Hoeveel partijen moeten meedoen om de doelstellingen te halen en is daar uitzicht op?

'De interesse om mee te doen aan Stroomversnelling ligt boven verwachting. Dertien van de 28 marktpartijen die een NOM-concept aanbieden hebben nu al een NOM-Keur verworven op het concept; zij kunnen NOM-woningen realiseren en straks ook op de onderdelen toepassing en instandhouding een NOM-Keur verdienen. Dit is een keurmerk voor NOM-verbouwingen, dat het technisch concept, de toepassing van het concept en de instandhouding toetst. Daarnaast zijn er nu meer dan tien woningcorporaties aangesloten en zijn we met enkele tientallen in gesprek. Met z'n allen zorgen zij dat de producten en systemen voor de NOM-concepten steeds beter en ook goedkoper worden. Of dit voldoende is om die 111.000 te halen, weet ik niet, maar dat we heel dicht in de buurt komen lijkt mij realistisch.'

Moeten bouwbedrijven niet meer risico's nemen om de operatie te versnellen?

'We moeten niet vergeten dat we met de NOM-woning een volledig nieuw concept en proces in de bouw introduceerden. De wijze waarop dit product tot stand komt, heeft weinig meer te maken met de traditionele werkwijze van bouwbedrijven. Bij een NOM-woning draait om twee dingen: kwaliteit en snelheid door industriële opschaalbaarheid. Alle onderdelen moeten prefab worden klaargemaakt, zodat een woning in een of enkele dagen kan worden afgeleverd. Dat vereist een ombouw van het bedrijfsproces, waarover we niet te licht moeten denken. De aangesloten bedrijven zijn daar hard mee bezig. Steken er veel energie en geld in. Nemen dus wel degelijk risico.'

Is er voor NOM-concepten een rol voor installatiebedrijven weggelegd?

'Op de bouwplaats is in principe geen installateur meer nodig die leidingen soldeert of draden trekt. Alle onderdelen, ook de installatiemodules, moeten 'stekkerbaar' zijn. Ik vergelijk het vaak met de opkomst van de automobiel. Rond de eeuwwisseling van de negentiende naar de twintigste eeuw waren er veel garagebedrijven die postkoetsen gingen ombouwen naar automobielen. Uiteindelijk zijn er nog maar een tiental grote autofabrikanten overgebleven. De garagebedrijven zijn zich op verkoop en het onderhoud van auto's gaan richten. De installateurs die nu in de woningbouw actief zijn, of het nu nieuwbouw of renovatie is, zullen zich uiteindelijk vooral op onderhoud en service van woningen moeten richten. Dat betekent dat een installatiebedrijf zich moet heroriënteren in de markt. Je kunt je daartegen verzetten, maar je kunt er ook op anticiperen.'

Wat vindt u van de kritiek van installateurs die zeggen dat bij NOM-pilots anderen bepalen wat en hoe iets wordt geïnstalleerd en wat het mag kosten, maar dat zij wél het risico voor een langere periode moeten dragen?’

‘Ik ken die kritiek, maar naar mijn idee is hier sprake van een misvatting. In Stroomversnelling spreken we niet meer over onderaannemers, maar levert de aanbieder een product waarvoor hij garant staat en waarvoor hij de service verzorgt. Als er door de aanbieder een installateur wordt betrokken, dan werkt deze in zijn opdracht, maar blijft de aanbieder productverantwoordelijk.’

Is er voldoende bereidheid bij bewoners om mee te werken aan de ombouwoperatie?

'Over het algemeen zijn bewoners enthousiast, mits je hen tijdig, goed en eerlijk informeert. Om die reden staat de bewoner in elk project dat onder regie van Stroomversnelling wordt uitgevoerd bovenaan. We investeren veel tijd en energie in het voorlichten van bewoners. Een project gaat niet van start als niet een hoog percentage wil meedoen; daar moet je veel voor doen. We zien nu dat in buurten waar projecten gereed zijn, andere buurtbewoners spontaan komen vragen om ook hún woning om te bouwen. Dat is hoopgevend, maar een woningcorporatie moet rekenen op een traject van maanden om een wijk in kaart te brengen, wensen op te halen en een passend product te bieden.'

In de pers verschenen recentelijk negatieve berichten: de NOM-woningen zouden technische tekortkomingen hebben, prestaties worden niet gehaald, en de Amsterdamse Rekenkamer concludeerde dat investeringen in verduurzaming niet per definitie tot lager energiegebruik leiden. Kloppen die berichten?

'Het verhaal van de Amsterdamse Rekenkamer ging over verduurzaming van woningen via het verbeteren van het Energielabel. Ik ben het ook helemaal eens met de conclusie dat het Energielabel niets zegt over de energieprestatie. Daarom geven wij bewoners van een NOM-woning veertig jaar de garantie – dus geen belofte – van een gemaximaliseerde warmtevraag en een gegarandeerde opwekking. Elke woning wordt nauwgezet gemonitord. Als een prestatie niet wordt gehaald, is de bouwer verantwoordelijk en moet deze zorgen dat die alsnog wordt gehaald.

'Bij projecten waar het fout is gegaan moeten we alles op alles zetten om de bewoners weer tevreden te stellen'

Daarnaast hebben we recentelijk het NOM-Keur ingevoerd. Dit is een essentieel instrument waarmee wij op meerdere momenten in het proces de totstandkoming en gebruikerstevredenheid meten. Niet alleen de corporatie, maar juist ook de bewoner wordt daarin betrokken. Die bewoner bepaalt feitelijk of hij tevreden is, en laat dat via een 'Zoover-achtige' methode weten bij de instantie die het NOM-Keur beheert. Zo kan iedereen zien hoe de bewoner het plaatsingsproces, het ‘woonproduct’ en de prestaties van de NOM-woning waardeert.'

Is de noodzakelijke initiële investering niet veel te hoog?

'We hebben uitgerekend dat, als je de energiebesparing van een NOM-woning die je veertig jaar exploitabel maakt, te gelde maakt, je 107.000 euro kunt spenderen aan de ombouw, het beheer en onderhoud van de woning. Als je dan bij de initiële investering meteen kiest voor duurzamere materialen, dan maak je de post onderhoud relatief klein. Op dit moment hebben we die 107.000 euro nog hard nodig. Prototyping in de bouwsector kun je nou eenmaal niet in een laboratorium doen. Maar de bouwers en hun toeleveranciers zien nu al dat die kosten naar beneden kunnen door optimalisatie en ervaringen uit de pilotprojecten. Bij een project in Soesterberg haalde BAM maar liefst honderdzeventig leerpunten op. In feite is de kritiek van bewoners voor ons en alle partijen goud waard. Bij projecten waar het fout is gegaan moeten we alles op alles zetten om de bewoners weer tevreden te stellen. Maar uiteindelijk – en dat moment bereiken we best snel – kom je uit op een aanvaardbare initiële investering van 50.000 - 60.000 euro. In een paar projecten zijn we al zover.'

Ketelfabrikanten en sommige installatiebedrijven vinden dat de hele NOM-operatie te eenzijdig een 'all electric'-aanpak kiest?

'Let op: wij zeggen niet dat de concepten gasloos moeten zijn. Maar de concepten moeten wél niet-fossiel zijn. Het klopt dat we op dit moment nog van een 'grijs' elektriciteitsnetwerk gebruikmaken, maar dat verandert de komende jaren. Stroomversnelling richt zich naar wat 'morgen' de realiteit zal zijn. En dat is: niet-fossiel. Dan kunnen ketelfabrikanten of installatiebedrijven een lobby starten om ook gasgebaseerde concepten te promoten, maar dat beoordeel ik dan als een politiek en maatschappelijk onhandige move. Kijk naar het akkoord dat in Parijs is gesloten. Ga niet achteruit lopen ploegen, maar omarm de maatschappelijke realiteit. Natuurlijk kun je op hele specifieke locaties wellicht met een groen gasnetwerk of een warmtenetwerk uit de voeten.
Maar uiteindelijk moeten bouwers en installatiebedrijven hun geld verdienen met wat maatschappelijk gewenst is. En investeren in een gasnetwerk dat je dan weer vijftig of zestig jaar moet gebruiken, is dat duidelijk niet. Accepteer dat uitgangspunt, dan helpt je dat bij het oriënteren op nieuwe marktkansen.' 

Tekst: Rob van Mil
Fotografie: Eric de Vries