Het Mauritshuis is een van de topmusea in Nederland en huisvest een wereldberoemde collectie Nederlandse 17de-eeuwse schilderkunst.

KNX-specialist

De problemen zaten voornamelijk in de communicatie. ‘In het geval van een storing wisten we niet wie we moesten bellen’, legt Plas uit. ‘Dan lieten we bijvoorbeeld de W-installateur komen, maar kregen we vervolgens te horen dat de fout toch aan de KNX-kant zat. Dat kostte veel tijd, terwijl snelheid voor ons juist van belang is. Als er echt iets fout gaat en er staan honderden bezoekers op de stoep, moet dit direct worden opgelost.’ Daarnaast ervaarde Plas nog een ander probleem: als het KNX-systeem eenmaal draait, laat de nazorg soms te wensen over. ‘We zochten daarom een partij met kennis van zaken die we direct kunnen inschakelen als er iets niet goed gaat. Maar de spoeling van dergelijke gespecialiseerde bedrijven is dun.’
Gelukkig slaagde het Mauritshuis er uiteindelijk wel in om zo’n partner te vinden: KNX-specialist Van Westenbrugge uit Poeldijk. ‘Het was leuk dat deze vraag bij ons terechtkwam’, begint eigenaar Frans van Westenbrugge. ‘Want als ik hoor dat een KNX-installatie niet naar behoren werkt, gaan mijn handen al jeuken. KNX is een bewezen goed en stabiel protocol, dat eigenlijk altijd werkt. Als er toch iets fout gaat, komt dat vaak doordat het systeem niet goed is ingeregeld. Hier was het probleem inderdaad de koppeling met Priva. Ik heb op zich niets tegen dergelijke koppelingen, maar in dit geval was deze veel te complex en intensief. Ik verbaasde me over hoe omslachtig en onlogisch bepaalde zaken waren gekoppeld. De sturing van de zonwering liep bijvoorbeeld door het hele systeem heen. Dan schiet zo’n koppeling z’n doel voorbij.’

‘Als ik hoor dat een KNX-installatie niet naar behoren werkt, gaan mijn handen jeuken’

Spannend moment

En dus was het aan Van Westenbrugge en zijn team om dit op te lossen. ‘Dat begint met een nulmeting. Back-ups inzien, tekeningen bekijken en nagaan of deze kloppen met de werkelijkheid. Natuurlijk gingen we ook veel met elkaar in gesprek. Zowel wij als het team van het Mauritshuis wilden ontdekken met wie we te maken kregen. In zo’n project moet je elkaar tenslotte goed begrijpen en op elkaar kunnen vertrouwen. Dat geldt ook voor de installateur, die altijd bij zo’n project betrokken blijft. In dit geval was dat gelukkig al een bekende voor ons. Vervolgens maakten we gezamenlijk een stappenplan en gingen we aan de slag.’
‘De daadwerkelijke ‘knip’ tussen KNX en Priva was een spannend moment voor ons’, herinnert Plas zich. ‘Maar alles is zonder problemen en naar volle tevredenheid verlopen.’ Een lastige opdracht was het niet voor Van Westenbrugge, al vroeg het qua planning wel wat van het personeel. ‘Overdag is het museum gewoon open, dus al het werk moest ’s avonds en ’s nachts gebeuren. Al onze programmeurs hebben een gezin thuis, dus van hen werd de nodige flexibiliteit gevraagd. Andersom vragen wij ook iets van het museum. Als wij ’s nachts aan de slag gaan, moeten zij dat goed faciliteren. Bijvoorbeeld door te zorgen dat er ook altijd personeel van de technische dienst aanwezig is.’

De verlichting is een zeer belangrijke functionaliteit van het KNX-systeem.

Nieuwe toepassingen

De oorspronkelijk uitvraag van het Mauritshuis was het loskoppelen van het KNX- en Priva-systeem. Maar tweeënhalf jaar later gaat de samenwerking met Van Westenbrugge nog altijd onverminderd door. Plas: ‘Zoals gezegd waren we op zoek naar een partij die ook na realisatie van dit project goede service kon blijven leveren. Die hebben we gevonden. Daarvoor hebben we goede afspraken gemaakt met zowel Van Westenbrugge als onze E-installateur, zodat we de lijntjes kort houden en de communicatie snel verloopt. Zo nemen we bij storingen of kleine ingrepen direct contact op met Van Westenbrugge, zodat zij deze snel kunnen verhelpen. Wordt iets echt een project, dan gaat dit eerst langs de installateur.’
Dat laatste komt steeds vaker voor. Door het contact met Van Westenbrugge zijn Plas en zijn collega’s zich namelijk meer bewust van de mogelijkheden van KNX. Dat leidt tot veel ideeën voor nieuwe toepassingen. ‘Periodiek komt iemand van Van Westenbrugge langs om onze wensen te bespreken. Gaat het bijvoorbeeld om bepaalde verlichting die eerder uit kan, omdat een zaal ’s middags niet meer wordt gebruikt, dan is dat zo verwerkt. Maar soms duurt het iets langer om een verzoek af te handelen.’

Bezoekers zien het verschil niet tussen 67 of 68 procent licht, maar voor de collectie maakt het veel uit.

Koffiezetapparaat

‘Bepaalde ideeën moeten we even ‘parkeren’ en er eerst goed over nadenken. Als je aan de ene kant iets verandert, kan het namelijk gebeuren dat je ergens anders onbedoeld iets veroorzaakt’, licht Van Westenbrugge toe. ‘Een grappig voorbeeld is dat van het koffiezetapparaat op kantoor. Eerder ging het apparaat ’s nachts uit. Maar op een gegeven moment ging het kantoor over op echte melk in plaats van poedermelk. Die melk in het apparaat moest ook buiten kantoortijden gekoeld blijven. Als ons wordt gevraagd om de regeling aan te passen, gaan wel even de alarmbellen af. Kan dit wel zomaar? Welk beleid hangt eraan vast?’
Het museum heeft een reden om zoveel mogelijk apparaten, en ook verlichting, ’s nachts uit te schakelen. ‘We doen alles om brandgevaar te voorkomen’, vertelt Plas. ‘De installatie is daarom zo ingesteld dat buiten kantoortijden op de meeste stopcontacten geen spanning meer staat. Maar een koelkast blijft natuurlijk wel gewoon aan. Het fijne van KNX is dat je zulke zaken op heel lokaal niveau kunt regelen.’ Van Westenbrugge vult aan: ‘Alle componenten zijn eigen eilandjes. Ook als ergens iets uitvalt, hebben andere onderdelen daar geen last van. Daarnaast zijn zaken als het dataloggen intern geregeld. In verband met de veiligheid wil het museum deze gegevens niet in de cloud opslaan. Ook dat zijn voordelen van KNX. Maar het maakt wel dat we goed moeten nadenken voor we bepaalde aanpassingen doen.’

‘Voordelen en mogelijkheden KNX zijn eindeloos met juiste servicepartner’

Wanneer de zon op het raam schijnt, gaat de zonwering automatisch naar beneden.

Toepassingen

Als een KNX-programmeur weet wat hij doet, zo ontdekte Plas, zijn de mogelijkheden eindeloos. ‘Door onze gesprekken kwamen we tot toepassingen waar we eerder nooit aan hadden gedacht. Zo vroeg het team van Van Westenbrugge ons hoe een dag in het museum er precies uitziet, waarbij we concludeerden dat de verlichting nog heel vaak onnodig aanstond. Buiten kantoortijden zijn constant beveiligers aanwezig, maar de ruimtes waar zij niet hoeven te zijn, hoeven we ook niet te verlichten. Nu is het verlichtingsplan aangepast aan de rondes die zij lopen. Ook op kantoor gaat het licht ’s avonds vanzelf uit, als het personeel dit bijvoorbeeld vergeet. Voor ons is dat een mooie energie- en kostenbesparing.’
Dat een groot deel van de verlichting ’s nachts uitstaat, heeft nog een ander voordeel. De kunst in het Mauritshuis blijft zo namelijk beter bewaard. ‘Voor de schilderijen is het beter als ze in het donker hangen. Daarom hebben we heel bewust gezorgd dat het licht pas vlak voor de openingstijd aan-, en na sluiting zo snel mogelijk weer uitgaat’, vertelt Plas. ‘Daarnaast had de collectiebeheerder zelf specifieke wensen over de hoeveelheid licht. Het verschil tussen 67 of 68 procent licht zien bezoekers niet, maar maakt voor zo’n collectie veel uit’, voegt Van Westenbrugge toe.
Plas: ‘Een andere toepassing is de zonwering die automatisch naar beneden gaat wanneer de zon op het raam schijnt. In één zaal ontdekten we dat er zonlicht via de gevel van de overburen naar binnen scheen. Het KNX-systeem herkende dit niet als direct zonlicht, dus activeerde de zonwering niet. Dit heeft het team van Van Westenbrugge nu zo ingeregeld, dat we de KNX-regeling hier kunnen overrulen. Dat laatste kan ook in zalen waar wel eens presentaties plaatsvinden, zodat tijdens een presentatie niet het licht aan of uit springt.’

Mogelijkheden

Een locatie als het Mauritshuis vraagt om specifieke toepassingen, waarbij KNX een geweldige uitkomst blijkt. ‘In het begin zag ik het systeem nog als een obstakel, maar vooral omdat het lastig was de juiste servicepartner te vinden’, blikt Plas terug. ‘Nu we die eenmaal hebben gevonden, lijken de voordelen en mogelijkheden eindeloos. Dat is de reden dat we nog steeds regelmatig verbeteringen en uitbreidingen aanbrengen aan onze installatie.’

Tekst: Lars van Mil
Fotografie: Ivo Hoekstra, Ronald Tilleman, Mauritshuis Den Haag

Lees meer artikelen in het dossier Software