November 2011

Micro-wkk brengt balans in slimme energienetten

De micro-wkk-ketel kan een belangrijke rol spelen bij de realisatie van smart grids in ons land. Dat zeiden diverse sprekers tijdens een bijeenkomst op de ambassade van Nieuw-Zeeland in Wassenaar. De ontmoeting was een initiatief van The Magic Boiler Company. Het bedrijf introduceerde de van origine Nieuw-Zeelandse hre-ketel van Whispergen in Nederland. Dit toestel vervult inmiddels een aanzienlijke rol in het smart grid-project in het groningse dorp Hoogkerk.

Met de komst van micro-wkk-ketels in Nederlandse woningen, maar ook door het toenemende gebruik van zonnepanelen, verandert er heel wat in de wijze waarop we onze energienetten gebruiken. De elektriciteit stroomt niet meer alleen vanaf de centrales via de hoogspanningsnetten, de wijkstations en de wijknetten naar de woningen, maar gaat nu ook in omgekeerde richting. Wanneer micro-wkk-ketels en zonnepanelen meer elektriciteit opwekken dan er in een woning nodig is, kunnen zij dat terugleveren aan het elektriciteitsnet. Als er in een wijk één of enkele woningen zijn die elektriciteit terugleveren, is dat over het algemeen geen probleem. Buren gebruiken deze stroom en de uitwisseling van elektriciteit blijft binnen het wijknet. Maar als er in een wijk veel opwekkers zijn, dan wordt er meer stroom opgewekt dan in de hele wijk nodig is. In dat geval moeten de wijkstations, die tot op heden elektriciteit alleen maar in een enkele richting konden sturen, de stroom ook in de andere richting leiden, het regionale of zelfs het hoogspanningsnet op. Daarvoor zijn nieuwe investeringen nodig en die zullen de energiebedrijven de komende jaren gaan voelen. Vandaar dat veel energiebedrijven, vooral de netwerkbedrijven, met argusogen de smart grid-projecten in ons land volgen.

In het Groningse Hoogkerk is een grootschalig proefproject gaande met 25 woningen die allemaal elektriciteit kunnen opwekken en/of elektriciteit kunnen opslaan, meestal in elektrische auto’s of via warm water in boilers. Het netwerkbedrijf van Essent bekijkt hier, samen met partijen als Kema, TNO, ECN en Humiq, hoe zij de energiestromen zo efficiënt mogelijk binnen de wijk kunnen uitwisselen. Want daarmee zouden ze de gevolgen voor de netwerken en de wijkcentrales zo beperkt mogelijk kunnen houden.

‘Prosumers’

Kema-topman ir. Thijs Aarten, vertelde tijdens de bijeenkomst in de Nieuw-Zeelandse ambassade dat huishoudens de komende decennia een belangrijke speler worden in het energielandschap. ‘Het is een onvermijdelijke ontwikkeling. Steeds meer huishoudens worden ‘prosumers’, een samentrekking van de Engelse woorden producers en consumers. Dit betekent dat zij energie zullen blijven afnemen, maar ook dat zij steeds meer energie zelf zullen opwekken. Dat kan zowel elektriciteit als warmte zijn. En op de momenten dat die productie groter is dan hun eigen behoefte, zullen zij die overtollige energie voor een goede prijs willen verkopen. Dit is niet alleen in ons land gaande, maar dat zien we overal ter wereld. Kema is inmiddels betrokken bij meer dan honderd smart grid-projecten verspreid over de wereld. Er gelden bij al deze projecten verschillende voorwaarden. Maar één is essentieel: een ononderbroken levering.’

Aarten is ervan overtuigd dat uiteindelijk de consument centraal zal moeten staan. Of de netwerkbedrijven het nu lastig vinden of niet, de bewoner moet altijd keuzevrijheid hebben. Hij of zij bepaalt wanneer ze een bepaalde instelling of regeling willen ‘overrulen’ of niet. Dit zal in een smart grid-systeem moeten worden ingebouwd. Daarom is het zo belangrijk dat de smart grid-projecten als een open innovatie worden opgezet. We moeten nog enorm veel leren en dat kan alleen bij een permanente uitwisseling van kennis en ideeën.’

Gas als transitiemiddel

Dat gas de komende jaren, juist ook bij de opkomst en het uitrollen van smart grids, een belangrijke rol speelt, staat voor Thijs Aarten buiten kijf. ‘Gas is essentieel voor de transitieperiode waarin we nu zijn aanbeland. Daarom zie ik veel kansen voor de micro-wkk-ketels en wil ik de Magic Boiler Company feliciteren met het ondernemerschap en de stappen die het bedrijf heeft gezet om het toestel van Whispergen in ons land prominent op de kaart te zetten’, zo sloot hij zijn betoog af.

De felicitaties kwamen ook van Fiona Riddoch, directeur van Cogen Europe. Zij sprak eveneens op de bijeenkomst en ziet – maar dat was niet verrassend – een enorme potentie voor micro-wkk. Volgens haar zullen deze toestellen onmisbaar zijn voor de Europese regeringen om hun CO₂-emissiedoelen te halen. ‘Zoals het er nu voorstaat, haalt de Europese Unie niet haar doel om in 2020 20 procent energie te besparen. We zitten nu op circa 11 procent en er is dus nog een lange weg te gaan. Met het plaatsen van micro-wkk-ketels bij de vervanging van gewone cv-ketels kunnen er, vooral in Noord-Europa, flinke stappen worden gezet. De overheden zullen dat moeten erkennen en daar ook naar moeten handelen, door vooral in de komende jaren deze ontwikkeling actief te ondersteunen.’

Micro-wkk als balanceringsinstrument

Riddoch vindt ook dat smart grids een belangrijkere positie verdienen in de poging van overheden om aan energiebesparing te doen. ‘Natuurlijk is het een hele kunst om energiebesparing en smart grids met elkaar te verbinden. Maar als we in staat zijn via smart grids het verbruik en de opwekking beter op elkaar af te stemmen, om meer decentrale opwekking te creëren en om de verschillende karakteristieken van diverse opwekkers met elkaar te matchen, dan besparen we grote hoeveelheden energie. De micro-wkk-ketel zal daarin een prominente rol spelen. Het is namelijk het ideale toestel om de balans te garanderen tussen andere duurzame opwekkers, zoals windmolens en zonnepanelen. De opwekking via zon en wind zijn lastig te sturen. Als we daar een groot aantal micro-wkk’s tegenover kunnen zetten, in combinatie met de opslag van warm water, dan heb je een prachtig balanceringsinstrument in handen. Dit is lastig, vooral omdat de kosten nu nog hoog zijn, en daarom doen wij een beroep op met name de overheden om deze ontwikkeling te ondersteunen.’
Riddoch, maar ook diverse andere aanwezigen tijdens deze presentatie, zien het meest in vergoedingen voor teruglevering. Deze ‘feed-in tarifs’, zoals ze in Europees verband steeds worden aangeduid, zouden het effectiefst zijn. De Nederlandse overheid is tot op heden niet enthousiast gebleken voor deze regeling, die bijvoorbeeld in Duitsland bij de toepassing van zonnepanelen tot een enorme industrie geleid heeft.

Europese ambities

The Magic Boiler Company, die de bijeenkomst in de ambassade had georganiseerd, kondigde met trots aan dat de periode van pilotprojecten voorbij is. In Spanje heeft EHE, de joint venture tussen het Nieuw-Zeelandse Whispergen en het Spaanse industrieel conglomeraat Mondragon, een fabriek gebouwd met een productiecapaciteit van dertigduizend Whispergen-toestellen per jaar. En die aantallen wil het bedrijf de komende jaren ook gaan verkopen. ‘In het smart grid-project in Hoogkerk draaien op dit moment twaalf van onze toestellen, maar dat wordt de komende periode fors uitgebreid’, vertelt Michael Colijn, directeur van The Magic Boiler Company. ‘In de komende twee jaar wordt het smart grid-project verbreed naar wel vijfduizend deelnemers en in een flink aantal van deze woningen hopen we onze micro-wkk-toestellen te mogen plaatsen.’

De groeiende afzet van de Whispergen in Nederland maakt onderdeel uit van een Europees project waarvoor Whispergen tijdens de bijeenkomst op de Nieuw-Zeelandse ambassade officieel het startschot luidde. De fabrikant wil de komende jaren vijftigduizend toestellen afzetten in Nederland, Duitsland, Frankrijk, België en Italië. Voor Nederland zou dit volgens Colijn betekenen dat er volgend jaar duizend stuks worden geplaatst, het jaar daarop tweeduizend en daarna vierduizend.

Terugverdientijden

Colijn: ‘Natuurlijk is dit geen gemakkelijke opgave, zeker niet nu de overheid heeft besloten om geen subsidie meer te geven op het toestel. Wij vinden dat die ondersteuning voorlopig noodzakelijk is. Daarom geven wij nu een forse korting van 2.000 euro. Zonder subsidie en korting kost ons toestel, geïnstalleerd, inclusief boiler en btw 13.950 euro. Als de subsidie van 4.000 euro was blijven bestaan, dan zou de aanschafprijs van deze installatie in een gewone situatie in zeven tot tien jaar terug zijn verdiend. Ga je het toestel echter in een smart grid-project plaatsen, dan wordt die terugverdientijd heel anders. Als je echt in staat bent om actief met het toestel stroom te leveren in de perioden waarin de elektriciteit het duurst is en je krijgt daar de juiste terugleververgoeding voor, dan is het mogelijk om met dit toestel 2.000 euro per jaar te verdienen op uitgespaard energiegebruik en teruggeleverde stroom. En dan wordt die investering natuurlijk ineens een heel ander verhaal.’

Volgens Colijn zijn er al diverse installatiebedrijven die de toestellen van Whispergen plaatsen, maar het merendeel van de plaatsingen loopt nog via de energiebedrijven en de onderhouds- en installatieformules die aan deze concerns zijn verbonden. ‘We hebben tot op heden in Nederland zo’n vijfhonderd toestellen geplaatst. Eerlijkheidshalve moet ik daarbij vermelden dat een deel van die plaatsingen een vervanging is van onze allereerste exemplaren. Het is al weer bijna tien jaar geleden dat we die hebben geplaatst. De techniek is in de afgelopen jaren sterk verbeterd, waardoor het gewoon niet meer dan reëel was die allereerste toestellen te vervangen door moderne exemplaren.’

Om de geplande aantallen in de komende jaren te kunnen installeren, zullen nog meer installateurs deze techniek onder de knie moeten krijgen. ‘Daarom verzorgen wij ook elke maand opleidingen. Installatiebedrijven die daarvoor interesse hebben, kunnen zich bij ons aanmelden.’

Meer informatie
Het smart grid-project in Hoogkerk: www.powermatchingcity.nl
Whispergen: www.magicboiler.com