December 2017

Objectieve monitoring borgt energieprestatie

Zijn installaties in Nom-woningen wel zo goed als beloofd?

Verhuurders die hun woningen tot energieneutraal of nul-op-de-meter renoveren, mogen een energieprestatievergoeding (EPV) aan hun huurders vragen. De wet waarin dit geregeld is, eist van de verhuurder dat de energetische prestaties van de woningen objectief worden aangetoond. De bedrijven Watch-E en TMX leveren gezamenlijk Mijnenergiebundel, een monitoringssysteem dat voldoet aan de EPV-voorwaarden. Inmiddels zijn enkele honderden woningen voorzien van het systeem.

Corporaties maken haast met het energiezuinig maken van hun vastgoedbezit. Niets is bouw- en installatiebedrijven te gek om al dan niet in samenwerkingsverband hun concepten voor een Nom- of Beng-woning aan te bieden. Er zijn inmiddels vele mooie voorbeelden in de markt gezet. Maar presteren de maatregelen en de installatietechniek ook zoals de aanbieders hun opdrachtgevers willen doen geloven? Om dat vast te stellen is objectieve monitoring nodig.

Watch-E en TMX sloegen de handen ineen bij de ontwikkeling van een integraal monitoringconcept voor Nom/EPV-woningen. Het wordt onder de naam Mijnenergiebundel aan corporaties, aannemers en installateurs aangeboden. Inmiddels zijn er al honderden woningen door het hele land voorzien van het monitoringconcept van deze bedrijven.

Het in Zwijndrecht gevestigde bedrijf TMX is al decennialang specialist in het aanbieden en ontwikkelen van telemetriesystemen voor onder andere monitoring van waterkeringen, tunnels en waterlopen. Met name waterschappen, gemeenten en Rijkswater- staat maken gebruik van de door TMX aangeboden technologie. Peter-Paul Kuipers, directeur van TMX: 'Het zijn veelal toepassingen in kritische infrastructuur waar beschikbaarheid, dataveiligheid en betrouwbaarheid belangrijke voorwaarden zijn. Deze ervaring en kennis zetten wij nu in voor de woningbouw. Ons bedrijf ontwikkelt en levert totaaloplossingen die nodig zijn voor het verzamelen van de data, de dataverbinding, de dataopslag en visualisatie op een hoofdpost.’

EPV kent strikte voorwaarden
Sinds 1 september 2016 is de wet Energieprestatievergoeding in werking getreden. De EPV maakt het woningcorporaties mogelijk om voor (bijna) nul-op-de-meter-woningen (Nom) een vergoeding van huurders te vragen. Dankzij deze wet kunnen corporaties een deel terugkrijgen van hun investeringen om sociale huurwoningen tot Nom-woningen te renoveren. In de EPV-wetgeving zijn strikte voorwaarden opgenomen op basis waarvan de vergoeding wordt verstrekt. De eerste voorwaarde is dat de warmtevraag minder dan 50 kWh per vierkante meter per jaar bedraagt. Dat betekent dus dat de woning zeer goed geïsoleerd moet zijn. De tweede voorwaarde is dat de woning veel energie duurzaam opwekt. De minimumeisen hiervoor zijn:

- Genoeg energie om de woning te verwarmen (in elk geval evenveel als de vastgestelde warmtevraag van de woning) en alle energie die nodig is voor de vaste installaties in het gebouw;
- 26 kWh per vierkante meter aan elektriciteit voor het gebruik van elektrische apparaten;
- 15 kWh per vierkante meter aan warm water voor gebruik in de keuken en badkamer.

Deze cijfers zijn gebaseerd op het gebruik van een gemiddeld gezin in een jaar met gemiddelde temperaturen. In de woning moet worden bijgehouden hoeveel energie wordt opgewekt. De verhuurder moet elk jaar voor 1 juli de huurder een overzicht verstrekken van de energie die de woning het afgelopen jaar heeft opgewekt. Omdat het innen van de Energieprestatievergoeding voor de verhuurder ook aanvullende administratieve lasten met zich meebrengt, lees: de verplichting om jaarlijks aan te tonen dat de woning nog voldoet aan de in de wet gestelde eisen rond Energieprestatievergoeding, zal de verhuurder prestatiegaranties verlangen van de aanbieder van de duurzame installatietechniek. ’

Beveiliging

De data over de energetische prestaties van de installatietechniek worden verzameld met behulp van diverse sensoren die door een gateway, de EMX400, worden uitgelezen. De gateway wordt geplaatst in een Nom-kast van Solar Nederland. De groothandel biedt de installateur met deze meterkast een totaaloplossing. In deze kast is de EMX400 gemonteerd, een datalogger die data verzamelt van elke afzonderlijke woning en deze doorstuurt naar een gecertificeerd en beveiligd datacenter van TMX.

Deze data worden draadloos verzonden naar een database waarna Watch-E deze data verder verwerkt. De informatie die de sensoren uit de woning halen is zeer privacygevoelig. Leefpatronen, gezinssamenstelling, aan/afwezigheid, kunnen namelijk allemaal uit de informatie worden herleid. Kuipers benadrukt dat het aspect beveiliging daarom bijzondere aandacht kreeg bij de ontwikkeling van Mijnenergiebundel. ‘Wat we hebben ontwikkeld voldoet aan de Wet bescherming persoonsgegevens die hierop van toepassing is. De gegevens worden niet verstuurd via een router maar via een modem voorzien van een speciaal beveiligde simkaart. We hebben hier bewust voor gekozen, omdat bewoners wellicht onbedoeld een kabeltje uit de router kunnen trekken, de stroom eraf halen als ze met vakantie gaan of soms simpelweg niet over internet beschikken.’

‘Mocht een gateway onverhoopt uitvallen, dan beperkt de storing zich tot hooguit één woning. Er gaan dan geen data verloren aangezien de gateway lokaal ook gegevens kan opslaan.'
Het onderstation verzamelt, afhankelijk van de configuratie met zes tot tien sensoren, alle data van de energiestromen. Via de P1-poort wordt de slimme meter uitgelezen en via de M-buspoorten de 3-fase (de omvormer) kW/h-meter en via enkele 1-fase of 3-fase kW/h-meters komt het energiegebruik van warmtepomp en balansventilatie binnen, alsmede de informatie van de warmtemeter, watermeter en het warme tapwater. De sensor voor de warmtemeter verstuurt niet alleen informatie over temperatuur, maar ook over debiet. Optioneel kan nog het energiegebruik van de kookgroep of andere huishoudelijke apparatuur, de woonkamertemperatuur, de luchtvochtigheid en het CO₂-gehalte worden uitgelezen.

Plug&play

Het monitoringsysteem is na een aantal pilotprojecten doorontwikkeld en inmiddels uitgegroeid tot een plug&play-systeem. 'De totstandkoming is een behoorlijk intensief proces geweest, erkent Kuipers. 'Installatiebedrijven, ook de grotere, hebben ons duidelijk gemaakt dat deze technologie voor hen volstrekt nieuw is. We merkten telkens dat ze er alles aan willen doen om goed werk te leveren, maar omdat bij het monitoringsysteem met zoveel instellingen rekening moet worden gehouden, mag je van installateurs niet verwachten dat ze daar ook allemaal kennis van hebben. Nu zijn we zover dat we bij de installateur een alles-in-één-pakket voor elke woning afzonderlijk afleveren. Moet het monitoring- systeem in vijftig woningen worden geïnstalleerd, dan bezorgen we een pallet met vijftig pakketten keurig gesorteerd op huisnummer. Wij kennen de woning, weten welke installaties er zijn en hebben het pakket volledig daarop afgestemd en voorbereid. Er zit een helder schema en duidelijke montage-instructie bij. Alle componenten hebben wij vooraf getest voor de installateur en we hebben de instellingen al aangepast zodat het versturen van de data probleemloos verloopt. Alles is erop gericht dat de installateur geen fouten meer kan maken en snel kan werken.'

Ondersteuning

Als installateurs daar prijs op stellen, biedt TMX ook ondersteuning aan bij het eerste project waar het concept wordt toegepast. Het is een vorm van aanschouwelijk onderricht. Een adviseur van TMX draait in dat geval een dag mee met een installatieploeg, legt de monteurs uit hoe te handelen en zorgt ervoor dat het monitoringsysteem in een serie woningen aan het eind van die dag operationeel is. ‘En het werkt’, bevestigt Rob Wilders van Elektro Scheppers uit Weert, dat al werkt met het monitoringssysteem. 'Het is een concept dat wij snel en foutloos kunnen installeren. Misschien waren we al iets in het voordeel omdat we bekend waren met de montage van andere monitoringssystemen, maar met de installatie van Mijnenergiebundel is het in een keer goed gegaan. We hebben het concept aangebracht in Nom-woningen in Helden van Wonen Limburg en na installatie konden we ook meteen checken of alles functioneerde.'

Bewonersdashboard

Watch-E, ontwikkelaar van Mijnenergiebundel, levert de software in de vorm van een bewonersdashboard en een beheerdersplatform. Los van de EPV-verplichting om de prestaties te monitoren, betekent de toepassing dat bewoners worden gestimuleerd het juiste, energiebesparende gedrag te vertonen. Bijvoorbeeld om te wassen op momenten dat de opbrengst van de pv-panelen optimaal is of om te leren wat de meest efficiënte manier is om de warmtepomp te gebruiken. 'Het is eigenlijk een extra service voor de huurder,' vertelt Barbera van der Hoek van Watch-E. 'Als ze er niks mee willen, hoeven ze er ook niet naar om te kijken, maar onze visie is dat de huurders dezelfde informatie moeten kunnen lezen als die wordt verstuurd naar de garantiepartij. Daarin onderscheiden we ons echt van andere aanbieders.' Met de meetapparatuur en de software kan de verhuurder eenvoudig voldoen aan de jaarlijkse toetsing op basis van de EPV-wetgeving. Bouwer/installateur en woningcorporatie krijgen een beheerdersplatform om de installaties en de energieprestaties van de woning te bewaken en te benchmarken. De hele keten van hardware en software voldoet volledig aan de privacywetgeving. Alle binnen de EPV-wetgeving en Nom-Keur vereiste parameters zijn beschikbaar in de applicatie en in de beheeromgeving. De software wordt continu doorontwikkeld waardoor steeds meer functionaliteiten worden aangeboden.

Onafhankelijk

Het garantieplatform, het deel van het platform waarop de garantiepartij of woningcorporatie inlogt, is zo ingericht dat het de privacy van de bewoner waarborgt. En tegelijk heeft de aannemer/woningcorporatie wel een goed inzicht in de woningprestaties. Niet onbelangrijk volgens Van der Hoek is dat het verzamelen van de data onafhankelijk gebeurt. ‘Woningcorporaties hebben baat bij gecertificeerde, niet discutabele meetgegevens. Stel je bovendien de situatie voor dat je in verschillende projecten verschillende typen installaties toepast. Dat is niet ondenkbaar bij een groeiend portfolio en inzet van een diversiteit van aannemers en installaties. Alleen bij onafhankelijke meetapparatuur ben je zeker van continuïteit van de meting, omdat het voor de onafhankelijke meter niet uitmaakt welk type of merk installatie er wordt ingezet. Daarnaast wil je ook graag een dashboard en rapportage hebben. Dat is wel zo efficiënt en overzichtelijk.'

Tekst: Mari van Lieshout
Fotografie: TMX