De geconditioneerde omstandigheden in de prefab fabricagehal zorgen voor een efficiënt bouwproces met lage faalkosten

Water-waterwarmtepomp

Waar de bodemgebonden warmtepomp veelal wordt geassocieerd met een weliswaar duurzame maar ook kostbare techniek, bewijst de Belle-Vue-woning dat deze oplossing wel degelijk ook mogelijk is voor sociale nieuwbouw. Op de begane grond is een Itho-Daalderop warmtepomp van 3,5 kW opgenomen en elke woning heeft een eigen gesloten bron. De warmte en koude wordt in de woning afgegeven via leidingen die in de betonvloer zijn opgenomen. ‘Wij hebben voor dit afgiftesysteem gekozen, omdat in onze visie in deze woning koeling belangrijker is dan verwarming. Een betonvloer biedt meer koelcapaciteit dan radiatoren of convectoren. Zeker voor de verdiepingsvloer waar de slaapkamers zijn gesitueerd, is verwarming veel minder belangrijk. Omdat de bovenkant van elke module een dragend houten plafond heeft waar de betonvloer van de bovenliggende module op wordt geplaatst, zijn onder- en bovenverdieping ook energetisch goed gescheiden. Dat we daarmee goed zitten, blijkt ook uit het comfort dat door de bewoners zeer hoog wordt gewaardeerd.’
De vloerverwarming wordt al aangebracht bij het storten van de vloer. Dat gebeurt overigens niet in de fabriek van Ursem Modulaire Bouwsystemen, maar door een externe partij. In afwijking van het gebruikelijke ‘slakkenhuis’-patroon, waarin de leidingen van de vloerverwarming worden gelegd, heeft Schouten gekozen voor een oriëntatie waarbij de leidingen dichter bij elkaar liggen op de plaats waar grote ramen in de buitengevel zijn opgenomen. Standaard is de woning voorzien van een 150 liter boilervat, optioneel is een 200 liter vat.
De bronnen voor de warmtepomp zijn al geboord wanneer de prefab modules op de bouwlocatie aankomen. Schouten heeft op de bouwplaats twee man aanwezig die per dag de aansluiting van de complete geprefabriceerde installatietechniek verzorgen, inclusief de koppeling aan riolering, stroomnet en waterleiding. ‘Voordat het zover is, zijn er uiteraard in de fabriek al de nodige uren installatiewerk achter de rug. Maar al met al zijn we met het installatiewerk per woning beduidend sneller in vergelijking met een traditionele woning. We hebben grofweg  20 procent minder uren nodig.’
Coos Schouten benadrukt dat prefab bijdraagt aan kwaliteitsverbetering, doordat de montage onder geconditioneerde omstandigheden plaatsvindt en het proces heel efficiënt kan worden aangestuurd. Ook drukt prefab de faalkosten. ‘Waar het bij traditioneel installeren nog wel eens fout kan gaan door miscommunicatie tussen de verschillende disciplines, hebben de processen op de werkvloer bij prefab inmiddels een hoge graad van perfectie bereikt. Wij hebben de engineering volledig in eigen hand. En dat wordt multidisciplinair aangepakt vanuit dezelfde rekenmodellen en ontwerpsoftware.’

‘De processen op de werkvloer bij prefab hebben een hoge graad van perfectie bereikt’

Product van samenwerking

Wat is er trouwens leidend bij het ontwerp van de modulaire woning? Zijn het de industriële processen die bepalend zijn voor welke installatietechniek kan worden toegepast, of bepalen de benodigde installatietechnieken welk productieproces toegepast moet worden? ‘Ik geloof niet dat het ene zwaarder weegt dan het ander,’ zegt Schouten. ‘Deze Belle-Vue-woningen zijn echt een product van samenwerking. We kiezen niet voor andere installatiecomponenten omdat die beter zouden passen. De prestaties en duurzaamheid van de installaties staan voorop. Op basis daarvan is het ontwerp van de Belle-Vue-woning op onderdelen gewijzigd. Zo zijn onder andere de plaats en constructie van schachten op onderdelen gewijzigd. Die maakten een andere plattegrond mogelijk, die beter uitkwam voor de te plaatsen installaties.’ Schouten geeft eerlijk toe dat prefab het wel lastiger maakt om tegemoet te komen aan individuele wensen van toekomstige gebruikers. ‘In het verleden luisterden we soms te veel mee naar die individuele wensen, maar dat bleek het prefabproces nogal te verstoren. Nu is de woning overigens zo compleet toegerust, dat dat ook niet meer nodig is. We noemen het sociale woningbouw, maar er zit een hele mooie en degelijke keuken in. Vloeren en wanden zijn fraai afgewerkt. Er zijn meer dan voldoende stopcontacten en de voorbereidingen voor een laadpaalaansluiting. Maar mochten er nog extra wensen zijn, dan kijken we of we eraan tegemoet kunnen komen.’

Al sinds 2012 prefabriceert Schouten Techniek complete badkamers.

Back-to-back opstelling

De Belle-Vue-woning heeft een plat dak, wat ideaal is voor Schoutens favoriete opstelling van de pv-panelen: oost-west georiënteerd. Bij deze zogeheten back-to-back opstelling worden de panelen onder een hoek in een V-vorm geplaatst, dus met de ‘ruggen’ tegen elkaar, waardoor er minder ruimte nodig is tussen de panelen. In deze opstelling is de opbrengst ook gelijkmatiger over de dag verdeeld, waardoor de piekbelasting op het elektriciteitsnet lager is. Op elke woning liggen 24 pv- panelen. ‘Ik hoor mensen zich bij Nom-woningen soms afvragen of de energieopbrengst wel in balans is met het gebruik. Nou bij deze woningen is dat beslist het geval. De bewoners van de Nom-woningen die wij hebben gerealiseerd, hebben vrijwel allemaal teruggeleverd gekregen. Dat is deels ook te danken aan de gunstigere COP van de water-waterwarmtepomp. Natuurlijk is een lucht-waterwarmtepomp goedkoper, maar op de langere termijn ben je met een bodemgebonden systeem goedkoper uit.’
De verbeteringen qua prefab tussen de 1.0- en de 2.0-woningen zitten hem vooral in kleine details, die ­ervoor zorgen dat de bouwtijd op locatie sterk is verkort. Omdat modulaire bouw plaatsvindt in een fabriek, kan de productie van de modules gelijklopen met het grondwerk en de fundering. Daardoor kan twee keer zo snel worden gebouwd als bij traditionele bouw.
Schouten wijst er nog op dat de woning voldoet aan de Beng-eisen. ‘We hebben Beng doorgerekend op verschillende oriëntaties. Isolatie, luchtdichtheid, installatietechnisch et cetera. We hebben alles meegenomen. Je bent met pure houtbouw meer energie aan verwarmen en koelen kwijt door het ontbreken van bufferend vermogen, maar dankzij de betonvloeren van de Belle-Vue-woning is dat weer opgelost en heb je de perfecte mix van hout (CO₂-optimaal) en beton (comfort en energie). We wilden Beng 2 halen zonder gebruik te maken van een overstek als zonwering. Daar zijn we in geslaagd door de isolatiewaarden iets te vergroten richting Rc 8 en bij het glas en kozijnen staat de U-waarde nu op 1,2. Met twee panelen per woning zouden we dat al gehaald hebben, dus alles wat we toevoegden was erop gericht Nul-op-de-Meter te bereiken volgens de definitie van de Energieprestatievergoeding. De woning is voorzien van balansventilatie van Brink. In het hele ontwerpproces ben je voortdurend bezig een optimum te vinden, dat qua betaalbaarheid nog past in sociale woningbouw. Dat hebben we met deze Belle-Vue Energie 2.0-woning gevonden.’

Tekst: Mari van Lieshout
Fotografie: Schouten Techniek