Alphons Stevens, Strategisch Business Unit Manager Commercial & Industrial bij Daikin.

25 procent minder energie

‘Een eerste project waar we al direct een forse impact konden maken als het om energie-efficiëntie gaat, is Schaatsbaan Rotterdam’, vertelt Stevens. ‘Daar staan sinds dit jaar onze chillers die door hun specifieke technologie de energiekosten met minimaal 25 procent reduceren, ten opzichte van de koelinstallatie die de schaatsbaan voorheen gebruikte.’ Schaatsbaan Rotterdam is echter geen standaard ijsbaan. Het gaat hier om een tijdelijke, maar wel volwaardige 400 meterbaan, aangevuld met fun- en curlingbanen. Elk jaar opent deze schaatsbaan gedurende drie maanden haar deuren voor het publiek, van december tot en met februari. ‘Er stonden hier chillers die alleen op vol vermogen konden draaien. In samenwerking met onze partner die de Daikin-chillers tijdelijk plaatst en onderhoudt, zijn er drie lucht-watertoestellen met schroefcompressoren ingezet. Deze vervangen de toestellen met scrollcompressoren die Schaatsbaan Rotterdam gewoonlijk gebruikte. Stevens legt uit waarom die oplossing werkt voor een ijsbaan. ‘Het grote voordeel van chillers met schroefcompressoren is dat ze traploos kunnen terugtoeren. De schaatsbaanexploitant heeft zijn chillers eigenlijk alleen op vol vermogen nodig in de periodes dat ze de baan moeten bevriezen. Is de ijsvloer gereed, dan is er nog maar relatief weinig vermogen nodig. Zeker als er weinig publiek is. In zo’n geval is het zeer belangrijk dat er chillers staan die, zoals die van ons, tot 25 procent kunnen terugtoeren. Zodra het ijs erin ligt, zijn bij Schaatsbaan Rotterdam in de praktijk maar maximaal twee van de drie chillers in gebruik. En op veel momenten zelfs nog maar één’, aldus Stevens.

‘Het dweilwater wordt tijdens het WK opgewarmd met restwarmte van de ijsproductie’

IJsbaan voor ISU WK Shorttrack

In zekere zin is Schaatsbaan Rotterdam een bijzonder project, omdat deze maar drie maanden per jaar is geopend. Een ijsbaan die nog specifieker is, is de schaatsbaan in Rotterdam Ahoy voor het wereldkampioenschap shorttrack in maart. De ijsbaan is slechts een week voorafgaand aan het toernooi en tijdens het driedaagse WK in gebruik. ‘Ook hier zullen onze moderne chillers met schroefcompressoren de schaatsbaan in topconditie brengen en houden. Om te zorgen dat het energiegebruik nog efficiënter is, hebben we hier ook een functie gezocht voor de restwarmte. Door het inzetten van warmteterugwinning op de warmte die de chillers produceren, kunnen we het dweilwater opwarmen.’
‘Bij een toernooi als het WK shorttrack komen de dweilmachines voor de ijsvloer elke 15 à 20 minuten op het ijs om de baan in topconditie te brengen. Deze zogenoemde Zamboni’s gebruiken per dag 10.000 liter warm water van 55°C. De restwarmte uit de chillers van Daikin verwarmt de voorraadtank. Stevens: ‘Gewoonlijk worden de tanks bij zo’n event elektrisch opgewarmd met stroom die wordt geleverd door dieselgeneratoren. Door dit te doen met restwarmte die vrijkomt bij de ijsproductie maken we een belangrijke efficiëntieslag die past bij onze visie om schaatsbanen energie-efficiënter te maken. Het gaat er namelijk om dat we verschillende functies en toepassingen die energie nodig hebben met elkaar combineren. De uitwisseling van energiestromen is cruciaal.’

Chiller Daikin.

Uitwisseling met zwembad

Stevens geeft aan dat er niet één recept is voor die uitwisseling van energiestromen. ‘Bij elk van de 22 bestaande ijsbanen in ons land is het daarom steeds maatwerk. Daikin is op dit moment in gesprek met ijsbanen in Zuid-Holland en Noord-Brabant. In Zuid-Holland gaat het om een volledig overdekte ijsbaan en in Noord-Brabant om een baan die half-open is. Het hangt heel erg van de specifieke kenmerken van een ijsbaan af welke mogelijkheden er zijn voor het uitwisselen van energiestromen. Maar ook van de bebouwing rondom een ijsbaan.’ Zo ligt die ijsbaan in Zuid-Holland direct naast het zwembad. In die situatie ligt energie-uitwisseling met het zwembad volgens hem erg voor de hand. ‘Een zwembad heeft bijna jaarrond verwarming nodig; voor de ruimte en voor tapwater. De restwarmte van de chillers voor de ijsbaan kun je in zo’n geval prima gebruiken om het zwembad te verwarmen. En omdat beide gebouwen overdekt zijn, kun je ook nog een groot aantal zonnepanelen kwijt om veel van de benodigde elektriciteit op te wekken. We zijn nog in een prille fase voor wat het onderzoek naar de mogelijkheden betreft, maar ik durf de stelling wel aan dat we op korte termijn, door de energie-uitwisseling, bij het zwembad in deze stad de gasgestookte toestellen kunnen weghalen.’

‘Bij elk van de 22 ijsbanen in ons land is het maatwerk’

Woontoren naast Thialf

Direct naast de nationaal bekende ijsbaan van Thialf in Heerenveen zijn nu plannen om een woontoren te bouwen. Ook dat biedt mogelijkheden voor energie-uitwisseling. Stevens geeft aan dat er al gesprekken met verschillende partijen gaande zijn om te kijken of de restwarmte van de chillers van de ijsbaan te gebruiken is voor de verwarming van de woningen. ‘Het nadeel is dat de woningen niet het hele jaar door warmte nodig hebben. Sterker nog, steeds meer woningen hebben in de zomer juist koeling nodig.’
Theoretisch is het natuurlijk ook mogelijk om de restwarmte van de chillers op te slaan in een warmte- en koudeopslagsysteem (WKO), maar Stevens noemt dit een relatief dure oplossing. ‘Bronnen aanleggen en een systeem met warmtewisselaars installeren is natuurlijk mogelijk, maar het is effectiever en goedkoper als je energiestromen binnen een gezamenlijk energienet een-op-een kunt uitwisselen. Daar zouden we in eerste instantie ook naar moeten kijken. Zeker bij eventuele nieuwe schaatsbanen zou ons advies zijn om deze neer te zetten in een dicht bebouwd gebied met een grote diversiteit aan functies. Vooral sport en recreatiefuncties – functies waarvoor veel warmte en warm water nodig zijn - zijn erg interessant om met een schaatsbaan te combineren.’

Locatie is allesbepalend

Of alle bestaande schaatsbanen in Nederland in de komende jaren energieneutraal te maken zijn, ligt dus vooral aan de locatie. Een kunstijsbaan middenin de polder of ver buiten de stad ligt niet voor de hand als het streven is om deze volledig energieneutraal te maken. En ook als je kiest voor een locatie in bebouwd gebied hangt de slagingskans dus sterk af van hoe we de ruimte eromheen inrichten met warmtevragende functies. Stevens ziet overigens wel dat er flinke efficiëntieslagen te maken zijn. ‘Nu zien we dat veel ijsbanen nog gebruik maken van ‘ouderwetse’ chillers met ammoniak. Alleen het vervangen van deze chillers door moderne toestellen levert vaak al een forse verbetering op. Bovendien kijken we samen met Beert Boomsma, voormalig ijsmeester van Thialf en thans directeur Adviesbureau B2 Adv-Ice, hoe we schaatsbanen nog beter kunnen helpen bij het realiseren van de ideale ijsvloer en een ideaal binnenklimaat. Ook daarin valt nog veel te optimaliseren.’

Tekst: Rob van Mil
Fotografie: iStock en Daikin

Lees meer artikelen in het dossier Klimaat- en duurzame techniek