Maart 2024
Is vastlopen van het net op te lossen met pv en opslag?
3 deskundigen over de mogelijkheden
Nu steeds meer huizen pv-panelen krijgen, verergert de netcongestie en dreigt de energietransitie te vertragen in plaats van te versnellen. Pv in combinatie met opslag lijkt een antwoord te vormen op deze problematiek. Maar is dat ook zo? We vroegen het drie deskundigen.
Als historici over dertig jaar terugkijken op de opkomst van particuliere elektriciteitsopwekking met pv-panelen zullen zij zeker stilstaan bij de salderingsregeling. Was dat nu een succes of niet? Uiteraard heeft de salderingsregeling geholpen om particuliere investeringen in zonne-energie aan te jagen. Maar dat overtollige elektriciteit tegen hetzelfde tarief kan worden verkocht aan de elektriciteitsmaatschappij als waarvoor zij ons elektriciteit via het openbare netwerk leveren, heeft ook voor verwarring gezorgd. Zoals John van Vugt, vakspecialist Elektrotechniek bij Techniek Nederland, het zegt: ‘Veel mensen lijken te zijn vergeten dat een subsidie een tijdelijke regeling is. We zijn echter massaal onze rekensommen gaan maken alsof die saldering voor eeuwig zou blijven bestaan.’
Salderingsregeling
Zijn collega Hélène Minderman, branchemanager Techniek Nederland, vult aan: ‘Daardoor lijkt het nu wellicht dat pv-panelen op je dak leggen financieel niet meer aantrekkelijk is. Dat klopt echter niet. Alleen al de dalende prijzen voor zonnepanelen maken pv nog steeds zeer aantrekkelijk om als particulier de maandelijkse energierekening te verlagen. Het feit dat we berichten zien van elektriciteitsmaatschappijen die kosten in rekening brengen als je overtollige elektriciteit aan het net levert, doet daar niets aan af. Die kosten wegen echt niet op tegen de financiële voordelen.’
Interessant hierbij is een onderzoek dat zonne-energiebedrijf Soly onlangs heeft uitgevoerd onder klanten. Hieruit blijkt dat 54 procent van de particulieren die in het verleden zonnepanelen heeft gekocht, dat ook nu weer zou doen. De respondenten geven aan dat de besparing die zonnepanelen opleveren veel groter is dan de beperkte extra kosten die enkele energiebedrijven berekenen voor het terugleveren van elektriciteit aan het net. En ruim 60 procent van de respondenten geeft aan dat men alsnog zonnepanelen zou hebben aangeschaft – ook als er geen salderingsregeling zou zijn geweest.
John van Vugt:
‘Mensen denken soms dat zij in de zomer hun batterij kunnen vullen voor gebruik op de donkere winterdagen. Dat kan niet. Opgeslagen elektriciteit moet binnen 24 uur weer worden gebruikt.’
Toch zijn de huidige marktomstandigheden voor particulieren verwarrend, meent Dursun Kılıç, oprichter en ceo van energieadviseur Niyata Energy en voorzitter van de Vakcommissie Zonne-energie van Techniek Nederland. ‘De Tweede Kamer heeft het wetsvoorstel voor afschaffing van de salderingsregeling aangenomen, maar de Eerste Kamer heeft zich er nog niet over uitgesproken. Juist het feit dat niet duidelijk is of de salderingsregeling nu wel of niet wordt afgeschaft en wanneer dat dan precies zal zijn, is voor veel mensen lastig. Ze doen er verstandig aan om ook nu al te rekenen alsof de salderingsregeling niet meer bestaat. Dan kunnen de rekensommen alleen maar meevallen – hoe de afschaffing dan ook precies mag worden vormgegeven.’
24 uur-ritme
Ook de discussie voor batterijen is voor veel particulieren ingewikkeld. Ze zijn nog duur, dus kunnen we dat ooit terugverdienen? Een thuisbatterij heeft alleen zin, vertelt John van Vugt, als mensen in – wat hij noemt – een ritme van 24 uur gaan denken. ‘Elektriciteit die een particulier met eigen pv-panelen opwekt, is vooral bedoeld voor eigen gebruik op korte termijn. Doordat veel mensen eigenlijk teveel pv-panelen op hun dak hebben liggen, komt veel overtollige elektriciteit beschikbaar. Die moet ergens heen. Dat kan naar het net, naar een batterij of naar een andere vorm van opslag, zoals warm water. Maar mensen lijken soms te denken dat zij in de zomer hun batterij(en) kunnen vullen voor gebruik op de donkere winterdagen. Dat kan niet. Overtollige elektriciteit kun je tijdelijk in een batterij opslaan, maar moet binnen 24 uur weer worden gebruikt.’
Van Vugt en Kılıç zitten op dezelfde lijn als het gaat om de vraag hoe we batterijen het beste in een woning kunnen toepassen zodat teruglevering bovendien wordt verminderd. Allereerst is het cruciaal dat mensen inzicht krijgen in hun elektriciteitsgebruik gedurende de dag en gedurende verschillende seizoenen. Kılıç: Na zo’n energiescan zijn er vervolgens een aantal spreekwoordelijke knoppen waar we aan kunnen draaien: de hoeveelheid elektriciteit die we met eigen pv-panelen opwekken, de capaciteit van een eventuele batterij, de mate waarin we een beroep willen doen op het net en de vraag wanneer we welke hoeveelheid elektriciteit nodig hebben.’
Dursun Kılıç:
‘Handelen in elektriciteit kan zeer interessant worden, zeker als een groep particulieren aan vraagbundeling doet. Denk aan een VvE of een wijk.’
Windenergie
Van Vugt voegt nog de optie windenergie toe. ‘We denken in Nederland bij windenergie vooral aan de grote windmolenparken op zee. Maar er zijn ook veel technisch interessante ontwikkelingen te zien op het gebied van kleine windmolens die we bij woningen kunnen gebruiken. Ik weet dat het wellicht nog wat vroeg is voor particuliere windmolens, maar ik zou er toch voor willen pleiten om die ontwikkeling in de gaten te houden. De wind waait immers ook ’s nachts en in de winter, momenten waarop pv-panelen niets opleveren.’
Kılıç kent deze discussie. Ook hij is van mening dat het nog erg vroeg is rond deze technologie. ‘Wij hebben nu zelf een offerte-aanvraag liggen voor een project waarbij de klant graag een kleine windmolen wil toepassen. Onze berekeningen laten echter zien dat het lastig is die kosten te rechtvaardigen. Het levert nog te weinig rendement op, tenzij de locatie waar de windmolen komt te staan zeer gunstig is.’
Andere momenten
Wat wel per direct mogelijk is, is gedragsverandering. ‘Het moment van de dag waarop we besluiten elektriciteit te gebruiken is in deze mix van opties erg belangrijk’, vertelt Minderman. ‘Kijk goed wanneer welke apparaten in huis gebruikt worden. Moeten we per se de elektrische auto in de nacht opladen? Of kan dat ook overdag met zelf opgewekte elektriciteit? Kunnen we wellicht zelf gaan instellen wanneer we de boiler water laten verwarmen? Kijk ook naar huishoudelijke apparaten. Veel mensen zetten uit gewoonte ’s avonds de vaatwasser of de wasmachine aan. Is dat het beste moment?’
Door zelf zoveel mogelijk met pv opgewerkte elektriciteit te gebruiken, voorkomen we dat we moeten terugleveren aan het net en dus bijdragen aan netcongestie. Opslaan van overtollige elektriciteit in accu’s dient uiteraard hetzelfde doel. Steeds vaker lezen we bovendien over de gunstige vooruitzichten van de combinatie van pv-panelen met een accu voor opslag, aangevuld met een energiecontract met flexibele prijzen. Van Vugt: ‘Om drie uur ’s middags zijn de prijzen voor elektriciteit voor de volgende dag bekend. We zien nu bedrijven diensten introduceren waarbij de consument kan handelen in elektriciteit.’
Kılıç: ‘Dat kan zeer interessant worden, zeker als een groep particulieren aan vraagbundeling doet. Denk aan een VvE of een wijk. Software bepaalt dan wat handiger is: de (wijk)batterij vullen omdat elektriciteit goedkoop kan worden ingekocht, of elektriciteit uit de batterij aan het net leveren omdat we een mooie prijs kunnen krijgen? Cruciaal is dan de vraag hoe die prijs van morgen past bij het verwachte elektriciteitsgebruik van die dag.’
Dit model zal veel kostenbewuste Nederlanders aanspreken. Maar Van Vugt hoopt dat zij zich niet – net als bij de salderingsregeling – rijk gaan rekenen. ‘Natuurlijk kan dit een mooie manier zijn om jouw eigen kosten te verlagen, maar zo’n aanpak brengt toch kosten met zich mee en iemand moet die betalen. Is dat niet de in elektriciteit handelende particulier, dan is het wel een netbeheerder of een elektriciteitsmaatschappij. En die kosten gaan dan toch worden verrekend. Of de overheid steekt er een stokje voor, omdat het wellicht wordt gezien als marktverstorend.’
Hélène Minderman:
‘Het moment van de dag waarop we besluiten elektriciteit te gebruiken, is in de mix van opties erg belangrijk.’
Netcongestie verlichten?
Slim toepassen van batterijen en het verschuiven van het eigen elektriciteitsverbruik kunnen dus zeker helpen om de druk op het net te verlichten. Handelen in elektriciteit zal echter wellicht eerder netcongestie versterken. Voor de consument is dit complexe materie. Vroeger sloot hij simpelweg een contract met een elektriciteitsmaatschappij voor al zijn ‘gas & licht’, tegenwoordig is het zo simpel niet meer.
Die complexiteit biedt natuurlijk ook kansen voor installateurs. Doordat veel mensen door de bomen het bos niet meer zien, zoeken zij hulp. Installateurs die dagelijks met deze onderwerpen bezig zijn, kunnen als geen ander dat advies geven. Zij kunnen de energie-scan uitvoeren en op basis van het elektriciteitsgebruik en het budget van de klant een plan opstellen. Ook kennen zij de situatie van de netbeheerder. Sommige mensen zullen zelf investeren, anderen zitten wellicht wat krapper, maar kunnen investeringen in pv, accu’s en dergelijke misschien betalen uit de toekomstige besparingen die zij realiseren.
Tenslotte: wat is nu de impact van deze combinatie van pv, accu’s, gedragsverandering en afnemen uit het net op de netcongestie? Van Vugt: ‘Door de toenemende vraag naar elektriciteit zal het net in Nederland sowieso verzwaard moeten worden. Daar ontkomen we echt niet aan. Maar als mensen goed geadviseerd worden over de vraag hoe eigen opwekking, opslag in batterijen, elektriciteit uit het net en gedragsverandering het beste voor hun persoonlijke situatie kunnen worden ingezet, dan ben ik er van overtuigd dat de enorme druk op de openbare netwerken die we nu zien, prima kan worden opgelost.’