Juli/Augustus 2022
Drinkwaterleiding moet altijd eenrichtingsweg zijn
Een veilige drinkwaterinstallatie start altijd met een zorgvuldige aanleg. Hygiëne bij de aanleg van de drinkwaterleidingen op de bouwplaats speelt daarbij een belangrijke rol. Evenals een nauwkeurige montage van de juiste terugstroombeveiligingseenheden, die moeten voorkomen dat vervuild of te warm water terugstroomt in de drinkwaterleiding.
‘De drinkwaterveiligheid is gebaat bij eenrichtingsverkeer,’ zegt Thijs Brekelmans, manager advies bij C-mark, een adviesbureau dat zich richt op waterveiligheid. De keuze van het juiste type keerklep, passend bij de vloeistofklasse die naar de op de installatie aangesloten toestellen stroomt, is daarvoor van groot belang. Maar dat geldt ook voor de juiste montage ervan, inclusief de goede randapparatuur.
Hoe je keerkleppen moet installeren en controleren is vastgelegd in Waterwerkblad 3.8 – Aansluiting en beveiliging van (gevaarlijke) toestellen (zie www.infodwi.nl). Waar gesproken wordt over ‘gevaarlijke toestellen’ hebben we het over toestellen waar middelen worden toegevoegd die absoluut niet in de waterleiding terecht mogen komen via terugstroming, zoals zeep, toxische stoffen, en vloeistoffen met microbiologische verontreiniging. Het gaat dan over bijvoorbeeld wasmachines, brandslanghaspels, koffiemachines en afwasmachines, maar ook aansluitingen van andere installaties die niet van drinkwaterkwaliteit zijn, zoals een cv-installatie, beregening et cetera. Maar keerkleppen zitten ook op andere plekken, zoals in thermostatische douchemengkranen, thermostatische mengventielen en de wasmachinekraan. Overigens is het volgens Brekelmans niet helemaal correct te spreken over keerkleppen. ‘Je zou moeten spreken over terugstroombeveiligingseenheden (tbe). Een keerklep is slechts het veerbelaste klepje, dat een onderdeel is van de eenheid die bestaat uit bijvoorbeeld een afsluiter, controlekraan, zeef en een trechter voor aansluiting van de spuiklep op de afvoer naar het riool.
Een terugstroombeveiliging hoeft overigens niet per se een (mechanische) keerklep te bevatten. Het kan ook een atmosferische onderbreking zijn. Bij de controle van de keerklep is het wel heel belangrijk dat de andere onderdelen ook aanwezig zijn en vooral ook: bereikbaar voor de controleur.’
Discomfort, gezondheidsrisico’s door giftige stoffen of legionellagroei
Uitwisselgemak
Een advies voor een bepaald fabricaat zul je niet gauw horen uit de mond van Brekelmans. ‘Geen enkele fabrikant maakt slechte keerkleppen, maar het is wel belangrijk om bij je leverancier te checken waarvoor deze geschikt zijn. Zo kunnen sommige kleppen minder goed tegen hogere temperaturen. Dat wil dan nog niet zeggen dat het geen goede klep kan zijn voor montage in het leidingnet voor koud water. Een ander belangrijk keuzecriterium waar je op moet letten als installateur is het uitwisselgemak. Het scheelt veel tijd als je een keerklep kunt vervangen zonder dat je de hele terugstroombeveiligingseenheid eruit moet halen.
In de nieuwbouw zijn tbe’s meestal voorgeschreven in het bestek. Toch adviseert Brekelmans installateurs de markt goed in de gaten te houden. ‘Er komen altijd weer leuke innovaties op de markt. Zo zijn er tegenwoordig CA- en BA-beveiligingen die je op locatie gemakkelijk horizontaal kunt monteren. Dat is nodig omdat de tussenkamer moet kunnen leegstromen. Of beveiligingen die je in een muurplaat kunt draaien. En voor de vervangingsmarkt heb je tegenwoordig kleppen waar je het patroon uit kunt halen of waar het filter al is voorgemonteerd ín de keerklep. Dat maakt het werken makkelijker.’
Gezondheidsrisico’s
Tbe’s zijn er in verschillende types. De initiële keuze welke tbe je waar plaatst, is belangrijk. Een te laag geclassificeerde tbe of een keuze op basis van een verkeerde beoordeling van de vloeistofklasse van een aangesloten toestel kan verstrekkende gevolgen hebben. Dat geldt ook voor het plaatsen van de eenheid op een verkeerde plaats in een installatie. Brekelmans: ‘Een verkeerde of verkeerd geplaatste klep kan tot gevolg hebben dat vervuild water of te warm water vanuit een aangesloten gevaarlijk toestel terugstroomt in de drinkwaterleiding. Dat kan zorgen voor discomfort, maar nog veel belangrijker: tot gezondheidsrisico’s door giftige stoffen of legionellagroei.’
Controlefrequentie
Omdat de tbe zo belangrijk is voor het comfort en de gezondheid is het heel belangrijk periodiek keerklepcontroles uit te voeren. Volgens Nen 1006 moeten alle controleerbare keerkleppen elk jaar worden geïnspecteerd. Als ze defect zijn kun je ze soms repareren met een speciaal setje, maar meestal wissel je ze dan uit met een nieuwe keerklep. De niet-controleerbare keerkleppen moet je eens in de tien jaar vervangen. Controleren kan wel, maar is lastig omdat deze keerkleppen niet ‘gemaakt zijn’ om gecontroleerd te worden.
Bepaling vloeistofklasse
De bepaling van het type terugstroombeveiliging hangt ten eerste af van de vloeistofklasse (zie tabel) van een toestel. Daarnaast van de kans op terugheveling door drukval stroomopwaarts in je installatie of de kans op terugpersing vanuit het toestel, bijvoorbeeld een vaatwasmachine waarin druk wordt opgebouwd die het water terugperst de leiding in.
Tabel 1- Vloeistof klassen volgens Wb 3.8
Klasse 1 Water bedoeld voor menselijke consumptie, afkomstig van een drinkwaterdistributiesysteem.
Klasse 2 Vloeibare stof die geen schade voor de menselijke gezondheid oplevert.
Klasse 3 Vloeibare stof die in enige mate de menselijke gezondheid kan schaden ten gevolge van de aanwezigheid van een of meerdere toxische of zeer toxische substanties.
Klasse 4 Vloeibare stof die gevaar oplevert voor de menselijke gezondheid ten gevolge van de aanwezigheid van een of meerdere toxische of zeer toxische substantie.
Klasse 5 Vloeibare stof die gevaar oplevert voor de menselijke gezondheid ten gevolge van de aanwezigheid van pathogene bacteriën of virussen.
(bron: Waterwerkblad Wb 3.8)
Montage
De installatie van een tbe is per toestel verschillend. Brekelmans: ‘Bij een brandslanghaspel is de eis dat een EA-beveiliging (controleerbare keerklep) direct na de aftakking van de doorstroomde drinkwaterinstallatie wordt gemonteerd, op een afstand van maximaal 150 mm. Een keerklep voor een vaatwasser hoeft niet per se zo kort erop te zitten. Het gaat erom dat verontreiniging vanuit het toestel niet terugstroomt in het leidingnet.
Wat volgens Brekelmans minstens zo belangrijk is bij de montage van een tbe zijn de randaansluitingen. Bij een EA-beveiliging hoeft alleen een afsluiter ervoor te zitten; bij een BA-beveiliging moet er zowel voor als na de keerklep een afsluiter zitten. Anders moet je bij de keerklepcontrole kunstgrepen gaan uithalen om deze überhaupt te kúnnen controleren. En bij het type BA (een zware onderbreker voor vloeistofklasse 5) hoort ook altijd een zeef gemonteerd te worden om kalkdeeltjes en andere verontreinigingen uit het water te zeven die de werking van de keerklep kunnen belemmeren.
Tips voor eenvoudige keerklepcontrole
Het aantal keerkleppen is afhankelijk van het aantal toestellen op een locatie. Soms moeten er wel meer dan honderd keerkleppen worden gecontroleerd. Om tijd en dus geld te besparen voor gebouwbeheerders heeft Brekelmans aan aantal tips:
- Werk conform Wb 3.8, zodat alle randappendages erbij zitten;
- Zorg dat de tbe’s en randappendages goed bereikbaar zijn voor de controleur;
- Plaats geen onnodige keerkleppen op plaatsen waar deze niet zijn vereist;
- Werk bij aanleg hygiënisch zodat er geen steentjes, gruis, kalk, zand, restjes verpakkingsmateriaal in de drinkwaterleidingen achterblijven;
- Dop de leidingen af bij transport;
- Spoel de leiding door bij oplevering.
Bekijk het filmpje op InstallTV, voor een uitleg over de werking van een terugstroombeveiliging.
Tekst: Paul Smorenburg
Illustraties: C-mark, infodwi.nl, Watts