Mei 2019
Hoe licht ik een worteltje mooi uit?
De kracht van de juiste verlichting in winkels
De beleving en waardering van producten in de detailhandel, worden voor een belangrijk deel bepaald door de toegepaste verlichting. De verkoop kan worden beïnvloed door de lichtintensiteit, kleurweergave en kleurtemperatuur. Installateurs met kennis van zaken kunnen letterlijk het verschil maken. Een worteltje licht je nu eenmaal anders uit dan een volkorenbrood of een bruidsjurk.
Goede verlichting is om twee redenen voor alle typen detailhandel van belang. Enerzijds moeten medewerkers veilig en efficiënt kunnen werken. Zeker in magazijnen, maar ook in de winkel zelf moet het lichtniveau voldoende zijn en kan de juiste kleurtemperatuur bijdragen aan de ondersteuning van het bioritme. Personeel dat zich goed voelt, zal zeker een positieve invloed hebben op de verkoop. Anderzijds is verlichting cruciaal om producten op de juiste manier te presenteren, zodat klanten deze op de meest positieve manier ervaren. Wat de ‘juiste’ verlichting is voor een specifieke winkel of specifiek product is afhankelijk van verschillende factoren en luistert nauw. Uit onderzoeken blijkt bijvoorbeeld dat verschillende doelgroepen al heel verschillend reageren op zeer kleine, met het oog nauwelijks waarneembare veranderingen in verlichting.
Sfeer en doelgroep
Voordat voor een specifiek lichtconcept wordt gekozen is het belangrijk om eerst te weten welke sfeer een winkel wil uitstralen, op welk type klant de focus ligt en welke producten er worden verkocht. Het gros van de winkels zal gaan voor een sfeer die uitnodigt om lang in de winkel te blijven, waarmee de kans op aankopen toeneemt. Maar niet elke winkel wil gezellig zijn. Winkels met een bewust goedkoop assortiment willen dit graag uitstralen en kunnen dus beter niet met luxe armaturen en warme sfeerverlichting werken. Daar is een fel, wit licht beter op zijn plek; ook omdat dit type licht mensen aanspoort om snel beslissingen te nemen en naar de kassa te gaan.
Voedingsmiddelen vragen niet om ‘eerlijke’ verlichting
Maarten Loerakker, directeur/eigenaar Koreman Verlichting en Loerakker Led Line: ‘Winkels die vooral gericht zijn op ouderen zullen daarentegen veel meer met warme verlichting werken en op geen enkele manier willen dwingen om op te schieten. Deze groep wil zich prettig voelen en heeft behoefte aan rust; dus geen felle, knipperende verlichting of tl-balken met een frequentie van 50 Hz. Dat is verlichting die juist weer wel geschikt is voor kledingzaken die zich op jongeren richten.’
Tegenstrijdige belangen
In bepaalde gevallen staan de eisen die aan verlichting worden gesteld lijnrecht tegenover elkaar. Een mooi voorbeeld hiervan is te vinden in de cosmetica-industrie. Enerzijds is hier ‘eerlijk’ licht noodzakelijk om goed te kunnen beoordelen welke typen make-up goed bij een specifieke huid passen. Aan de andere kant is ook bekend dat mensen zich in dit licht niet bijzonder comfortabel voelen en zichzelf als onaantrekkelijk ervaren. Lichtfabrikanten proberen oplossingen te zoeken waarmee consumenten de juiste productkeuze kunnen maken én de zaak verlaten met een zelfvoldaan gevoel.
Een goed lichtconcept houdt rekening met de gewenste sfeer, het type klant en de te verkopen producten.
Productbeleving
Naast sfeer heeft licht ook grote invloed op de manier waarop mensen letterlijk de producten zien en beleven. Wat hierin de juiste keuze is hangt eveneens af van de doelgroep en de producten. In een supermarkt moet verlichting bijvoorbeeld eenheid creëren en gelijktijdig de afzonderlijke producten tot hun recht laten komen. De detailhandel vraagt vooral om ‘eerlijke’ verlichting, die de kleuren van producten tonen zoals ze daadwerkelijk zijn in daglicht. Zeker in de kledingindustrie is dit van groot belang. Door verkeerde verlichting kan een donkerblauwe broek zwart lijken en een spierwitte bruidsjurk gelig. Nog belangrijker voor de detailhandel is het dat verlichting kan ondersteunen in het aantrekkelijker presenteren van het product. Dit geldt zeker voor voedingsmiddelen, die in juist niet om ‘eerlijke’ verlichting vragen. Integendeel, door te spelen met kleur zijn de gewenste eigenschappen naar boven te halen. Een lichtbron met relatief veel rood zal de worteltjes meer oranje laten lijken en ook vlees kan aanzienlijk verser ogen door een ‘rodere’ verlichting.
Hoe hoger de lichtsterkte, hoe beter zichtbaar, maar het licht moet door de klant ook als prettig worden ervaren.
Vier aspecten om op te letten
Wie doelgroep, sfeer en producten goed kent, kan vervolgens zijn lichtplan hierop afstemmen. Matthijs van der Meij, Lichtontwerper bij DLP: ‘Daarbij wordt installateurs aangeraden zich niet te laten leiden door prijs. Of soms sterker nog: zich niet te laten leiden door de gedachte dat klanten ‘toch wel voor de laagste prijs’ gaan. Zij die verstand van zaken hebben, zijn in staat om uit te leggen welk type verlichting nodig is in een specifieke winkel om een maximale bijdrage te kunnen leveren aan het verkoopresultaat.’ Daarbij zijn vier aspecten van groot belang:
Verlichtingssterkte
Ten eerste de verlichtingssterkte, die wordt uitgedrukt in lux of lumen/m2 en bepaalt hoeveel licht uiteindelijk op een product valt. Hoe hoger de lichtsterkte, hoe beter het product zichtbaar is. Dit betekent niet dat de hoogste lichtsterkte ook de beste is: er zijn grenzen aan de hoeveelheid die door mensen nog als prettig wordt ervaren. De ervaring is bovendien mede afhankelijk van de omgeving en niet uitsluitend van de bijbehorende waarde. Een klein lichtgevend oppervlak ervaren we vaak feller dan een groter lichtoppervlak van dezelfde lichtsterkte. Kleine spots kunnen dus makkelijker als verblindend worden ervaren dan grotere lichtbronnen, terwijl de lichtsterkte niet bijzonder hoog is.
Kleurweergave
Eveneens hoog op de lijst van aandachtspunten zijn de kleurweergave-eigenschappen van de toegepaste lichtbronnen. Kleurweergave is van belang om producten goed te kunnen beoordelen óf om ze beter naar voren te laten komen; de CRI (color rendering index) speelt hierin een rol. Vooral in de voedingsmiddelenindustrie is dit een thema. Loerakker: ‘Voor deze sector zijn dan ook specifieke verlichtingsbronnen ontwikkeld voor het aanlichten van bijvoorbeeld vlees, groene groenten of brood. Andere lichtbronnen laten weer juwelen of bruidskleding optimaal naar voren komen.’
Kleurtemperatuur
De kleurtemperatuur is de kleur van het licht zoals deze door de mens wordt ervaren. Visser: ‘Uitgedrukt in Kelvin beschrijft deze eigenschap of mensen verlichting als warm of juist als koel ervaren; ook de verlichtingssterkte en het -niveau spelen daarbij een rol. In boetieks wordt vaker een warmere kleurtemperatuur gebruikt, terwijl een koelere tint helpt om bezoekers snel hun keuze te laten maken.’
Gelijkmatigheid en luminantieverhouding
De gelijkmatigheid van de verlichting is belangrijk omdat grote contrasten hierin mensen sneller moe maken. Dit is het geval wanneer bijvoorbeeld kledingrekken fel zijn uitgelicht, en de gangpaden niet. Ogen moeten zich dan voortdurend aanpassen. Bij dit aspect is het van belang een verhouding te vinden die de ogen minimaal vermoeit, terwijl toch een specifieke nadruk op de producten wordt gelegd. Met een goede luminantieverhouding wordt bedoeld dat het verschil in helderheid tussen verschillende lichtbronnen niet te hoog moet zijn. Gedimde ruimteverlichting in combinatie met binnenvallend daglicht kan bijvoorbeeld het gevoel van ‘verblinding’ geven.
Perspectieven
Ledverlichting biedt in de vorm van ledstrips praktisch grenzeloze mogelijkheden om producten aan te lichten vanuit andere posities dan het plafond of de wand. Ook de mogelijkheden om de kleur van led’s te wisselen en elke led afzonderlijk softwarematig aan te sturen, biedt interessante perspectieven. Ronald Moeskops, Director marketing & sales services van Ledvance Benelux: ‘Deze aansturing heeft bovendien tot slimme concepten - smart lighting - geleid, waarmee klanten zijn te ‘sturen’ of te voorzien van extra informatie via bijvoorbeeld hun smartphone. Dat levert nieuwe kansen voor de detailhandel op.’
Kijk hier voor meer informatie over het verlichten van winkels te vinden in de richtlijn Verlichting verkoopruimten; een publicatie van de Nederlandse Stichting voor Verlichtingskunde.
Tekst: Marjolein de Wit – Blok
Fotografie: Industrie
Meer weten over de nieuwste installatietechnieken en de laatste richtlijnen?
Meld u dan nu aan voor onze gratis tweewekelijkse nieuwsbrief.