De leidingsystemen voor de levering van warmte en koude naar de klimaatplafonds voor zestien verdiepingen van het EMA worden bij groothandel Van Walraven geprefabriceerd als complete modules en op transportkarren afgeleverd op de verdiepingen.

Leidingmodules

Het zijn deze overwegingen geweest die ertoe hebben geleid dat Van Walraven de leidingsystemen voor de levering van warmte en koude naar de klimaatplafonds, voor zestien verdiepingen als modules hebben geprefabriceerd. Op elke 2,40 m was een afnameset voor de plafondmodule op de ringleiding gemonteerd. Alle materialen zijn door Van Walraven geleverd.
Van Galen heeft alleen de regelkleppen aangeleverd en die zijn door van Walraven weer geïntegreerd in het eigen leidingwerk. Eens per week kwam in alle vroegte de vrachtwagen op de bouwplaats aan de Zuidas met daarin vier transportkarren met gefabriceerde leidingmodules. Een uur later stonden de karren op de betreffende verdieping, waarna een tweede transport volgde. Als de monteurs ‘s morgens op het werk arriveerden, stonden alle modules voor de ringleiding van een complete verdieping al klaar. Alle sets waren door Van Walraven voorzien van een label met nummer en oost-west oriëntatie, en lagen al in de juiste volgorde voor montage op de transportkar. Hueber: ‘Prefab is standaardiseren. Alle sets waren identiek, de afwijkingen hebben we naderhand aangebracht. Per verdieping moesten er zes afwijkende regelklepjes worden gemonteerd. Die hebben we bewust niet in de prefab meegenomen om vergissingen bij de montage uit te sluiten. Eenmaal gemonteerd heeft een monteur achteraf de aanpassingen gerealiseerd en meteen een labeltje eraan gehangen, zodat we wisten dat die ene klep ook inderdaad was vervangen.’

‘We hebben vooraf gezegd: het moet allemaal Ikea-proof zijn’

Prefab schachtleidingen

Ook de schachtleidingen zijn als prefabmodule aangeleverd. Acht dikwandige standleidingen met op elke verdiepingen de benodigde aftakkingen zijn als prefab modules aangevoerd. ‘We hebben vooraf gezegd: het moet allemaal  Ikea-proof zijn. De monteur moet alleen een duimstok en boormachine mee hoeven te nemen. De rest moet op de transportkar staan. De ankers, de geprefabriceerde ophangrail, hennep et cetera. Het laatste boutje en moertje moet erbij zitten. Op deze manier wordt er ook helemaal geen materiaal verspild.’ Waar normaal gesproken halfvolle vrachtwagens dagelijks af en aan zouden moeten rijden, stond nu alles om zeven uur ‘s morgens op de juiste verdieping klaar. De verantwoordelijkheid voor de logistiek lag geheel bij Van Walraven. Tijdens de spitsuren mocht er geen transport plaatsvinden. ‘In die zin werden we eigenlijk ook een beetje gedwongen voor prefab te kiezen,’ zegt  Hueber. ‘Als we alle onderdelen afzonderlijk zouden hebben moeten aanvoeren, zou er tussen tien en drie uur geen doorkomen aan zijn geweest. Bovendien was er ook een Breeam-eis om de CO₂-uitstoot te beperken. Dan moet je het transport dus wel beperken.’

Kanalenlift

Op de verdiepingsvloer tilden de monteurs van Van Galen de modules van de transportkar op een kanalenlift waarmee ze omhoog werden gebracht en vervolgens aan het plafond konden worden bevestigd. De volgende set werd ook weer omhoog gebracht en aan de voorgaande gekoppeld. Op deze wijze konden drie monteurs in 4,5 dag de ringleiding van een complete verdieping aanleggen. Bij een traditionele aanpak zou volgens Hueber rekening gehouden moeten worden met drie tot vier weken per verdieping, met de inzet van veel meer monteurs en veel faalkosten.

De derde tot en met de achttiende verdieping van het complex zijn als modulebouw uitgevoerd.

Grondige voorbereiding

Het bereiken van een dergelijke efficiëntie vereist een grondige voorbereiding. Van Walraven kon al direct na het verkrijgen van de definitieve opdracht met de productie van de modules beginnen, omdat de groothandel min of meer voor eigen risico in het ontwerptraject was gestapt. ‘Er lag uiteraard wel een intentieverklaring,’ zegt Tim Vis van Van Walraven. ‘We hadden natuurlijk ook het deksel op de neus kunnen krijgen wanneer Van Galen op het laatste moment toch voor een andere partij zou hebben gekozen. Maar bij beide partijen bestond een groot vertrouwen. Wij kregen de kans uit te leggen hoe het proces volgens ons kon worden geoptimaliseerd en welke rol wij daar als groothandel in konden nemen. Bovendien hebben we al eerder prebabmodules gemaakt voor KLM op Schiphol. Vervolgens zijn onze Bim-ontwerpers en montageafdeling samen met Van Galen aan de slag gegaan. En inderdaad voor eigen rekening en risico. Want op dat moment was nog helemaal niet zeker dat we de opdracht voor levering zouden krijgen. Het was maandenlang voortdurend finetunen van het ontwerp. Maar toen we eind 2018 de opdracht hadden, konden we meteen daarna ook aan de slag. Het enige waarop we ons verkeken hebben, is het afpersen van de leidingen. Normaal zou je alles eerst monteren en daarna afpersen. Nu moesten we ook in de werkplaats elke module afdoppen en testen. Daar hadden we in de planning aanvankelijk geen rekening mee gehouden.’ De modules zijn samengesteld uit zo licht mogelijk materialen; ze moesten immers nog te handelen zijn door twee monteurs. Tegelijkertijd moest ook rekening worden gehouden met de robuustheid van de onderdelen. Zowel bij Van Galen als bij Van Walraven is daarom eerst een prototype gebouwd om leidingdikte, diameters en koppelingen te beoordelen op stabiliteit. Ook een transportkar is als prototype gebouwd.

‘Installateurs kunnen capaciteit winnen door te kiezen voor prefab.’

Installatiecapaciteit

Van Walraven voorziet een grote toekomst voor prefab en investeerde de laatste vijf jaar fors in deze afdeling. Prefab draagt volgens Tim Vis bij aan de oplossing voor de problemen die ontstaan door de krapte op de arbeidsmarkt. Installateurs kunnen capaciteit winnen door te kiezen voor prefab. ‘En dat  geldt niet alleen voor repeterend werk,’ benadrukt Vis. ‘Het voordeel is ook te behalen bij een kantoor van drie bouwlagen met totaal verschillende verdiepingen. Goed, dan kost het meer voorbereiding; maar die tijd win je dubbel terug bij de uitvoering.’ Of alle installatiebedrijven gelukkig zijn met die ontwikkeling valt te bezien. Sommige voelen het als een bedreiging, weet ook Vis. ‘Toch zie ik het als de richting waarin we moeten gaan. De sector heeft nu eenmaal een schreeuwend tekort aan vakmensen.
Er wordt gezegd: prefab holt het installatiebedrijf uit, het vakmanschap sterft uit. Ik bestrijd dat. Het vakmanschap verdwijnt niet. Een deel ervan verplaatst zich naar de werkplaatsen van de prefab bedrijven. Er zal altijd traditioneel installatiewerk nodig zijn. Vooral bij systemen met grote diameters en dikke leidingen. Op het gebied van prefab, kun je daar niet zoveel mee. Dat vakmanschap zal nodig blijven op de bouw.’ En de monteurs? Het montagewerk op de bouwplaats krijgt met prefab inderdaad meer een routinematig karakter, weet Hueber. ‘Anderzijds ervaren onze monteurs het werk ook minder stressvol. Geen gesleep meer met allerlei koppelingen, geen gedoe met onderdelen die in de nazending staan. Leidingen passen nu in één keer, de monteurs hoeven niets te slopen of weg te hakken. Het zit meteen netjes. We zijn bij het EMA-project vrij gebleven van faalkosten. En wat de arbeidsomstandigheden betreft, is prefab natuurlijk een stuk aantrekkelijker. Je hebt altijd in de werkplaats het juiste gereedschap bij de hand en de juiste hijs-middelen tot je beschikking. En dat komt tot uitdrukking in de kwaliteit van het werk.’

Tekst: Mari van Lieshout
Fotografie: Corné Bastiaansen/Van Walraven