeteren is. In dat verband toonde bijvoorbeeld Komfovent een mooi en compact systeem dat in bestaande klaslokalen snel en redelijk compact te installeren is. Ook AL-KO presenteerde een ‘Aircabinet’, een ventilatie-unit verkleed als kast waarmee men snel de ventilatie in klaslokalen kan verbeteren.

Decentraal en vraaggestuurd

Om energieverlies in de al goed geïsoleerde en dus energiezuinige woningen en woongebouwen nog verder te reduceren, zetten veel fabrikanten in op decentrale ventilatie-oplossingen met warmteterugwinning. Om de primaire energievraag verder te reduceren, ontkom je niet aan vraaggestuurde, decentrale ventilatie met warmteterugwinning. Dat kan volgens onderzoek van de milieucampus Birkenfeld van de Trierse hogeschool dat tijdens de beurs werd gepresenteerd, een extra besparing opleveren van 25 tot 50 procent op verwarmingsenergie. Zo’n oplossing was te zien bij bluMartin, onderdeel van de Swegon Group. Hun verbeterde toestel freeAir, dat ze op de ISH lieten zien, is een decentrale ventilatie-unit die volgens de fabrikant meer dan 90 procent van de warmte in de afgezogen lucht terugwint. Een nadeel van dit toestel is dat hij een redelijke omvang heeft en in de muur moet worden weggewerkt. Ook de leidingen voor de afgezogen lucht uit de natte cel moeten via de ‘holle’ muur naar de unit worden geleid.

Randloze ventilatieventielen

Gebalanceerde ventilatiesystemen worden door woonconsumenten vaak minder gewaardeerd door de minder fraaie ventilatieventielen die in het plafond worden aangebracht. Op de ISH was te zien dat daarvoor inmiddels fraaie designoplossingen beschikbaar zijn. Het bedrijf Ergovent toonde een ventiel dat volledig randloos in elk plafond kan worden weggestuukt. De ISH beloonde het bedrijf met de Design Plus Award voor de beste innovatie op design-gebied. Ook in de stand van Ventmann waren mooie oplossingen te zien van randloze ventilatieventielen. Naast ronde ventielen biedt Ventmann ook randloze vierkante ventielen of zelfs lange spleten die allemaal zonder opstaande of verdikte randen in een plafond weg te stuken zijn.

Op de ISH waren fraaie designoplossingen te zien voor ventilatieventielen

Luchtgevoerde betonkernactivering

Twee bijzondere ontwikkelingen in de hal met ventilatiesystemen waren te zien bij de bedrijven Kiefer en Liberty. Kiefer toonde een innovatieve vorm van betonkernactivering; niet met water, maar met lucht. Het bedrijf gebruikt daarvoor het systeem ConcretCool, waarbij een bepaalde lengte met aluminium, luchtgevoerde leidingen van het ventilatiesysteem in betonnen vloeren wordt gestort. De leidingen zijn aan de binnenzijde voorzien van lamellen, wat de warmteoverdracht naar het beton versterkt. In de zomer is het systeem te gebruiken om de gebouwmassa te koelen en in de winter kan men de gebouwmassa gebruiken om een basisverwarming te handhaven. Volgens Jörg Kranich, sales directeur van Kiefer, ligt het systeem in een land als Nederland wellicht minder voor de hand, omdat we hier met aquifers vaak gemakkelijker (lees: goedkoper) watergevoerde betonkernactivering kunnen toepassen. Maar in veel streken in Duitsland of andere Europese landen is de bodem daarvoor niet geschikt. Luchtgevoerde betonkernactivering is dan een prima alternatief. Volgens de documentatie kan het systeem 30 tot 70 W/m² leveren.

Composiet versus metaal

Liberty, in Nederland bekend als Rosenberg Ventilatoren dat in december 2022 is overgenomen door de HC Groep, toonde op de ISH een volledig uit composiet opgebouwde luchtbehandelingskast. ‘In Nederland verkopen we deze composiet LBK’s als Rosenberg al enkele jaren, maar we merken nu internationaal enorm veel animo’, vertelde Leon Moerman, exportmanager bij Rosenberg/Liberty. De composiet luchtbehandelingskast wordt van oorsprong vooral gebruikt in ruimtes met agressieve lucht, zoals zwembaden of de industrie. Maar Moerman ziet de toepassingen steeds breder worden. ‘Deze LBK heeft meerdere voordelen. Ten eerste is hij gemiddeld 40 procent lichter dan conventionele LBK’s, terwijl hij met 70 mm isolatie wel veel dikkere wanden heeft. Dat heeft geen enkele aanbieder. De isolatie is met het zeer gladde kunststof PET afgewerkt, dat voor 80 procent uit gerecycled materiaal is gemaakt.’ Moerman weet dan ook dat deze LBK in de life cycle-berekeningen relatief goed scoort. In elk geval niet slechter dan LBK’s van metaal.

Tekst: Rob van Mil
Fotografie: Messe Frankfurt

Lees meer artikelen in het dossier Ventilatie

Meer weten over de nieuwste installatietechnieken en de laatste richtlijnen?
Meld u dan nu aan voor onze gratis tweewekelijkse nieuwsbrief.