Februari 2021

Betaalbare prefab-woningen met betonkernactivering

Energiezuinig, circulair en comfortabel

Om de doelen in de Bouwagenda te halen, moeten we tot en met 2030 zo’n honderdduizend energieneutrale woningen per jaar bouwen. Een praktisch zeer lastige doelstelling, zeker met de uitdagingen binnen de huidige bouwpraktijk. Om de grote aantallen duurzame woningen te realiseren zijn innovatieve oplossingen nodig. Een voorbeeld hiervan is het concept Bloqz; betaalbare, circulaire woningen bestaande uit prefab gevels, betonnen wanden en vloeren met betonkernactivering.

Olcas, het bedrijf achter Bloqz, is een zusterbedrijf van Olbecon, een leverancier van prefab betonnen vloer- en wandoplossingen. ‘Ons idee voor dit concept begon na een bezoek aan een bijeenkomst van Buildsight in 2017’, begint Olcas-directeur Johan Oltvoort zijn uitleg over het Bloqz-concept. ‘De bijeenkomst van deze marktonderzoeker in de bouwsector stond in het teken van de vereiste bouwcapaciteit. Zij gaven aan dat er een groot gat zit tussen het benodigde aantal nieuwe woningen dat jaarlijks wordt gebouwd en het maximale aantal nieuwbouwwoningen dat de bouwsector jaarlijks kan opleveren. De ‘productiekant’ gaf tijdens dit evenement aan dat zij tegen een limiet aanlopen door een gebrek aan handjes in de bouw. Deze situatie zette mij aan het denken; er moest toch een manier zijn om dat jaarlijkse tekort aan nieuwbouwwoningen te dichten? Daarop ontwikkelden we een concept vanuit de visie van een betonleverancier die efficiënt en betaalbaar een woning wil bouwen.’

100 procent prefab

Voordat Oltvoort en zijn team met de ontwikkeling van het bouwconcept de diepte ingingen, stelden zij een aantal randvoorwaarden op waaraan het woningconcept moest voldoen. ‘We wilden dat woningen volgens het nieuwe concept betaalbaar, energiezuinig, circulair en comfortabel zouden zijn’, somt Oltvoort op. ‘Daarnaast moesten de woningen een korte bouwtijd hebben en demontabel zijn. Het idee is dat we deze woningen uit elkaar kunnen halen en op een andere locatie weer kunnen monteren.’ Het Bloqz-concept voldoet aan alle eisen die Oltvoort vooraf stelde. ‘De basis van het concept is dat we werken met honderd procent prefab’, vertelt hij. ‘De vloeren, de wanden en het dak zijn in de fabriek gemaakt, zodat we deze op locatie eenvoudig kunnen monteren. Met behulp van ‘droge verbindingen’ – verbindingen tussen prefab betonelementen die we met bouten aan elkaar schroeven – koppelen we deze elementen eenvoudig en snel. Op eenzelfde manier, in omgekeerde volgorde, kunnen de woningen ook zo weer worden gedemonteerd en elders opnieuw worden opgebouwd.’

Technische ruimte

Alle technische infrastructuur in de Bloqz-woningen komt bij elkaar in de ‘technische ruimte’, die zich in het midden van de eerste verdieping bevindt. De lucht-waterwarmtepomp, met een buffervat van 180 liter voor warm tapwater, wordt bij het bouwen van de woning in deze ruimte geïnstalleerd. De buitenunit van de warmtepomp krijgt een plek op het dak van de woning. In de technische ruimte hangen ook de omvormers van de zonnepanelen en de regelunit van het ventilatiesysteem. Verder is er plek voor een droger en een wasmachine.

Huis met betonkernactivering

Een Bloqz-woning moet een verkoopprijs hebben van ongeveer150.000 euro, inclusief btw en installaties. Het verwarmen en koelen van de woning gebeurt door middel van betonkernactivering, wat in de woningbouw bijzonder is. Een warmtepomp die zijn duurzame energie uit de buitenlucht haalt, draagt warmte of koude over aan de leidingen in het beton, om zo de massa te verwarmen of te koelen. De elektriciteit voor de warmtepomp wordt opgewekt door de zonnepanelen op het dak. Het energiegebruik is geminimaliseerd door een vergaande dak- en wandisolatie, die het Bloqz-concept bijzonder energiezuinig maken. Een lucht-waterwarmtepomp wekt de warmte of koude op die vervolgens door leidingen in de vloeren van de woningen stroomt. ‘Beton heeft een aantal eigenschappen, waarvan warmte-accumulatie er één is’, legt Oltvoort uit. ‘Beton kan warmte of koude bufferen. Wij zetten de betonnen vloeren daarom in om de woning thermisch actief te maken. Dat wil zeggen dat de warmte of koude vanuit de gebouwmassa langzaam de ruimte instraalt.’ Het opwarmen van de betonmassa in de woning gebeurt met een aanvoertemperatuur van slechts 22°C. Dit heeft niet alleen tot gevolg dat het binnenklimaat in de woning energiezuinig wordt geregeld. De langzame afgifte van de temperatuur in de betonnen massa zorgt er ook voor dat de woning tijdens hete dagen een aangename temperatuur behoudt. Oltvoort: ‘Dat bewees onze ‘proefwoning’ die we afgelopen zomer bouwden volgens het Bloqz-concept. Terwijl het buiten 36°C was, bleef het binnen 21°C.’

De verkoopprijs van de woning is ongeveer € 150.000, inclusief btw en installaties

Zonlicht en verse lucht

De daken van de Bloqz-woningen bevatten tien zonnepanelen, die volgens Oltvoort elk jaar ongeveer 3.200 kWh opwekken. ‘Op dagen dat de zon niet schijnt, werkt de warmtepomp op netstroom en als we stroom over hebben, leveren we die terug aan het net. In mijn visie moet je een warmtepomp altijd op zonne-energie laten werken. Als je een warmtepomp niet met groene energie voedt, benut je niet de volledige, duurzame potentie van dit toestel.’ Een ventilatiesysteem op basis van roosters in de gevel in combinatie met CO₂-sturing zorgt voor voldoende natuurlijke ventilatie in de woning. ‘Doordat de ventilatie CO₂-gestuurd is, laten we alleen verse, koele lucht toe als het echt nodig is’, vertelt Oltvoort. ‘Dat bespaart ook energie. Een bijkomend voordeel van betonkernactivering is dat extra ventilatie via een open raam of deur niet direct de gewenste binnentemperatuur verstoort. Zodra de ramen en deuren weer dichtgaan, zijn de ruimtes weer snel op de gewenste binnentemperatuur.’

Oog op de toekomst

Sinds een jaar staat er in Lochem een volledig functionele woning die volgens het Bloqz-concept is gebouwd. Slimme meters in de woning houden sinds een tijdje exact bij hoeveel energie de woning opwekt en verbruikt, en wat het verloop van de binnentemperatuur en de luchtvochtigheid is. Oltvoort: ‘Momenteel zitten we qua balans van opgewekte en verbruikte energie nog in de plus, maar het is afwachten hoe dit uitpakt na een heel jaar.’ Via een dashboard heeft Olcas zicht op de data uit de woning, waar geïnteresseerden op aanvraag een week kunnen ‘proefwonen’. Op basis van deze monitoring kijkt Olcas samen met de projectpartners waar verbeteringen mogelijk zijn. Op de vraag wanneer de eerste Bloqz-woning in de verkoop of verhuur gaat, durft Oltvoort nog geen antwoord te geven. ‘We zijn druk in gesprek met woningcorporaties en andere partijen. Dat is enerzijds om ontwikkelingen en trends te bespreken, zodat de woningen geschikt zijn om op de woningmarkt aan te bieden, en anderzijds om de vraag in kaart te brengen naar deze specifieke woningen.’

Alle techniek in het beton

De betonnen vloeren bevatten, naast de leidingen voor betonkernactivering, ook mantelbuizen voor elektrische bedrading, leidingen voor warm en koud tapwater, rioolbuizen en kanalen voor ventilatie. ‘Installatiebedrijf De Leeuw Installaties uit Rijssen bevestigt deze onderdelen al in de fabriek in het midden van de betonnen vloerplaten’, legt Oltvoort uit. ‘Als de installateur zeker is dat alle aansluitingen en onderdelen goed zitten om ze later te kunnen koppelen, wordt de vloer gestort. In de betonnen, dragende wanden en in de houtskeletbouw binnenwanden zitten op eenzelfde wijze de mantelbuizen voor elektra en data verwerkt. Al deze prefab-maatregelen zorgen ervoor dat een Bloqz-woning in drie weken kan worden gebouwd.’ Behalve de korte bouwtijd heeft het vooraf aanbrengen van de elektra, riolering, ventilatiekanalen en waterleidingen in de fabriek nog een voordeel volgens Oltvoort. ‘In de fabriek is er meer controle op een juiste manier van installeren ten opzichte van het werken op de bouwplaats. Hierdoor is de kans op fouten kleiner.’

‘Een Bloqz-woning kan in drie weken worden gebouwd’

Onderling begrip

Uiteraard blijven er altijd installatiewerkzaamheden over die nog op de bouwplaats zelf moeten plaatsvinden. ‘Bijvoorbeeld het plaatsen en aansluiten van de meterkast en de warmtepomp in de woningen, zegt Oltvoort. ‘Ook de plaatsing van de zonnepanelen en het installeren en inregelen van het ventilatiesysteem moeten op de bouwplaats gebeuren.’ Een ander belangrijk onderdeel dat nog op locatie gebeurt, is het onderling koppelen van alle leidingen en kanalen voor betonkernactivering, tapwater, riolering, elektra en ventilatie. Oltvoort: ‘Het betrokken installatiebedrijf is verantwoordelijk voor de uitvoering van deze werkzaamheden, in zowel de fabriek als op de bouwlocatie.’ Als leverancier van betonnen prefab vloeren en wanden heeft Olcas van oorsprong meer contact met de bouwsector dan met de installatiebranche. Om meer wederzijds begrip te creëren tussen installateurs enerzijds en ons als leverancier van de bouwmaterialen met aansluitingen voor de installaties anderzijds, steken we relatief veel tijd in het contact met de installateur. We vinden het belangrijk dat beide partijen begrijpen wat de ander doet, om zo samen tot een win-winsituatie te komen. In onze ogen is dat de manier om woningen van een goede kwaliteit te realiseren.’

Tekst: Leo Hoekstra
Fotografie: Bloqz