Hoe breng ik een kamer gericht op temperatuur?

In plaats van het hele huis op één centrale referentietemperatuur te verwarmen, kun je een verwarmings- of koelsysteem ook in zones en bij voorkeur zelfs per ruimte regelen. De fabrikanten bieden veel keuze; zoneventielen, motorgestuurde verdelers, slimme thermostaten en tegenwoordig ook draadloos gestuurde radiatorventielen. Maar hebben installateurs voldoende specifieke kennis om deze appendages op een goede manier toe te passen en te installeren?

Sinds de coronapandemie werken veel meer mensen thuis. Veelal in ruimtes die normaal in gebruik zijn als slaap- of rommelkamer en nu meer aandacht vragen om ze voldoende warm, of in de zomer, juist koel te houden? Kan, zonder het klimaat in de rest van het huis te verstoren, die ene werkruimte gericht op temperatuur worden gebracht? Het zijn vragen die consumenten, ook na corona, steeds vaker zullen stellen aan hun installateur. Zeker als de energieprijs verder stijgt en het milieubewustzijn toeneemt. De meest basale manier van regelen is die van de zoneregeling. Met een zoneregelset kun je bijvoorbeeld verdiepingen of een bepaalde ruimtes in huis als specifieke zone apart van elkaar verwarmen. Dit levert extra comfort en soms ook energiebesparing op. Het is dan wel zaak te bekijken of de cv-ketel geschikt is en of de thermostaat de zones kan aansturen, of een extra thermostaat te regelen.

Geavanceerde regeling

Hoewel zoneventielsets bij juiste toepassing zeker een functie hebben, leert navraag bij diverse fabrikanten en leveranciers dat ze in veel projecten niet nodig of zelfs een gepasseerd station zijn. ‘Zoneventielen kunnen voor bepaalde functies gevoelig zijn, als de motor niet snel genoeg open of juist te snel dicht loopt. Daar moet je echt goed naar kijken of je moet types kiezen die daar niet gevoelig voor zijn’, zegt Arnold Bakker, trainer en applicatiespecialist bij Resideo. ‘Achter een verdeling van de stadsverwarming zie je dat de zoneventielen vaak nog een belangrijke functie vervullen, maar bij cv-ketels en zeker bij warmtepompsystemen wil je eigenlijk een geavanceerdere regeling. Daarvoor zijn op dit moment veel betere en eenvoudig toepasbare regelsystemen beschikbaar.’
Zo ziet Arthur Toonen, hoofd engineering bij Albrand, dat steeds meer installateurs met blokverdelers aan de slag gaan. ‘Het regelen per ruimte is echt de gangbare praktijk aan het worden. Het is alleen de vraag of de juiste kennis bij de installateurs aanwezig is. Weten ze wel hoe zij deze verdelers op een goede wijze realiseren en regelen. Niet voor niets verzorgen wij voor veel installateurs de berekeningen en engineering, zodat zij de ruimteregelingen relatief eenvoudig kunnen installeren. Een zoneventiel heb je naar mijn idee alleen nog nodig als er een permanente druk op de verdeler staat. In alle andere installaties kun je met de motoren vanuit de regelbalk de regeling verzorgen.’

Te weinig aandacht

Volgens Toonen zijn de regelbalken inmiddels voor alle soorten opwekkers en afgiftesystemen beschikbaar en ook zeer bruikbaar. ‘Of je nu moet verwarmen of koelen en of je dat met een hr-ketel, hybride systeem of warmtepomp doet; in elk van die situaties kunnen we de juiste verdeelsets samenstellen. Als de installateur de benodigde informatie over het afgiftesysteem aanlevert, verzorgen wij het ontwerp en de berekeningen.’ Zowel Toonen als Bakker melden wel dat er bij bepaalde ketels specifieke randvoorwaarden gelden. Zo zegt Toonen dat de Atag-ketels bepaalde regelingen lastiger maken, omdat ze specifieke communicatie vereisen en dus algemene regelprotocollen afschermen. En Bakker wijst erop dat er bepaalde voorwaarden zijn ten aanzien van zonekleppen bij ketels van Remeha en Nefit. Wat vooral uit hun opmerkingen naar voren komt is dat inregelen steeds belangrijker wordt, specifieke kennis vereist en eigenlijk nog te weinig aandacht krijgt. Des te belangrijker dus dat de leveranciers en fabrikanten met oplossingen komen die het inregelen steeds eenvoudiger maken.

Kennis vergroten

Om de kennis bij installateurs te vergroten, bieden de leveranciers bijzonder veel diensten aan. Van de genoemde partijen in dit artikel bieden IMI Hydronic en Resideo uitgebreide webinars maar ook – als corona voorbij is – opleidingen aan. Op hun websites hebben zij diverse video’s en downloads beschikbaar. Albrand heeft op zijn website onder meer een configurator voor regelingen en vloerverwarming, maar verzorgt ook uitgebreide calculaties. En met bijvoorbeeld de Hy-Tools-app van IMI Hydronic kan een installateur op eenvoudige wijze de gewenste hoeveelheid liters voor de radiatorafsluiter berekenen op basis van het temperatuurtraject en gewenste vermogen. Naast deze leveranciers zijn er meer marktpartijen die hun relaties helpen en zo ervoor zorgen dat comfort én energiebesparing via beter ingeregelde installaties de aandacht krijgen die ze zo hard nodig hebben.

Onafhankelijk aansturen

Ook Peter-Jan Huisman, technical director bij IMI Hydronic Engineering, is van mening dat waterzijdig inregelen, maar feitelijk de hele regelstrategie, meer aandacht verdient. ‘Of je nu via zones of per ruimte wilt inregelen is eigenlijk niet de belangrijkste vraag. Wat we in de praktijk vaak zien is dat de klep van een specifieke ruimte of zone wel open wordt gestuurd, maar dat de opwekker geen signaal krijgt om warmte of koude te leveren. Dat komt doordat de schakeling tussen het afgiftesysteem en de opwekker in veel gevallen niet goed is. Wil je verschillende ruimtes apart van elkaar kunnen aansturen, dan moet je zorgen dat je ook een regelaar hebt die daartoe in staat is. Of meerdere regelaars die de kleppen onafhankelijk van elkaar kunnen aansturen en ook de opwekker een signaal kunnen geven. Nu zien we met regelmaat verdelers die de verschillende ruimtes kunnen aansturen, maar dat niet doen, omdat er in de woonkamer een centrale ruimtethermostaat hangt die de opwekker uitsluitend op basis van de ruimtetemperatuur in die woonkamer aanstuurt. Daar komt bij dat, als een systeem slecht of niet is ingeregeld, het afgiftelichaam geen warmte of koude krijgt en de ruimte niet het gevraagde comfort bereikt. Gaat er in het geval van verwarming te veel water over het afgiftesysteem dan stijgt de retourtemperatuur en gaat dit ten koste van het rendement van de opwekker.’

Dynamische radiatorafsluiters

Een belangrijk hulpmiddel in de ‘strijd’ voor beter ingeregelde installaties zijn de dynamische radiatorafsluiters. Zowel IMI Hydronic Engineering als Resideo - en ook andere leveranciers - kunnen het leven van de installateur een stuk gemakkelijker maken. Deze radiatorafsluiters met debietbegrenzing of drukcompensatie beschikken over een ingebouwde debietregelaar. Zij zorgen dat een installateur op een eenvoudige wijze elke ruimte in een woning dynamisch kan inregelen. ‘Je voert nu het maximaal aantal liter van de radiator of convector in en de techniek vangt de drukverschillen in de installatie automatisch op’, legt Huisman uit, die zich als de bedenker van deze techniek positioneert. Inmiddels hebben ook Resideo en Danfoss deze dynamische radiatorafsluiters in het assortiment. Deze appendages zijn in heel veel situaties toepasbaar, juist ook bij de renovatie van bestaande systemen. Zo koos woningcorporatie Woonbron er voor om in de Rotterdamse wijk Reyeroord bij een renovatieproject alle radiatoren in alle woningen van dynamische radiatorventielen te voorzien. Zij doet dit omdat de centrale gasketels in de appartementenblokken worden vervangen door een aansluiting op de nieuw aan te leggen stadsverwarming. Met het installeren van, in dit geval de Honeywell Home Kombi-TRV van Resideo op elke radiator, is het voor installateur Feenstra eenvoudig om alle radiatoren met de juiste volumestroom in te stellen.

Draadloos ruimtes regelen

Om de zone- of ruimteregeling nog ‘slimmer’ te maken, leveren steeds meer fabrikanten een regelsysteem met draadloze thermostaat. ‘Wij leveren zowel het systeem van Honeywell Home als van Watts’, vertelt Toonen. ‘Ze kunnen ongeveer hetzelfde, waarbij Evohome van Honeywell Home nog net wat gebruiksvriendelijker en eenvoudiger is, maar ook iets duurder.’
‘Wij merken sinds we Evohome hebben geïntroduceerd’, zegt Bakker, ‘dat we het voor de installateur ineens veel eenvoudiger hebben gemaakt om een effectieve ruimteregeling te installeren. Het werkt met cv-ketels, stadsverwarming of een warmtepomp. Ook een combinatie van afgiftesystemen - bijvoorbeeld vloerverwarming op de begane grond en radiatoren op de verdieping - is met Evohome feilloos aan te sturen, ook in bestaande situaties. Misschien moet ik wel zeggen: juist in bestaande situaties. Je hebt geen ingrijpend installatiewerk nodig en ook de bedrading vervalt, omdat alle knoppen draadloos bedienbaar zijn. En als de gebruiker de app installeert, is de installatie vanaf elke plek te bedienen.’

Tekst: Rob van Mil
Fotografie: Resideo, IMI Hydronics en Albrand