Complete installatietechniek in één prefabconstructie

Zowel in de renovatie als nieuwbouw kunnen korte doorlooptijden en hoge kwaliteitsstandaarden worden gerealiseerd met prefab. In die ontwikkeling past dan ook de opkomst van de installatieskid. Groot voordeel van de modulair opgebouwde technische ruimte is dat alle installatietechniek compact is ingebouwd in één frame. Met de installatieskids is het slechts nog een kwestie van stekkeren en koppelen. Diverse aanbieders zijn op deze ontwikkelingen ingesprongen. Drie fabrikanten aan het woord.

Het wordt sinds enkele jaren gezien als dé oplossing om snel, efficiënt en dus kostenbesparend te installeren bij repeterend werk: de skid. In en op dit montageframe kunnen alle componenten van de installatie worden gemonteerd. En met een mooi kastje eromheen mag het ineens energiemodule heten.

Perfect afgestemd - Wolf

Een interessante oplossing komt uit de koker van Wolf. Deze fabrikant ontwikkelde het Wolf Warmtepomp Skid Centrum (Wolf WSC). ‘Het systeem is toepasbaar bij de geplande seriematige verduurzaming van woningen, maar ook bij seriematige nieuwbouwprojecten’, vertelt Maarten Ouwehand. ‘Alle onderdelen in het WSC vormen samen een totaalsysteem. Door de juiste afstemming van onze componenten en onze eigen regeling is een optimale energiebenutting en efficiëntie gewaarborgd.’ De fabrikant stelt dat al bij afname van minimaal tien componenten de skid volledig op de wens en de behoefte van de eindgebruiker is aan te passen. Onderdelen in het WSC kunnen naar wens toegevoegd worden of variëren in capaciteit. De introductie van het Wolf WSC ligt inmiddels al enkele jaren achter ons. De fabrikant toonde destijds een skid met een binnendeel van een warmtepomp BWL-1-S of CHC met buffervat, een woonhuisventilatiesysteem CWL Excellent, een expansievat voor het verwarmingssysteem en een boilervat, inclusief een spiraal voor de warmtepomp. Het systeem kan inmiddels nog worden aangevuld met een zonne-energiesysteem, met aparte zonnepompgroep en expansievat. Ouwehand: ‘Met de toevoeging van een omvormer kunnen pv-panelen worden aangesloten op de warmtepomp, die inschakelt wanneer de opbrengst van de pv-panelen hoger is dan het stroomverbruik van dat moment. Doordat alle componenten - met uitzondering van de omvormer voor de panelen - door WOLF worden geproduceerd, kunnen wij garanderen dat alles perfect op elkaar is afgestemd en we dus een systeem aanbieden dat feilloos werkt.’

Onwennigheid

Hoewel prefab onmiskenbaar voordelen biedt, zijn er nog steeds installateurs die niet direct enthousiast zijn over een skid in het algemeen, erkent Ouwehand. ‘Deels heeft het te maken met onwennigheid. Het is een andere manier van werken en vraagt afstemming in het voortraject. Wat ook meespeelt, is dat sommige installatiebedrijven wat vrijer willen zijn in de toe te passen componenten. Ze zijn enthousiast over onze warmtepompen, maar willen er bijvoorbeeld een ander ventilatiesysteem of boilervat bij. Bij onze skid zijn ze toch gebonden aan onze producten. En uiteindelijk is de investering bij een skid voor een installateur toch hoger.’

Keurig weggestopt – Itho Daalderop

Op het gebied van prefab is Itho Daalderop bij meerdere innovatieve ontwikkelingen betrokken. Zo bedacht de fabrikant samen met Breman Schoorsteentechniek een oplossing waarbij de buitenunit van de Itho Daalderop lucht-waterwarmtepomp HP-S, in de schoorsteenkap is geïntegreerd. De prefabconstructie is recentelijk toegepast bij de bouw van achttien woningen in het Friese Hurdegaryp. Dankzij het gebruik van veel prefabmaterialen, konden de woningen in één dag worden neergezet. Esthetische bezwaren tegen de ‘lelijke’ buitendelen behoren met deze oplossing meteen tot het verleden. Geen apparaten tegen de gevel of in een apart hokje, maar keurig ‘weggestopt’ in een moderne schoorsteen. Het buitendeel van de warmtepomp is van binnenuit via een inspectieluik gemakkelijk bereikbaar voor onderhoud. De binneninstallatie wordt als een skid door het installatiebedrijf kant en klaar op de bouwplaats aangeleverd en in de woning gehesen. Monteurs hoeven alleen nog de aansluitingen binnen te verzorgen. Dankzij de skid is het slechts een kwestie van stekkeren en koppelen op de bouwplaats. Overigens is het prefabconcept in Hurdegaryp ook op andere installatie-onderdelen toegepast. Zo is de meterkast eveneens geprefabriceerd en worden badkamer en toilet als prefab-units in de woning geïnstalleerd.

Ingebouwd in de gevel

Een andere prefab-oplossing bedacht Itho-Daalderop voor een renovatieproject in het Zeeuwse Sommelsdijk. Het betreft een installatiemodule die half is ingebouwd in de gevel. ‘Het is een ruimtebesparende oplossing’, zegt Maurits Lagendijk van de fabrikant. ‘In de module is een water-waterwarmtepomp ingebouwd. Het voorraadvat is in Sommelsdijk overigens niet in de module opgenomen, maar op de zolderverdieping geplaatst. De woning is voorzien van ons Qualityflow-systeem, het vraaggestuurde woningventilatiesysteem dat gebruikmaakt van centrale luchttoevoer en warmteterugwinning. Ook de unit van dit ventilatiesysteem is in de installatiemodule opgenomen.’ De prefab-installatiemodule brengt de haalbaarheid van het zogeheten warmtepompnet een stap dichterbij. Met dit energieconcept komt de toepassing van bodemgebonden warmtepompen bij renovatie van woningen namelijk binnen bereik. Lagendijk: ‘Bij laagbouw en portieketagewoningen wordt per blok van vier à vijf woningen een lt-warmtenet aangelegd, gevoed door één zeer diepe bodemlus tot 325 meter. Om over te stappen naar all-electric met een warmtepomp is overigens wel een goede bouwkundige schil noodzakelijk. Deze oplossing is daarmee uitsluitend interessant voor woningen die al op de nominatie staan om te worden gerenoveerd of getransformeerd.’

Compact en compleet – Factory Zero

Een aparte vermelding verdient de energiemodule iCem van Factory Zero. Het is een compacte, compleet geïntegreerde energiemodule die de woning voorziet van een geconditioneerd binnenklimaat (ventilatie en verwarming) en een warmtapwatervoorziening. De iCem, vorig jaar nog winnaar van de Rabobank Challenge, is het resultaat van een samenwerking met diverse partners, waaronder ABB, Alklima (Mitsubishi), Brink Climate systems, Enervalis, RC Panels, Ubbink en WTH. De iCem is in alles echt plug&play en het binnenklimaat wordt aangestuurd met slimme algoritmes. Met de module kan de gebruiker tevens het energiegebruik monitoren. De module is verder voorzien van sensoren die de luchtkwaliteiten bewaken en aansturen. Zo zijn er sensoren voor CO₂, luchtvochtigheid, fijnstof en vluchtige organische stoffen.

Meer energiemodules

Met de drie beschreven systemen is het overzicht verre van compleet. Zo was Nathan vijf jaar geleden al op de markt met een energiemodule waarin een lucht-waterwarmtepomp of brine-waterwarmtepomp , een boilervat en ventilatiesysteem met wtw is opgenomen. Ook LG heeft een energiemodule ontwikkeld voor renovatieprojecten. De installatiekast kan binnen of aan de woning worden geplaatst en bestaat uit een warmtepomp, ventilatie met wtw, omvormer, boiler voor warm water. Nibe heeft eveneens een lijn met units waarin ventilatie, verwarming en warm tapwater zijn geïntegreerd. Wattz-ln is een energiemodule voortgekomen uit de samenwerking van ABB, Alklima en Zehnder. In de energiemodule zitten een warmtepomp, ventilatie-wtw en omvormer. Nefit ontwikkelde een installatiekolom die aan de gevel van een nul-op-de-meterwoning kan worden gemonteerd. De Nefit Energy Bar bevat naast een Nefit-warmtepomp alle installatiecomponenten voor verwarming, ventilatie en warm water. De hele kolom wordt aan de gevel bevestigd, een fundering is niet nodig. Niet alleen leveranciers van warmtepompen zijn op de trend ingesprongen. Zo ontwikkelde Bam de Energiemodule voor renovatieprojecten, waarbij de module buiten de woning wordt geplaatst. In de plug&play-energiemodule is onder meer de Mitsubishi Ecodan lucht-waterwarmtepomp verwerkt, een boiler voor warm tapwater, een ventilatiesysteem en een wtw-unit. Een andere bouwkundig aannemer die in deze ontwikkeling stapte is VDM, die samen met groothandel Rensa een skid heeft ontworpen.

Steeds meer een eigen product

‘Na het winnen van de innovatieprijs heeft de ontwikkeling van de module bepaald niet stilgestaan’, vertelt Wilfried Jonker van Factory Zero. ‘We zijn enkele jaren geleden gestart met één buitenmodule. Inmiddels zijn er vier varianten: de buitenmodule, de schuindakmodule, platdakmodule en de hoogbouwmodule. In onze eerste modules gebruikten we eigenlijk de componenten die onze partners ook aan andere klanten leverden, zoals de complete Mitsubishi Ecodan en de HRV Excellent 300 van Brink. Van de warmtepomp haalden we de omkasting af en ook andere onderdelen die we niet nodig hadden. Die stuurden we vervolgens terug naar de fabrikant. Tegenwoordig kopen we OEM-onderdelen van Mitsubishi en assembleren die in onze fabriek. Daarmee is de iCem nog meer een eigen product geworden dan een samengesteld product. Het ventilatiesysteem van Brink is ook niet meer standaard, maar qua ontwerpeisen afgestemd op de toepassing in onze module. Verder is de software uitgebreid en zijn er diverse functionaliteiten aan toegevoegd. Wij ontwikkelen nu heel veel op basis van data die we van de gebruikers verzamelen. Op die manier kunnen we softwarematig de prestaties van onze modules steeds verder verbeteren.’ De keuze om niet meer met standaardproducten te werken is volgens Jonker mede om de productiecapaciteit te verhogen naar het huidige aantal van acht stuks per dag. ‘En die productie is eigenlijk nog steeds te weinig. We denken dat we dit jaar tussen de 1.200 en 1.400 modules kunnen produceren en volgend jaar moeten we richting de tweeduizend gaan.’

Tekst: Mari van Lieshout
Fotografie: Wolf, Itho Daalderop en Factory Zero