Met de explosieve stijging van de energiekosten zou je verwachten dat het qua verlichting in winkelstraten en langs openbare wegen ondertussen wel een tandje minder zou zijn. Maar waar huishoudens de thermostaat al enkele graden lager hebben gezet, lijkt bij wegbeheerders en winkeliers de knop nog niet om. Gebeurt dat pas nadat er dwingende maatregelen komen zoals in enkele Europese landen of is het wachten tot de wal het schip keert?
Het lijkt alsof Nederland er al aan gewend is. Dat wegbeheerders en middenstand er zich al bij hebben neergelegd dat de energierekening een veelvoud zal blijven van de bedragen die zij gewend waren te betalen. Inretail, de brancheorganisatie van winkeliers, riep al in augustus alle winkels op om hun deuren dicht te doen om energie te besparen. En er ook aan te denken de roltrappen stil te zetten, de airco’s minder hard te laten koelen en misschien de grote winkelpuien maar gewoon gesloten te houden. Het winkelend publiek zou er vast begrip voor hebben. Ook de verlichting in de etalages mocht best worden gedimd; liever nog helemaal uit. Het lijkt nauwelijks effect te hebben.
Zee van licht
Wie dit najaar ’s avonds door winkelstraten loopt, hoeft niet te struikelen over een ongelijke tegel, want hij baadt nog in een zee van licht. Niet alleen afkomstig van de openbare verlichting, maar ook van helverlichte etalages. Het kunstlicht langs snelwegen en provinciale wegen is nog altijd even helder als in de tijd dat de gaskraan van Nord Stream nog wijd open stond. Hetzelfde geldt voor de bedrijventerreinen waar in nachtelijke uren geen enkele bedrijvigheid is.
De oproepen van ondernemersorganisaties en overheid lijken aan -dovemansoren gericht. Nederland is geen land van dwingende maatregelen. Nee, dan Estland; daar besloten de besturen van verschillende steden op eigen houtje de straatverlichting niet meer aan te doen. De knop ging daar werkelijk om. Onveilig misschien? Ach, de bewoners kregen het advies om, als ze in het complete donker toch de straat op moesten, dan maar een zaklantaarn mee te nemen en -reflecterende kleding te dragen. En wie bang is om in zijn eentje in het donker de straat over te gaan, kan altijd nog wat andere lotge-noten opzoeken, zo is hen aangeraden.
Op dit moment staat er langs de wegen nog maar circa 20 procent led
Gasontladingslampen
Bij ons hier brandt de straatverlichting nog even uitbundig als een jaar geleden. En in de meeste gevallen zijn dat geen energiezuinige ledlampen, maar conventionele gasontladingslampen. ‘In 2020 moesten we al, zoals afgesproken in het Energie Akkoord, voor straatverlichting 20 procent minder energie gebruiken dan in 2013. In 2030 moeten we dan uitkomen op een besparing van 50 procent. In 2020 is dat doel niet gehaald. Misschien dat het doel voor 2030 – met dank aan Poetin – alsnog binnen bereik komt,’ reageert Gertjan Eg, branchemanager van de werkgroep Openbare Verlichting bij Techniek Nederland.
De geplande besparing zou met name gerealiseerd moeten worden met de vervanging van gasontladingslampen door led. Op dit moment staat er langs de wegen nog maar circa 20 procent led. ‘Als installateurs dringen we er bij wegbeheerders al jarenlang op aan over te schakelen. Natuurlijk zijn er al wel wegbeheerders die hun installaties met led hebben vervangen. Maar zelfs bij deze energiecrisis zie ik bij hen nog weinig urgentie en blijft grootschalige vervanging uit,’ aldus Eg.
De bestaande gasontladingslampen op een lager lichtniveau laten branden is enerzijds lang niet altijd mogelijk vanwege bestaande normen waaraan wegbeheerders zich hebben te houden. Anderzijds is het in veel gevallen ook technisch nu niet mogelijk. Radicaal alle verlichting uitschakelen zoals elders in Europa, is waarschijnlijk in -Nederland minder geaccepteerd. We hechten aan een omgeving waarin mensen zich veilig kunnen verplaatsen. De openbare verlichting wordt als blok in- en uitgeschakeld, is doorgaans niet dimbaar en kan niet reageren op specifieke situaties. Met andere woorden, het is nu alles uit of alles aan. Met moderne dynamische openbare verlichtingssystemen is dit alles wel zonder enig probleem te realiseren en bovendien met veel minder energiegebruik.
‘Het moet gewoon’
‘Met de huidige energieprijzen en de wetenschap dat bepaalde lampen niet langer beschikbaar zijn, is dit wel een geschikt moment om de noodzaak van overschakeling op led nog eens nadrukkelijk onder de aandacht te brengen’, vindt Eg. ‘En als het even kan meteen ook een beetje slimmer verlichten door te dimmen tot niveaus waarbij de besparing nog eens extra vergroot wordt. Er wordt nu veel energie verspild aan licht dat niet nodig is. Op bedrijfsterreinen, maar ook langs de openbare weg. Er kan nog enorm worden bespaard met bewegingssensoren. Toepassing van slimme verlichting beperkt zich nu tot kleinere projecten en zelfs daar worden de mogelijkheden vaak nog niet optimaal benut.’
Niet alleen Nederland is bezig met vervanging van de openbare verlichting door led. Er is daarom ook duidelijk een uitdaging als het gaat om beschikbaarheid van armaturen en componenten. Corona en andere ontwikkelingen hebben geleid tot schaarste in aanbod van middelen en hogere inkoopsprijzen. Eg: ‘Als branche moeten we ook hier rekening mee houden. Maar wachten op betere tijden, is ook geen optie. Als deze crisis niet het juiste moment is, wanneer dan wel? Het is een investering die zorgt voor structureel lagere energiekosten en lagere onderhoudskosten in de toekomst. Het kan niet zo zijn dat alle huishoudens besparen en de overheid deze kans laat liggen. Het moet gewoon.’