September 2024
‘Met circadiaanse verlichting gaan we terug naar natuurlijke cyclus’
Interview met Ronald Gronsveld, eigenaar en oprichter Rofianda Light Solutions
Noem het werk van Ronald Gronsveld geen geneuzel of de zoveelste lamp met daglichtnabootsing. Daarmee doe je de eigenaar en oprichter van Rofianda Light Solutions echt tekort. Achter zijn verlichting gaat meer schuil dan een van kleur veranderend ledje. Jarenlang wetenschappelijk onderzoek naar ergonomie en de biologie van levende wezens leverde een baanbrekend resultaat: circadiaanse verlichting. Gronsveld: ‘Het kostte ons samen met een grote Koreaanse led-producent ruim tien jaar om de perfecte chip met ingebouwde namaakzon te creëren. In combinatie met de juiste besturing, kunnen deze leds het exacte verloop van het licht nabootsen.’
Het klinkt voor sommigen als hocuspocus, maar eigenlijk gaat circadiaanse verlichting terug naar de absolute basis van de natuur. Dat een van kleurtemperatuur veranderende lamp onder meer resulteert in natuurlijker dierengedrag, betere plantengroei en gezondere werkomstandigheden voor mensen, werd tot voor kort door weinigen voor mogelijk gehouden. We spreken Ronald Gronsveld, van huis uit bioprocestechnoloog en het brein achter Rofianda Light Solutions, op zijn kantoor in Tilburg over onder andere de voordelen van dit type verlichting, de tegennatuurlijkheid van het nabootsen van daglicht en de aandachtspunten voor installateurs. Hij steekt daarbij zijn mening niet onder stoelen of banken.
Kunt u uitleggen wat circadiaanse verlichting is?
‘Het komt vanuit het Latijn. Daarbij betekent ‘Circa’ ongeveer en ‘dies’ of ‘diem’ dag(en). Met circadiaanse verlichting proberen we dus de natuurlijke cyclus van daglicht na te bootsen. Een equivalent van zonlicht vangen wij in een lamp, zodat mensen, dieren, planten en andere soortige organismen ervan kunnen profiteren.’
Waar begon voor u het avontuur van circadiaanse verlichting?
‘Vanuit mijn specialisme plantengroeitechnologie onderzocht ik het effect van bepaalde soorten verlichting op gewassen en de doorvertaling daarvan naar plantengroeikamers op universiteiten. Ten tijde van de opkomst van het paarse kaslicht, concludeerden wij dat naast rood en blauw, groen een cruciale rol speelt in de agricultuur. Paars licht als wetenschappelijke doorbraak is dus larie. De basis van al het levende organisme is namelijk groen licht. Een professor dacht toen dat het met mijn kennis en ervaring in de branche toch niet zo moeilijk moest zijn om daglicht na te maken.’
‘Zowel de legkip als de mens mist een grote hoeveelheid daglicht’
Hoe zorgt u ervoor dat uw lamp het juiste soort licht nabootst?
‘Laat ik allereerst voorop stellen dat heel veel concullega’s in de markt flauwekul verkopen. Grote fabrikanten claimen al jaren circadiaans licht te gebruiken, maar dat is allemaal onzin. Ze verschuiven kleurtjes binnen het rode en blauwe spectrum, meer niet. Hun veredelde feestlampen bootsen allesbehalve echt daglicht na. Daarvoor heb je meer nodig dan een fleurig kleurenspectrum met rood en blauw. Het spectrum van daglicht beslaat namelijk alles van UV(A) tot infrarood, dus óók groen.’
‘Door een lamp te ontwikkelen die alle kleuren perfect balanceert – zonder gekke uitschieters in bepaalde tinten – krijg je een natuurgetrouwe nabootsing van daglicht. Het kostte ons samen met een grote Koreaanse led-producent ruim tien jaar om de perfecte chip met ingebouwde namaakzon te creëren. In combinatie met de juiste besturing, kunnen deze leds het exacte verloop van het licht nabootsen.’
Voor welke branches is deze verlichtingssoort geschikt?
‘Praktisch elke sector kan profiteren van circadiaanse verlichting. Met name de zorgsector begint het nu te ontdekken. In een zorginstelling voor dementerenden, die niet vaak buiten komen, kan circadiaans licht bijdragen aan een beter dag-nachtritme. Dat zorgt voor een sneeuwbaleffect op heel veel andere vlakken, waaronder verminderde stress, betere eetlust, meer energie, verhoogde hersencapaciteit en een afname in het medicijngebruik. Een verpleegkundige houdt daardoor haar handen vrij voor andere taken.’
‘Maar ook grote industriebedrijven waar nachtdiensten gedraaid worden, kantoren, agrarische bedrijven en de hortisector kloppen aan. In die laatste branche zoeken ze naarstig naar een oplossing voor het aanstaande voedseltekort. Eenlaags kweken levert onvoldoende op en dus willen ze de hoogte in. Nadeel daarvan is dat je met verdiepingen het licht wegneemt van de laag eronder. Voor hen is een namaakzon dé oplossing.’
‘Dat geldt ook voor kantoormedewerkers. Ik zie hen als het hedendaagse, menselijke equivalent van legbatterijkippen. Ze zitten urenlang binnen, op een stoel, produceren dan iets en gaan aan het einde van de dag weer naar huis. Waar ze vervolgens weer een paar uur naar de tv, een tablet of telefoon staren. Zowel de kip als de mens mist daardoor een grote hoeveelheid daglicht. Ook kantoren, zelfs die waar daglicht door de ramen komt, hebben baat bij circadiaanse verlichting. Het versterkt elkaar namelijk. Waar het natuurlijke daglicht stopt, neemt de lamp het over.’
Wat zegt u tegen degene die beweren dat het nabootsen van de natuurlijke cyclus van daglicht juist tegennatuurlijk is?
‘Aan de ene kant geef ik hen gelijk, maar aan de andere kant wil ik hun bewering ontkrachten. Het streven is namelijk niet om iets of iemands ritme te verstoren, we willen juist de natuurlijke cyclus terugbrengen, versterken of in stand houden. Wanneer medewerkers ’s nachts bijvoorbeeld in een productiehal met slechte verlichting werken, kost hen dat veel meer energie dan wanneer ze overdag in diezelfde hal staan of wanneer hun lichaam dankzij circadiaanse verlichting dénkt onder daglicht staan.’
‘Daglicht is namelijk voor het menselijk oog het meest rustige licht en vraagt dus het minste van het lijf en de hersenen. Dankzij circadiaans licht hoeven de oogspiertjes minder hard te werken om bijvoorbeeld beelden scherp te stellen. Medewerkers in ploegendiensten hebben daardoor veel minder last van hoofdpijn en rusteloosheid, hun slaapritme verbetert en lenzendragers spreken zelfs van minder droge ogen. Enkel en alleen omdat je het feitelijke bioritme van die mensen vasthoudt.’
Welke nadelen kleven er aan circadiaanse verlichting?
‘Deze manier van verlichten is minder energiezuinig dan een ledlamp. Maar ten opzichte van je traditionele lamp bespaar je nog steeds zo’n 50 procent. Tegelijkertijd neemt de productiviteit en gezondheid toe. Bij alle levende organismen onder circadiaans licht is een verbetering te zien. Van komkommerzaadproductie tot gezondheid en productiviteit op de werkvloer en van kwalitatief betere melk tot voortplantingstoename bij raspaarden.’
Waarin verschilt het van bijvoorbeeld Human Centric Light?
‘Denk eerst eens na over de term Human Centric Light. Het suggereert dat je de mens centraal stelt in het lichtverhaal. Onzin! Want door onder andere de energietransitie, de drang naar duurzaamheid en kapitaalopbouw te prioriteren, hangen we de verkeerde verlichting op de verkeerde plek. En dan noemen ze het ook nog eens Human Centric Light. Terwijl het eigenlijk wederom niet meer voorstelt dan een lamp die speelt met het kleurenspectrum. Daarin verschilt het ook van circadiaanse verlichting; dat pakt echt alle aspecten van licht mee, en laat geen kleur onbenut.’
‘Circadiaans licht is niet het goedkoopste, niet het meest esthetische en ja, het gebruikt meer energie dan de gemiddelde ledlamp. Maar het stelt wel het organisme, in welke vorm dan ook, onder die lamp centraal.’
‘Circadiaanse verlichting pakt echt alle aspecten van licht mee, en laat geen kleur onbenut’
Waar moeten installateurs op letten bij de installatie van dit type verlichting?
‘Van specifieke eisen of speciale aandachtspunten is geen sprake. Ook vraagt het geen uitbreiding van hun kennis en vaardigheden. Het ziet eruit, installeert en werkt als een gewone lamp. In verband met de complexiteit van het product zal een adviseur of leverancier in 99 procent van de gevallen al voorbereidingen hebben getroffen op de locatie. Installateurs hoeven dan enkel nog het kant-en-klare product in de armatuur te installeren.’
‘Met alles wat ze in deze energietransitie al extra moeten leren, mogen we niet ook nog van ze verwachten dat zij op een locatie kunnen zien of inschatten wanneer er al voldoende daglicht binnenkomt, of wanneer circadiaanse verlichting een toegevoegde waarde heeft. Met een vooraf geassembleerd product kunnen we hen laten doen waar ze goed in zijn: installeren.’
Wat is de toekomst van circadiaanse verlichting?
‘Het is een grote wens van mij om ook maanlicht te produceren. Daar komt wel iets meer bij kijken dan het simpelweg dimmen van het zonlicht. ‘s Nachts weerkaatst de maan namelijk het licht van de zon. Tijdens dat proces verandert de frequentie van het licht. Juist daar zit ’m de uitdaging in. En toch wil ik het proberen. Vanuit biologisch en natuurkundig oogpunt gezien, gebeurt er namelijk ’s nachts zoveel met insecten en de plantenmechanismen dat het zeker de moeite waard is. Zodra we de volledige zonne- en maancyclus kunnen nabootsen gaat er een hele wereld voor ons open op het gebied van planten kweken en dieren fokken.’
In dit artikel vertelt Ronald Gronsveld meer over de technische mogelijkheden van ledverlichting.
Tekst: Laura Timmermans
Fotografie: Peter de Koning
Lees meer artikelen in het dossier Verlichting