Maart 2010
De woning van de toekomst komt uit het verleden
Het lijkt het ei van Columbus in tijden van woningnood en vergrijzing: waarom niet het bestaande woningaanbod zodanig opknappen, zodat het aan de eisen van deze tijd voldoet en is voorbereid op behoeftige bewoners? Het is een simpel idee, maar complex in uitvoering. Tenminste, tot nu. Want op initiatief van onder andere UNETO-VNI en de Vestia Groep ontwikkelde TNO een standaardmethode om woningen te moderniseren. De modelwoning staat in Delft en is vanaf maart op aanvraag te bezichtigen.
Op de website van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) is een fraaie, interactieve piramide te zien die duidelijk maakt hoe de bevolking van Nederland de komende jaren vergrijst. Als daarbij wordt opgeteld dat het aantal woningen dat per jaar wordt gebouwd structureel te laag is, is meteen duidelijk dat er de komende jaren veel te weinig woningen bijkomen die zijn aangepast aan de behoefte van oudere bewoners. Het aanpakken van het huidige woningbestand kan dus een oplossing bieden voor beide vraagstukken. UNETO-VNI, Wij Techniek, de Vestia Groep, Zorginstellingen Pieter van Foreest, Vidomes en de gemeente Delft sloegen de handen ineen om een modelwoning te ontwikkelen.
Peter Helmink, manager Innovatie bij UNETO-VNI: ‘Met de voorbeeldwoning ‘Wel Thuis’ in Delft laten we zien hoe woningen levensloopbestendig kunnen worden gemaakt. Door gebruik te maken van een gestandaardiseerde aanpak wordt veel tijd bespaard.
|
PROJECT
Bij de proefwoning in Delft zijn de volgende partijen betrokken:
- UNETO-VNI
- TNO
- Vestia Groep
- Zorginstelling Pieter van Foreest
- Zorginstelling Vidomes
- Gemeente Delft
|
Gebruik maken van woningvoorraad Corporaties, zorginstellingen en gemeenten worstelen allemaal met de vraag hoe zij – elk vanuit zijn eigen invalshoek – de vergrijzing kunnen opvangen. Corporaties onderkennen de noodzaak hun bestaande woningvoorraad, vaak galerijflats uit de jaren zeventig, geschikt te maken voor een vergrijzende populatie. Gemeenten streven ernaar hun inwoners langer zelfstandig te laten wonen, om op die manier de kosten van individuele woningaanpassingen zo veel mogelijk te beperken, terwijl zorginstellingen willen voorkomen dat het aantal bedden blijft toenemen. Iedereen lijkt er dus bij gebaat woningen aan te passen aan de moderne eisen, maar tot nu toe ontbrak een passend model. De modelwoning in Delft moet duidelijk maken dat een gestandaardiseerde methode wel degelijk haalbaar is. TNO werd ingeschakeld om deze te ontwikkelen, waarbij partners toch de vrijheid houden maatregelen naar keuze uit te voeren. Dankzij dit nieuwe beslismodel is het nu mogelijk op een efficiënte manier alle stappen in het proces te doorlopen. Die keuzevrijheid is essentieel, zo is de mening van Helmink en mede-initiatiefnemer Eric Borggreve, programmamanager Wonen & Zorg van de Vestia Groep. ‘Het is afhankelijk van de doelgroep, locatie en financiering welke maatregelen kunnen worden genomen’, zegt Helmink. ‘De voordelen van deze aanpak zijn duidelijk: tegen redelijke kosten kunnen door deze aanpak grote aantallen woningen worden voorbereid voor een vergrijzende generatie.’
Voor de installatiesector zijn de voordelen volgens hem duidelijk: ‘Het model is opschaalbaar en breed te gebruiken. Bovendien kan iedereen het vanuit zijn eigen expertise gebruiken.’
Integraal
‘Woningrenovatie heeft tot nu toe veelal subsidiegestuurd plaats’, verklaart Borggreve. ‘Er bestaan allerlei soorten subsidies: voor dubbel glas, asbest, nultrede, noem maar op. Het zijn allemaal deeltrajecten en elke keer als een subsidie wordt uitgegeven, gaat weer een ploeg werklui de woning in. Ik ken geen andere voorbeelden, waarbij integraal naar bestaande bouw wordt gekeken. Niet alleen qua techniek, maar ook wat betreft het aantal participerende partners in het project. Dat maakt dit voorbeeldproject uniek. Bovendien werkt het heel aansprekend als het gaat om het voorkomen van faalkosten.’
Als voorbeeld noemt Borggreve het achteraf moeten aanpassen van de hoogte van schakelaars, omdat vooraf de doelgroep niet duidelijk was. ‘Het klinkt misschien raar, maar dit soort fouten komt voor. Het model, zoals dat is ontwikkeld door TNO, voorkomt dit soort fouten.’ Borggreve en Helmink werkten eerder samen tijdens het traject van de Vermeertoren. In dit project, dat eveneens in Delft werd gerealiseerd, werd domotica (geïntegreerde ICT, installaties en techniek) ingezet als vertrekpunt bij de ontwikkeling van duurzame zorg- en comfortoplossingen in woningen. ‘Ik vond het toen opvallend dat UNETO-VNI liet zien dat zij een brede kijk heeft op de samenleving en installateurs wil betrekken bij de samenleving’, stelt Borggreve.
‘De samenwerking met andere partijen levert allerlei voordelen op, zoals een verbreding van de expertise en nieuwe inzichten. Een heel aansprekend voorbeeld in deze modelwoning is de toepassing van gerecyclede tegels voor de badkamer. Dit past dus uitstekend in een duurzaamheidtraject.’ Maar ook voor deelnemende leveranciers levert de samenwerking nieuwe inzichten op. ‘Eén van de eisen is dat wij ons niet willen binden aan een bepaalde leverancier. Ook moet de gebruikte apparatuur open zijn voor andere leveranciers.
|
AANPASSINGEN
Eén van de afspraken die is gemaakt bij de start van het project, is dat de woningen geschikt moeten worden gemaakt voor een doelgroep die zich minstens met een rollator binnen de woning moet kunnen voortbewegen. Aanpassingen, zoals het weghalen van drempels, leveren doorgaans niet zo heel veel problemen op. Maar zodra muren moeten worden verzet, worden de kosten fors hoger. In het geval van de modelwoning betekent dit, dat de bewoner de flat met een scootmobiel kan bereiken. Deze laatste wordt op de begane grond geparkeerd, waarna de bewoner via een lift met zijn rollator naar zijn woning loopt. Binnen de woning valt een aantal aanpassingen meteen op. Zo is de drempel voor de deur verwijderd, en zijn de badkamer en het toilet vernieuwd, onder andere met de gerecycelde tegels. De slaapkamer is via een schuifdeur verbonden met de woonkamer, zodat iemand die bedlegerig is, toch contact kan blijven houden met de andere bewoner, meestal de partner. Verder is de woning geschikt gemaakt voor diverse domoticavoorzieningen. De modelwoning in Delft levert ook meteen een primeur op. Leveranciers IRS en Ascom werkten samen om een systeem te ontwikkelen waarbij de videofoon, woonzorg en alarmering zijn gecombineerd, gebaseerd op een open standaard. De modelwoning is op aanvraag te bezichtigen vanaf maart.
|
Extra zorg
Voor Hans Franke, projectadviseur Zorginstellingen Pieter van Foreest, is het project belangrijk vanwege de extra zorg die zijn organisatie kan bieden wanneer cliënten langer thuis kunnen blijven wonen. ‘Wij zijn een instelling voor intramurale zorg, maar kunnen door dit project ook extramurale zorg aanbieden. Het is belangrijk dat mensen daarbij zolang mogelijk thuis zorg kunnen ontvangen. Hierdoor kunnen wij een totaalpakket aan zorg aanbieden: van zware zorg tot en met hulp in huis.’ Franke ziet vooral in de standaardisatie grote voordelen. ‘Hierdoor wordt voorkomen dat telkens weer discussies ontstaan. Installateurs of aannemers kunnen met het schema van de Snelwijzer Zorg, ontwikkeld door UNETO-VNI, in de hand zien dat een toilet inclusief de bril bijvoorbeeld op 50 cm hoogte moet worden aangebracht. Dat levert uiteraard tijd en geldbesparingen op. ‘
In de modelwoning worden alle aanpassingen, met de bijbehorende kosten, direct zichtbaar gemaakt via infokaarten, zodat voor iedereen meteen duidelijk is wat de kosten van een aanpassing zijn geweest. Het project wordt gefinancierd door de deelnemende organisaties. Bovendien heeft het project een subsidie ontvangen van het ministerie van VWS. Het project loopt twee jaar en zal doorlopend worden geëvalueerd. In het project is bewust gekozen voor de toepassing van technieken die zich al hebben bewezen. Dat is volgens Helmink belangrijk uit kostenoverwegingen, maar ook voor de acceptatie in de markt. ‘Niemand zit te wachten op experimenten. Met relatief eenvoudige maatregelen kun je er al voor zorgen dat mensen langer comfortabel thuis kunnen blijven wonen.’
|
SNELWIJZER ZORG
SnelWijzer Zorg is ontwikkeld door UNETO-VNI en is een handleiding voor woningcorporaties en installateurs om keuzen te maken bij het soort aanpassing dat past bij de doelgroep van de woning. De gemakkelijk mee te nemen uitgave bevat twee uitvouwtabellen die per bewonersprofiel en per woonruimte schematisch inzicht geven in de noodzakelijke en gewenste aanpassingen. In de Snelwijzer Zorg zijn zes profielen opgenomen:
- ouderen in een levensloopbestendige woning;
- mensen met beperkte mobiliteit en/of rolstoelgebruikers;
- COPD-patiënten;
- mensen met visuele beperkingen;
- licht dementerende mensen (zelfstandig wonend);
- verstandelijk gehandicapten (zelfstandig wonend).
In de uitvouwtabellen staan concrete maatregelen, aangevuld met verwijzingen naar een uitgebreid rapport: ‘Installatiewijzer Zorg. Ontwerpeisen voor verschillende doelgroepen’ op de website van UNETO-VNI: www.uneto-vni.nl.
|
Tekst: Yvonne Keijzers
Fotografie: Ed Buying