Januari 2025
IW helpt zij-instromers richting techniek
Zij-instromers zijn essentieel voor onze sector. Ze vormen een onmisbaar puzzelstukje in het bestrijden van het arbeidstekort waarmee de gehele branche te kampen heeft. Het is daarom belangrijk dat zij bij hun overstap goede scholing en begeleiding krijgen, zodat ze kunnen uitgroeien tot een waardevolle en blijvende toevoeging voor onze branche. Die taak is onder meer weggelegd voor Mišel Šišić, opleidingsmanager bij IW Training & Advies.
IW – kort voor InstallatieWerk Nederland – omschrijft zichzelf als ‘dé opleider in de elektro- en installatiebranche’. Met zes zelfstandig opererende, regionale opleidingsbedrijven, is deze organisatie in het hele land actief. ‘Bij IW onderscheiden we drie takken van sport’, legt Mišel Šišić uit. ‘Leren & Werken, voor het opleiden van nieuwe mbo-leerlingen. Training & Advies, waarbij we trainingen en cursussen op maat aanbieden. En Switch & Werk, om zij-instromers zo goed mogelijk klaar te stomen voor een carrière in de techniek.’
Zelf is Šišić de opleidingsmanager Training & Advies voor de regio Noord, Oost & Flevoland. ‘Naast de trainingspakketten die we landelijk ontwikkelen, is er vanuit het bedrijfsleven veel vraag naar maatwerk. Dat ontwikkel ik, deels in samenwerking met mijn docenten. Dit zijn overigens allemaal zzp’ers, die twee of drie dagen in de week voor ons werken. Dat is een bewuste keuze. De ideale docent voor onze sector is iemand die passie heeft voor onderwijs, maar ook met één been in de praktijk staat.’
Zij-instromers steeds belangrijker
IW is er dus voor nieuwe leerlingen die net van de middelbare school komen, vakmensen die zich willen laten bijscholen én nieuwe aanwas vanuit andere branches. Deze laatste groep, de zij-instromers, wordt alleen nog maar belangrijker voor de sector, ziet Šišić. ‘We zien een terugloop in het aantal jongeren dat kiest voor de techniek, terwijl de vijver met zij-instromers steeds groter wordt.’ Cijfers van Techniek Nederland onderschrijven deze observatie van Šišić. In 2024 kreeg de branche er 22.025 zij-instromers bij, ten opzichte van 7.345 schoolverlaters. Liefst 75 procent van de nieuwe vakmensen kwam dus binnen vanuit een andere sector. ‘De branches waar deze mensen vandaan komen, lopen enorm uiteen’, weet Šišić. ‘Van fietsenmaker tot bakker en van glazenwasser tot gymleraar. Als iemand uit een wat technischer werkveld komt, gaat het leertraject misschien iets sneller, maar je bent ook welkom als dat niet zo is. Zo kwam hier laatst een jongen van 24 binnen die als kok werkte, maar daar niet mee verder wilde. Hij heeft via ons een omscholingstraject gedaan en is nu volwaardig elektromonteur.’
Van sales naar techniek
Marc Halsema is een van die voorbeelden. Zonder technische achtergrond besloot hij in 2021 om de sprong te wagen en zich te laten omscholen. Nu, ruim drie jaar later, is hij op 30-jarige leeftijd mede-eigenaar van BV Elektra Amsterdam, een elektrotechnisch installatiebedrijf met zo’n 25 medewerkers. ‘Ik kom oorspronkelijk uit de wereld van de sales’, begint hij zijn verhaal. ‘Daar ben ik vanuit de middelbare school ingerold en werkte ik in diverse functies bij verschillende bedrijven. Zo ging ik uiteindelijk aan de slag als accountmanager bij Comelit, een bedrijf dat zich specialiseert in systemen voor intercom, camerabewaking, toegangscontrole, brandbeveiliging en huisautomatisering. Hier deed ik dus al een groot netwerk op in de technische installatiebranche.’
‘In totaal werkte ik ruim vier jaar als accountmanager. 3,5 jaar bij Comelit, en vervolgens nog een halfjaar bij DOM, dat zich eveneens bezighoudt met toegangscontrolesystemen. Allebei waren het fijne bedrijven, maar ik merkte dat ik het in dat werk soms lastig vond om de belangen van de klant en die van het bedrijf bij elkaar te brengen.’
Liefst 75 procent van nieuwe vakmensen in techniekbranche is zij-instromer
Liever fysiek moe dan mentaal
Dat Halsema de techniek in wilde, was vanaf dat moment direct duidelijk. ‘Deze sector heb ik altijd leuk gevonden en het netwerk had ik al. Bovendien vind ik het fijn om met mijn handen te werken. Voorheen was mijn werk fysiek niet zwaar, maar kwam ik soms met een heel zwaar hoofd thuis. Nu ben ik aan het einde van de dag fysiek moe, maar voel ik me veel meer ontspannen en voldaan als ik naar huis rijd.’
Die argumenten om voor de techniek te kiezen, komt Šišić vaak tegen. Hij stelt daarnaast dat de sector voor zij-instromers aantrekkelijker is geworden dan voorheen. ‘Ten eerste omdat het werkveld veel breder is geworden. Vroeger bestonden de loodgieter en de elektricien naast elkaar. Tegenwoordig loopt dat veel meer door elkaar heen; elektra kan niet meer zonder installatietechniek, en andersom. Bovendien zijn er veel verschillende functies, zoals projectleiders, tekenaars, calculators, maar ook administratief sterke mensen kunnen we goed gebruiken in de sector.’
De installatiesector is bovendien belangrijkrijker dan ooit. Halsema: ‘In de media gaat het dagelijks over de energietransitie, verduurzaming en het woningtekort. Je hoort de laatste tijd veel over Artificial Intelligence en het gevaar voor banenverlies, maar neem van mij aan, in de techniek heb je baanzekerheid.’ Zelf begon Halsema een aantal jaar geleden zijn traject bij IW Switch & Werk. Daar lopen zij-instromers eerst een half jaar mee bij een leerbedrijf, voordat zij aan de echte opleiding beginnen. Op die manier zijn er aanvankelijk nog geen opleidingskosten, waardoor het voor bedrijven goedkoper wordt om zij-instromers – die doorgaans wat ouder en daarmee duurder zijn – in dienst te nemen. Een half jaar later nemen deze kosten wel toe, maar dan hebben de leerlingen ook al meer praktijkervaring.
Mišel Šišić (links) , opleidingsmanager IW:
‘We zien een terugloop in het aantal jongeren dat kiest voor de techniek, terwijl de vijver met zij-instromers steeds groter wordt.’
Marc Halsema (rechts), mede-eigenaar BV Elektra Amsterdam:
‘Ik ben blij dat ik de koudwatervrees heb overwonnen om de overstap te maken.’
Oriëntatiedag
Zij-instromers komen bij IW terecht via organisaties zoals het UWV, de gemeente of via de branchecoaches van Wij Techniek. Die organisaties kopen een oriëntatiedag in bij IW. Šišić: ‘Wij doen dan een nulmeting via vragen over wat ze al kunnen en over hun werkhouding en -mentaliteit. Aan de hand daarvan schatten wij in wat er nodig is en hoelang het duurt om iemand op te leiden. Dat vertalen we naar een advies. Dat kan ook een negatief advies zijn, want voor een geslaagd instroomtraject moet je wel met de juiste instelling het leertraject willen ingaan.’
Halsema die binnen zijn eigen bedrijf inmiddels ook leerlingen begeleidt, herkent het belang van de juiste mentaliteit. ‘Vanaf het moment dat ik na Switch & Werk echt aan de opleiding begon, heeft het maar acht maanden geduurd voor ik mijn diploma had. Dat kwam mede doordat ik dag en nacht aan mijn theorie heb gezeten. In die zin bepaal je zelf hoe snel en vloeiend het traject loopt. Zelf heb ik nu een leerling die eerder bij de marechaussee werkte. De sterke punten die passen bij die vorige functie, past hij nu toe binnen ons bedrijf. Zo zit het met zijn discipline sowieso goed. Daarnaast beschikt hij over vaardigheden als communicatie en leiderschap. Dat maakt dat ik hem nu – terwijl hij nog leerling is – op bepaalde momenten al de leiding kan geven.’
Vandaag geleerd, morgen toepasbaar
Net als de zij-instromer zelf, moet ook het leerbedrijf het traject op de juiste manier benaderen. ‘Installatiebedrijven willen vaak dat alles snel gebeurt’, merkt Šišić. ‘Maar als een leerling binnenkomt, moet iedereen wel weten wat hij of zij precies komt doen. Eerst wil ik dus weten wat precies de doelstelling is, zowel van het bedrijf als van de leerling zelf.’ Halsema vult aan: ‘Voor het leerbedrijf is de truc om – ondanks de drukke planning die je misschien hebt – het leertraject voorop te stellen. Je kan een leerling wel twintig weken kabels laten trekken, maar na week drie leert hij dan niks meer. Bovendien gaat het ten koste van de motivatie. Je moet niet alleen bezig zijn met zij-instromers aantrekken, maar óók met hoe je hen gemotiveerd houdt, zodat het blijvertjes worden.’
Een belangrijk uitgangspunt bij dat motiveren is volgens Šišić dat wat je vandaag leert, morgen toepasbaar moet zijn. ‘Leerlingen hebben per week één schooldag met theorie en/of praktijkles en werken de andere vier dagen voor hun leerbedrijf. Wat ze die ene dag leren, nemen ze dus direct mee naar hun leerbedrijf. De cursus ‘Basis Elektrotechniek’ duurt bijvoorbeeld vijf weken. Soms vragen bedrijven of het ook in twee weken kan. Maar dan krijgt de leerling niet de kans om de geleerde stof in de praktijk toe te passen. En dus weten we niet of hij of zij alles snapt. In die vijf weken leveren we een zelfverzekerd, kundig iemand af; iets wat in twee weken niet lukt.’
Waag de sprong
Marc Halsema staat soms nog weleens stil bij hoe hard het is gegaan. ‘Ik ben blij dat ik de koudwatervrees heb overwonnen om de overstap te maken. Ik moest bijvoorbeeld flink inleveren op het salaris dat ik gewend was. Wat hielp toen ik aan mijn leertraject begon, was dat ik al duidelijk voor ogen had dat ik uiteindelijk mijn eigen onderneming wilde. Ik zou iedereen die de overstap nu overweegt, adviseren om de sprong ook te wagen.’
Soft skills
IW besteedt sinds enkele jaren extra aandacht aan zogenoemde ‘soft skills’. Naast het leren van het vak, wordt daarbij ook gewerkt aan de persoonlijke ontwikkeling van leerlingen. Denk aan zaken als communicatieve vaardigheden en omgang met collega’s en leidinggevenden. In de praktijk speelt communicatie en bedrijfscultuur tenslotte een belangrijke rol. Je krijgt te maken met verschillende persoonlijkheden. Daarom zijn soft skills als een rode lijn verweven in ieder traject dat wordt aangeboden.