December 2010
Fris in de klas met een gezond binnenklimaat
Het binnenklimaat op scholen heeft de laatste jaren niets te klagen over gebrek aan de aandacht van onderzoekers, GGD’s, ouders van leerlingen en uiteraard de schooldirecties. Aanbieders van systemen zijn gretig op deze markt ingesprongen. Scholen hebben daardoor nu keus te over.
De aandacht voor een gezond binnenklimaat en de daaraan gekoppelde overheidssubsidie hebben hun uitwerking niet gemist. Vele leveranciers hebben oplossingen bedacht waarmee scholen kunnen investeren in effectief werkende ventilatiesystemen die bovendien voldoen aan de subsidievoorwaarden. Om voor subsidie in aanmerking te komen moeten de systemen een minimale capaciteit van 750 m3/h heb- ben. De CO2-waarden mogen in 95 procent van de gebruikerstijd maximaal 1.000 ppm (dertig leerlingen in de klas) bedragen. Ook mag het geluidsniveau van 35 dB(A) niet worden overschreden. Vrijwel alle systemen werken met een CO2-gestuurde sensor en zijn uitgerust met een wtw-unit.
Itho
Zo heeft fabrikant Itho zijn school-wtw: een decentraal, CO2-gestuurd ventilatiesysteem waarbij zowel de luchttoevoer als luchtafzuiging is geïntegreerd in een apparaat. Per klaslokaal wordt op basis van de gemeten en gewenste CO2 de wtw geregeld.
Itho kan het systeem leveren in diverse modellen en drie verschillende capaciteiten. Zo zijn er modellen die geschikt zijn voor onderbouw (basic) of montage in het plafond (gedeeltelijk integreerbaar). Daarnaast kan de school kiezen uit modellen die geschikt zijn voor muurmontage (toevoer en afvoer van de lucht via de muur) of plafondmontage (toevoer en afvoer van de lucht via het plafond). De CO2-concentratie wordt per klaslokaal onder controle gehouden door het plaatsen van dakventilatoren in combinatie met een CO2-sensor.
Wanneer de school kiest voor een dakventilator per klaslokaal dan regelt de Itho CO2-sensor door een pwm-signaal (pulse widt modulation) direct de dakventilator. Hiervoor heeft Itho de Caseco fan CO2 in het pakket opgenomen. Bij deze uitvoering is standaard een PWM-optieprint in de dakventilator opgenomen. Het is ook mogelijk meerdere klaslokalen op dezelfde dakventilator aan te sluiten. De klaslokalen krijgen dan elk afzonderlijk een modulerende luchtklep. De luchtkleppen worden door de CO2-sensoren (0 – 10 V) geregeld. De dakventilator moet in deze situatie op basis van onderdruk (org) worden geregeld. Hiervoor heeft Itho een dakventilator waarbij de org-print al is ingebouwd. De school-wtw van Itho meet het CO2-percentage en slaat de waarden vervolgens op. De logger heeft geheugenruimte voor ruim een maand dataopslag en laat continu de actuele waarde van de CO2-concentratie zien in ppm. Het meetbereik loopt van 400 – 4.000 ppm. Elke minuut wordt de actuele waarde opgeslagen in het geheugen.
Climarad
Een andere fabrikant die de laatste tijd met veel succes in de schoolmarkt opereert is ClimaRad. Het School Ventilatie Systeem (svs) is inmiddels alweer een tijdje op de markt, maar het mag zonder meer als een van de belangrijkste innovaties op het gebied van binnenklimaatregeling van de afgelopen jaren worden aangemerkt. Het is een verwarmings- en ventilatiesysteem met wtw met het uiterlijk van een gewone radiator. Een belangrijk voordeel is de eenvoudige toepassing van het systeem in zowel nieuwbouw als renovatie. Bij renovatie worden de oude radiatoren verwijderd. Vervolgens wordt de unit geplaatst, nadat per toestel twee onopvallende roosters zijn aangebracht. Achter de bijbehorende nieuwe radiator zit een stopcontact voor de voeding en de radiator wordt vervolgens weer aangesloten op de aanwezige cv-leidingen. In een dag kunnen twee monteurs gemakkelijk een klaslokaal aanpakken zodat er weinig geregeld hoeft te worden, zoals het verschuiven van lessen. Een belangrijke bouwtechnische voorwaarde voor het systeem is dat voldoende borstwering (hoogte onder de venster- bank) aanwezig moet zijn (minimaal 62 cm). Per lokaal worden enkele ClimaRads in een zogenaamde master-slavetoepassing geplaatst. De bedieningsdisplay van de ClimaRad is in de buurt van de leerkracht gemonteerd. Ook dit systeem werkt op basis van CO2-sturing. ClimaRad is vijf jaar geleden al geïnstalleerd in zeven lokalen van een school in Vledder. De leerkrachten van deze school zijn volgens een rapport van de GGD te Groningen tevreden met de situatie. Het systeem bestaat per klaslokaal uit een School Ventilatie Systeem. Dit pakket bestaat uit een ClimaRad Master en drie ClimaRad slave-units. Hiermee wordt 4x125 = 500 m3/h geventileerd op basis van energiezuinige wtw (90 procent) en is uiteraard CO2-gestuurd. De toestellen hebben de mogelijkheid tot koele zomernachtventilatie en kunnen optioneel worden opgenomen in het gebouwbeheersysteem (GBS). Het ClimaRad-svs kan worden ingesteld op de gewenste luchtkwaliteit (800, 1.000, 1.200 of 1.400 ppm). De gangen worden geventileerd door afzuiging via dakventilatoren met een gezamenlijke capaciteit van 2.000 m3/h. Toevoer vindt plaats via geluidsdempende deurroosters in de klaslokalen, per lokaal 250 m3/h. De lokalen en gangen moeten dus aanvullend worden geventileerd. Het onderhoud van ClimaRad is beperkt tot een minimum. Luchtfilters zijn eenvoudig te bereiken en verwisselbaar. De gemiddelde standtijd van de filters in schoolgebouwen is een schooljaar.
Het enkele ventilatieplafond van Stork (boven) zuigt buitenlucht aan door de gevel of dak en brengt deze de ruimte in via geperforeerd plafond. Bij het dubbele ventilatieplafond (onder) wordt verbruikte lucht door verdringing via dubbele plafond uit ruimte afgevoerd naar buiten door gevel van lokaal
Stork
J.E. Stork Air noemt zijn ventilatiesysteem voor scholen het ComfoSchool VCI. Net als bij de eerdergenoemde systemen wordt de luchtkwaliteit bewaakt door een vraaggestuurde CO2-sensor. Deze regelt de luchthoeveelheid zodanig dat de ventilatie wordt aangepast aan het aantal mensen in het lokaal. Stork onderscheidt twee systemen: een met een enkel ventilatieplafond en een met een dubbel ventilatieplafond.
Het enkele ventilatieplafond zuigt buitenlucht aan door de gevel of het dak. Daarna wordt de lucht boven het geperforeerde plafond gebracht. Door de gaten in dat plafond komt de lucht onder comfortabele omstandigheden in de ruimte terecht. De verbruikte lucht uit de ruimte wordt afgevoerd naar de gemeenschappelijke ruimte in de school. Dit gebeurt door verdringing. De lucht zal dan verder deel uitmaken van het ventilatiesysteem in het gebouw. Bij het dubbele ventilatieplafond wordt de verbruikte lucht via het dubbele plafond uit de ruimte afgevoerd door de gevel van het lokaal. Ook dit gebeurt door verdringing. Het ventilatiesysteem ComfoSchool doet zijn naam eer aan. De lucht wordt zodanig ingebracht in de ruimte dat op 1,80 m hoogte boven de vloer (comfortruimte) een luchtsnelheid heerst van ongeveer 0,2 m/s met een luchttemperatuur die de ruimtetemperatuur benadert. Zo ontstaat er geen tocht voor de gebruikers van de ruimte. Door luchtinductie tussen het plafond en de comfortruimte wordt de intern geproduceerde warmte gebruikt om de buitenlucht, wanneer deze te koud is, op te warmen. Ook wordt met wisselende luchthoeveelheid gezorgd dat de temperaturen in de ruimte zowel in de koude winter als in de warme zomer in de hand worden gehouden. Bovendien is een schakeling aangebracht die door nachtventilatie op warme dagen het schoolgebouw in de vaak koelere nachten in temperatuur verlaagt.
Feitelijk maakt het ComfoSchool-systeem gebruik van de intern (door leerlingen en leraren) geproduceerde warmte, waarmee het een bijdrage levert aan de energiebesparing op ruimteverwarming. Door de nachtventilatie in te zetten in combinatie met de optoerregeling tijdens gebruik van de ruimte in warme perioden, wordt een bijdrage aan de energiebesparing voor koeling bereikt. Dat kan oplopen tot 20 procent van het energiegebruik voor ruimteverwarming en koeling. De geluidproductie is van een zeer acceptabel niveau. Door gebruik van de meest recente ontwikkelingen op het gebied van ventilatortechniek blijft deze in de ruimte onder de wettelijke 35 dBA. De plafonds wijken in de reductie van de nagalmtijd niet af van de gangbaar geleverde plafonds.
Auerhaan
Ook Auerhaan timmert flink aan de weg op het gebied van schoolventilatie. Het bedrijf uit Lelystad heeft zowel een centraal als decentraal systeem in zijn programma, inclusief de benodigde luchtverdeelsystemen in vele varianten. Auerhaan realiseert met zijn wtw-units een thermisch rendement van 90 procent. Royaal boven de subsidie-eis van 60 procent. De fabrikant werkt standaard met zuinige gelijkstroomventi- latoren (Total Airflow Control).
Bij een gemiddelde decentrale installatie van Auerhaan heeft de installateur het klaslokaal slechts een tot twee dagen nodig om de volledige installatie op te leveren. De installatie werkt volledig automatisch en wordt vraaggestuurd geregeld op basis van CO2 en temperatuur. Dat betekent dat ook overdag optimaal gebruik wordt gemaakt van vrije koeling. In het klaslokaal is een signalering aangebracht waarop de kwaliteit van de lucht is af te lezen. Auerhaan gelooft niet in een systeem waarbij de volledige luchthoeveelheid op een plek het klaslokaal wordt ingeblazen. Daarom levert het bedrijf een luchtverdeelsysteem dat is voorzien van een luchtslang of van wervelroosters die zijn verdeeld over de ruimte. Hierdoor wordt de behandelde lucht bijna onmerkbaar toegevoerd met een optimale luchtverdeling en doorspoeling van de ruimte. Bij de decentrale schoolunit van Auerhaan is extra zorg besteed aan het geluidsniveau. De hr-wtw-schoolunits zijn inderdaad bijzonder stil. Bij een debiet van 800 m3/h produceert het systeem slechts 32 dB(A) (volgens een meting verricht door Peutz). Niet zelden geven andere aanbieders die waarden ook op, maar wordt verzuimd erbij te vertellen dat die gelden bij lagere luchthoeveelheden en niet bij de benodigde 750 of 800 m3/h. In Lelystad heeft Auerhaan een klaslokaal nagebouwd waar het bedrijf de leverbare ventilatiesystemen laat zien, demonstreert en de bezoekers vooral ook de stilte laat ervaren.
Tekst: Mari van Lieshout
Fotografie: Industrie