Klimaatbestendig en waterrobuust. Met dit soort begrippen hebben gemeenten het opstellen van hun omgevingsvisie aangegrepen om duidelijke verbanden te leggen tussen bijna alle maatschappelijke thema’s en de klimaatopgaven. Vanwege de toegenomen kans op zware regenbuien, de verstening van veel tuinen en de uitdroging van de grond groeit immers het risico op economische, maatschappelijke en gezondheidsschade door regenwater dat niet snel genoeg wegzakt (‘infiltreert’).

Tweesporenbeleid

Sinds de zomer van 2021 stimuleert een coalitie van overheden, koepelorganisaties, ngo’s en brancheorganisaties een omslag met de campagne ‘Een groener Nederland begint in je eigen tuin’. Er is een tweesporenbeleid. Enerzijds richt dat zich op burgers verleiden tot vrijwillige actie, bijvoorbeeld door tuintegels te vervangen door groen (met het NK Tegelwippen als mediageniek initiatief). Anderzijds op wet- en regelgeving, door onder meer in de gemeentelijk rioleringsplannen (GRP) en hemelwaterverordeningen situaties te beschrijven waarin perceeleigenaren zelf het hemelwater moeten verwerken door zowel een mindere als vertraagde afvoer van regenwater naar het regionale watersysteem en de riolering. Deze zogeheten bergingseisen kunnen variëren van 20-100 mm/m2. Dat wil zeggen dat per vierkant meter aan verharding van dak en bestrating er 20 tot 100 liter regenwater moet worden geborgen.

'Ook voor installateur is kennis van oplossingen onmisbaar'

Een aantal gemeenten stelt als aanvullende eis dat die regenwaterberging binnen een bepaalde periode - variërend van één dag tot enkele dagen - weer leeg moet zijn om de volgende bui op te vangen. Verder hanteren gemeenten verschillende regels over het al dan niet mogen overstorten op het riool, de openbare weg of op oppervlaktewater; áls het al mag, dan gelden er soms ook nog spelregels voor het afvoerdebiet om overbelasting te voorkomen bij een piekbui. Met de lokale bergings- en filtratiesystemen op het niveau van een individuele woning lijk je als installateur niets te maken te hebben; die vallen veel eerder onder de werkzaamheden van een hovenier of gespecialiseerde aannemer. Toch is samenwerking, bijvoorbeeld in de context van duurzaam watergebruik binnenshuis steeds gebruikelijker, zodat kennis van een aantal populaire oplossingen onmisbaar is.

Afkoppelsubsidie

Diverse gemeenten verstrekken een vergoeding aan inwoners die hun regenwaterafvoer afkoppelen van het riool. Dat kan bovengronds en ondergronds en op meerdere manieren, afhankelijk van of het water op het dak wordt opgevangen en via een regenpijp wordt afgevoerd, of dat het water op een plat grondgebonden oppervlak terecht komt, zoals een terras of oprit. Stichting Rioned, een platform waarin overheden, het bedrijfsleven en onderwijs samenwerken om onder meer bewoners te informeren over stedelijk waterbeheer, heeft een top drie opgesteld van de beste manieren om water op te vangen in de tuin:

• Regenwater bergen in een verlaging van de tuin van waaruit het water in de grond zakt. Denk aan een laaggelegen gazon, laag terras, zitkuil of vijver waarvan het peil kan stijgen. Afvoer gebeurt door verdamping, infiltratie, afvoer naar een sloot of ander oppervlaktewater dat grenst aan de tuin, of een noodoverloop naar lager gelegen (openbaar) gebied.
• Regenwater van de regenpijpen en het terras ondergronds opvangen en het in de grond laten stromen. Een technischer oplossing dan een grindbed bestaat uit infiltratiekratten of -tunnels. Deze kistjes of tunnels slaan onder de grond uit het zicht regenwater op, waarna het in de grond zakt. Een alternatief is een zinkput: een betonnen infiltratieput met een poreuze wand of een kuil met niet-sluitende wanden van bakstenen of tegels waarbij het regenwater wegloopt via de bodem en door de kieren tussen de stenen.
• Regenwater vasthouden op het dak. Veel daken zijn schuin en hebben dakpannen. Water stroomt dan direct weg naar de dakgoot. Als een dak plat is of niet sterk hellend, is er bij voldoende draagkracht de mogelijkheid om extra water op te vangen. Bijvoorbeeld door via een rand rond de regenpijp het water vertraagd te laten weglopen, of door een dak met planten op substraat. Alle drie de hierboven beschreven opties gaan uit van filtratie die weliswaar geleidelijk plaatsvindt, maar nog steeds gelijktijdig met de regen. In juni van dit jaar verscheen het rapport ‘Hemelwater- en grijswatergebruik in het gebouw' van Witteveen+Bos in opdracht van het ministerie van Binnenlandse Zaken. Een van de onderwerpen betreft langduriger opslag in een ondergrondse regenwatertank. Primair om dit te kunnen gebruiken voor het spoelen van de wc’s, het wassen van kleding of het irrigeren van de tuin, zeker nu de waterbedrijven hebben aangegeven niet meer voldoende drinkwater te kunnen produceren. Tegelijkertijd zorgt deze oplossing voor een nog geleidelijker dosering dan wel geringere afgifte aan grond en riolering, en ook nog op een later moment als het eerste regenwater inmiddels is verwerkt. Wanneer deze maatregel inderdaad opgenomen gaat worden in het Besluit bouwwerken leefomgeving (per 1 januari 2024 de nieuwe naam van het Bouwbesluit 2012), wordt het bieden van oplossingen om water op te slaan een onderdeel van de werkzaamheden van de installateur. Op perceeltool.nl vind je een professioneel rekeninstrument voor de werking van regenwatermaatregelen.