Augustus 2010

Finetuning lbk’s kan energiegebruik terugdringen

Groothandel van luchtverdelingsapparatuur Revolv-air uit Delfgauw werkt sinds begin dit jaar samen met de Duitse fabrikant van luchtbehandelingskasten (lbk’s) Nova Klimageräte. Alex Noordzij, adviseur klimaattechniek van Revolv-air, die door deze samenwerking hoopt op een impuls voor de afzet op de Nederlandse markt, ziet op korte termijn geen grote technologische doorbraken. Finetuning moet het energiegebruik de komende jaren aanzienlijk terugdringen.

Het bescheiden aantal afnemers van de lbks’s van Nova Klimageräte moet aan een andere naam wennen. Het merk is sinds kort op de Nederlandse markt vertegenwoordigd door Revolv-air, een groothandel voor luchtverdeelapparatuur. Tot dezelfde onderneming behoren ook Foster Ventilatiesystemen en Fost-Air Installatietechniek. Foster Ventilatiesystemen is de groothandel voor de installateur en Fost-Air het montagebedrijf. ‘De samenwerking met Nova levert ons onbelemmerde toegang tot een grote kennisbank’, zegt Alex Noordzij, adviseur klimaattechniek bij Revolv-air. ‘Bovendien zijn we blij dat we dit merk in ons programma kunnen opnemen. Voor Nova Klimageräte is het een echt hoofdproduct, ze bouwen niets anders dan luchtbehandelingskasten (lbk’s).’

Te beperkte wanddikte

Revolv-air is in Nederland al vele jaren actief als leverancier van het Zweedse IV Produkt, maar besloot de samenwerking te beëindigen. ‘Deze Zweedse fabrikant levert een prima product’, benadrukt Noordzij, ‘maar de lbk’s waren met een wanddikte van 25 mm wat te dun voor de eisen die Nederlandse afnemers tegenwoordig stellen, dat is namelijk minimaal 40 mm.’ Revolv-air levert het Zweedse product nog wel, maar gaat er niet meer actief de markt mee op.

De kasten van Nova die Revolv-air nu levert zijn niet nieuw op de Nederlandse markt, maar het marktaandeel is nog uiterst bescheiden. Noordzij is gelukkig met de samenwerking, omdat zijn groothandel de ventilatiemarkt nu kan bedienen met een product dat tot in het kleinste detail kan worden afgestemd op de gebruikerseisen. ‘Met speciale software kunnen we alle gewenste specificaties aanbrengen. Vanaf de selectie van het plaattype waaruit de omkasting wordt vervaardigd tot en met het type V-snaar. Op basis van de bestekregels zijn we in staat de lbk’s volledig te configureren naar de specifieke eisen van het gebouw. Dat is het kenmerkende van de Nova-lbk’s: het is geen standaardproduct.’

Sandwichwand

De dikte van de sandwichwand van de Nova-lbk’s is standaard 40 mm, maar kan maximaal 50 mm bedragen. Met dergelijke dikten voldoen de isolatiewaarden altijd aan de Duitse RLT-norm, een standaard die volgens de adviseur klimaattechniek op vele onderdelen uitstijgt boven de kwaliteitsnorm waarmee we in Nederland gewend zijn te werken. ‘Het is niet de goedkoopste kast, maar deze Mercedes onder de lbk’s is zijn prijs meer dan waard’, verzekert hij. ‘De eenvoud, het bedieningsgemak en degelijkheid zijn eigenschappen die een wat hogere prijs rechtvaardigen. Maar uiteindelijk is het de wens van de klant en zijn keuze voor de configuratie en samenstelling van de componenten, die bepalend zijn voor de hoogte van de investering.’

Overdimensioneren

Opdrachtgevers kunnen lbk’s selecteren op efficiëntie maar ook doelbewust kiezen voor extra capaciteit. Dat laatste kan volgens Noordzij soms aantrekkelijk zijn wanneer aanpak van het binnenklimaat geen uitstel kan verdragen, terwijl al bekend is dat het daar niet bij zal blijven omdat het gebouw op niet al te lange termijn wordt uitgebreid. Het is in sommige gevallen onverstandig om met de ontwerpcapaciteit op het randje te zitten. Kiezen voor een decentrale oplossing is uiteraard ook een optie.

Schoolbesturen moeten die afweging bijvoorbeeld geregeld maken. De klimaattechniekadviseur sluit niet uit dat in schoolgebouwen over een jaar of vijf een situatie ontstaat die vergelijkbaar is met de ervaringen van de woonhuisventilatie in Vathorst. ‘Door alle aandacht voor het binnenklimaat, zijn op veel scholen wtw-units in de plafonds aangebracht die wel eens ‘vergeten’ kunnen worden. Een decentraal systeem werkt prima, maar units hebben wel onderhoud nodig en het is de vraag of schoolbesturen zich realiseren dat de filters enkele malen per jaar moeten worden vervangen. Ons advies: even doorsparen en kiezen voor een grote centrale lbk met CO₂-regeling per lokaal. Bij aanschaf is de investering weliswaar groter, maar de gebruikskosten vallen op de langere termijn lager uit.’

Het Christelijk Lyceum in Delft heeft voor de centrale oplossing gekozen bij het aanbrengen van ventilatie vlak onder het dak in vier lokalen. Later wil de school nog vier lokalen bouwen waarop dit systeem dan wordt aangesloten. De school had al een aanbieding voor een decentrale oplossing maar op termijn was centrale ventilatie, uitgelegd op de toekomstige uit- breiding, goedkoper. In bestaande bouw kan dat soms lastig zijn door bouwkundige beperkingen, maar met enige inventiviteit is dat wel op te lossen. Te vaak kijken opdrachtgevers naar de kostprijs van de lbk op het moment van oplevering, terwijl de kosten gedurende de gebruiksperiode niet worden meegenomen.’

Regeling bepaalt rendement

Soms zijn het ook de omstandigheden die de oorzaak zijn dat de argumenten niet altijd met even grote zorgvuldigheid worden gewogen. Dat risico is met name aanwezig wanneer de lbk een sluitpost wordt op de begroting van de installateur. ‘Dan komt hij in de verleiding een kast van iets mindere kwaliteit aan te bieden. De aanschafprijzen van lbk’s kunnen erg ver uit elkaar liggen, maar alle kwaliteit is naar zijn prijs’, geeft Noordzij aan. ‘De prijs van een kast wordt voor een belangrijk deel bepaald door de regeling. En dat is zo’n wezenlijk onderdeel van de klimaatbeheersing dat juist op dat onderdeel kwaliteit is vereist. De regeling bepaalt immers voor een groot deel het rendement van de installatie. Nova rust zijn lbk’s uit met een Siemens-regeling. Maar we verkopen ze ook zonder regeling, als de klant dat wil.’

‘Energiezuinigheid en duurzaamheid zijn aspecten die in de toekomst steeds zwaarder meetellen’, stelt de adviseur klimaattechniek. De hoeveelheden ventilatielucht worden nog beter afgestemd op het aantal gebruikers in het pand. Waar het tot voor kort nog gebruikelijk was op basis van de minimumeisen in het Bouwbesluit te kijken naar het aantal vierkante meters van het gebouw, wordt nu steeds nadrukkelijker gekeken naar de verblijfsruimten en de ventilatiebehoefte. Wanneer de gebruikers aanwezig zijn wordt er geventileerd, zijn die er niet dan is de ventilatie minimaal. Met het gebruik van CO₂-sensors is dat volgens Noordzij eenvoudig te realiseren. De behandelde lucht volgt als het ware de gebruikers in het pand.

Finetuning

Het ligt niet in de lijn der verwachtingen dat binnen afzienbare tijd grote technologische doorbraken op het gebied van luchtbehandeling volgen. Regeling van het binnenklimaat is een kwestie van finetuning van de lbk’s. Zo kan het energiegebruik fors terug door het gebruik van zuinige motoren. Adiabatische koeling van de retourlucht kan worden toegepast in combinatie met een dubbele kruisstroomwisselaar. De verse buitenlucht wordt in de dubbele kruisstroomwisselaar gekoeld zonder bevochtiging van de lucht. Een groot voordeel van die techniek is dat koelcompressoren en milieubelastende gassen niet nodig zijn. Er is alleen een compressor nodig om water te vernevelen. Dat gebeurt onder druk van maximaal 120 bar. Het is een techniek die de markt al kent van Menerga. Nova past de techniek toe in de ÖkoLine, een lbk geschikt voor volumen tot 100.000 m³.

Het is niet allemaal maatwerk bij Nova. De EasyLine is een lbk die eveneens is ontwikkeld voor de utiliteit, maar in deze kast is alle techniek – koeling, verwarming en regeling – samengebracht. In tegenstelling tot de ÖkoLine is de Easyline dus niet samen te stellen op basis van specifieke eisen, maar is het product gestandaardiseerd. De kast is ook alleen leverbaar met een warmtewiel. De EasyLine is er in drie varianten: 2.000, 4.000 en 6.000 m³.

ClinLine is een speciale kast bedoeld voor de luchtbehandeling van operatiekamers. In ziekenhuizen is het zaak de luchtaanvoer en -afvoer strikt gescheiden te houden voor het geval besmetting optreedt. Dat stelt nadere eisen aan de techniek voor warmteterugwinning. Een kruisstroomwisselaar houdt de stromen ook gescheiden maar dat vraagt extra ruimte, die in ziekenhuizen niet altijd beschikbaar is. De warmteterugwinning gebeurt met het twincoil-systeem, hierbij is een batterij geplaatst in de luchtafvoer- en luchttoevoerkast. Hiertussen circuleert een water-glycolmengsel. Met dit systeem zijn doorgaans temperatuurrendementen van 50 procent en hoger mogelijk.

Stevige wettelijke norm

De aanleg van klimaatsystemen is in Duitsland gekoppeld aan strikte normeringen. Nederland mag daar vol- gens Noordzij een voorbeeld aan nemen. ‘We hebben ons Bouwbesluit met de verwijzing naar NEN-en 15251. Persoonlijk juich ik een stevige, wettelijke norm toe. Ik denk dat zo’n norm een einde kan maken aan de twijfelachtige producten van sommige fabrikanten. Het zou toch niet moeten kunnen dat nog steeds lbk’s met wtw-units worden verkocht die zijn voorzien een G5-filter dat eigenlijk al na drie weken moet worden vervangen. Gebruikers hebben geen flauw idee hoe belangrijk de kwaliteit van het filter is in relatie tot de prestatie van het luchtbehandelingsysteem. Verstopte filters jagen het energiegebruik omhoog terwijl de lbk’s bij lange na niet het vereiste rendement behalen. Een iets strengere regelgeving kan in dat opzicht ook bijdragen aan de energiebesparing.’

Tekst: Mari van Lieshout
Fotografie: Industrie