Oktober 2010

Onafhankelijkheid bodembron spreekt steeds meer mensen aan

Het marktaandeel van de warmtepomp neemt in nieuwbouw gestaag toe. Na de aanscherping van de EPC op 1 januari 2011 zal dit aandeel verder toenemen. Maar ook in bestaande bouw groeien de mogelijkheden voor warmtepompen. Vooral de hybride- en lucht-waterwarmtepompen blijken zeer geschikt voor dit segment. Daikin is een van de fabrikanten die voor nieuwbouw, maar ook voor bestaande bouw, een tamelijk complete warmtepompreeks heeft gelanceerd waarmee steeds meer installateurs ervaring opdoen.

Met de introductie van Daikin Altherma lt Split startte de van oorsprong airconditioningfabrikant een paar jaar geleden met een serieus warmtepompconcept. De basis wordt gevormd door een omgekeerd airconditioningsysteem. De buitenunit haalt warmte uit de buitenlucht en waardeert deze via de binnenunit op om zo de woning te verwarmen. In de zomer kan dit systeem, als het juiste afgiftesysteem is aangebracht en het specifieke type is geselecteerd, de woning ook koelen.

Omdat het toestel het cv-water kan verwarmen tot maximaal 55 °C, moet de woning een relatief laag vermogen vragen. In een woning met vloerverwarming, ventilatorconvectoren of moderne lt-convectoren is dat geen probleem, maar in woningen met conventionele radiatoren voldoet deze warmtepomp niet. In combinatie met een boilervat kan de warmtepomp ook tapwater opwarmen, maar dan moet de installatie wel een keer per week de tapwatervoorraad tot 65 °C opwarmen om legionellagroei te voorkomen.

Verschillende vermogens

‘Voor mij is een van de belangrijkste voordelen van de Daikin Altherma lt dat het toestel beschikbaar is in een groot aantal vermogens’, zegt Daniël Lodders van installatiebedrijf Saman Groep uit Zierikzee. ‘De buitenunit is leverbaar in de vermogens 6, 7, 8, 11, 14 en 16 kW. Hiermee heb ik altijd een passende oplossing, of het nu gaat om appartementen, een rijtjeswoning of een vrijstaand huis. Bij andere warmtepompsystemen heeft de buitenunit, zeker voor de kleinere woningen, in veel gevallen een te groot vermogen en dat merk je dan ook in de prijs.’ Lodders heeft de warmtepomp tot op heden tien keer geinstalleerd en is erg tevreden over het systeem. ‘Meestal plaatsen we hem bij particulieren en veelal in vrijstaande woningen. Standaard adviseren wij de toepassing van vloerverwarming. Een enkele keer is het niet mogelijk om, bijvoorbeeld op de eerste etage, vloerverwarming toe te passen. In dat geval voegen we ventilatorconvectoren toe. Dat werkt ook prima.’

Ook Richard van der Lei van het bedrijf Greenkey4all uit Drachten heeft al ruime ervaring met de warmtepomp van Daikin en is bijzonder tevreden. ‘Wij houden ons vooral bezig met de advisering, engineering en inbedrijfstelling van deze warmtepompinstallaties. Het installatiewerk wordt bijna altijd verzorgd door andere installatiebedrijven die onze diensten en de warmtepompinstallatie zelf inkopen’, zegt Van der Lei. Greenkey4all is dan ook een groothandelsorganisatie die zich bezighoudt met de verkoop van duurzame installaties en deze aanvult met advisering en technische ondersteuning.

Geen dure bodemboring

Beide installateurs vinden het feit dat je geen bodembron hoeft te boren een zeer belangrijk voordeel. ‘De onafhankelijkheid van een bodembron, waarmee toch forse kosten zijn gemoeid en waaraan een bepaalde mate van onzekerheid kleeft spreekt veel mensen aan, zowel installateurs als eindklanten’, zegt Van der Lei. ‘Wel is het systeemrendement van een lucht- waterwarmtepomp in het algemeen lager dan van een water-waterwarmtepomp. Voor veel mensen compenseert de goedkopere aanschafprijs echter het lagere rendement. Daarnaast kun je met deze installatie ook volwaardig koelen, als je tenminste het goede afgiftesysteem kiest. Zeker in moderne, goed geïsoleerde woningen is dat geen overbodige luxe. En wat denk je van de zorgsector? Wij hebben recentelijk een zorgcomplex met dit toestel uitgerust, daarbij hebben we drie kamers op een systeem aangesloten. In totaal hebben we zestien systemen aan dat zorgcentrum geleverd. Het ging hen duidelijk niet alleen om comfortabele verwarming maar juist ook om de mogelijkheid de kamers in de zomer van koeling te voorzien.’

Lodders roemt de invertergestuurde compressor van de warmtepomp, waardoor het systeem constant op de reële verwarmingsbehoefte regelt. De instellingen zijn daardoor erg eenvoudig. De ingestelde temperatuur blijft constant, ongeacht wisselende omgevingsfactoren, zoals de hoeveelheid zonlicht of het aantal mensen in de ruimte. Ook heeft elke ruimte een individuele ruimteregeling.

Extra energiebesparing

De invertergestuurde compressor levert volgens de fabrikant een extra energiebesparing op van minstens 30 procent vergeleken met warmtepompen zonder inverter. De productie van warm tapwater is met het systeem wel minder aantrekkelijk. Omdat de output van de warmtepomp maximaal 55 °C bedraagt, moet een elektrisch element de tapwatervoorraad minimaal een keer per week verhogen naar 65 °C. Ook bij vorst, zo zeggen de installateurs, zal het elektrisch verwarmingselement bijspringen, waardoor het rendement fors keldert. ‘In feite ben je dan voor een belangrijk deel elektrisch aan het verwarmen’, zegt Van der Lei. ‘Gelukkig hebben de huidige, zeer goed geïsoleerde nieuwbouwwoningen nog maar erg weinig verwarmingsvermogen nodig – ook in hartje winter – en is er juist wel steeds vaker koeling gewenst. Daarom is de Daikin Altherma lt Split in die woningen een prima systeem.’

Om warm tapwater toch op een zo duurzaam mogelijke wijze te verwarmen zien veel installateurs kansen in de combinatie met een zonneboiler. Daniël Lodders kiest bij voorkeur voor een losse zonneboiler die als voorschakeling aan het warmtepompsysteem wordt gekoppeld. Dit levert meer buffercapaciteit op en dus meer profijt van de zonne-energie. Lodders kiest hiervoor een zonneboilersysteem van een andere fabrikant dan Daikin. Van der Leij heeft ook al diverse systemen ontworpen waarbij tapwater met een zonneboiler wordt verzorgd. Zijn voorkeur gaat uit naar een regeling en boiler van Daikin maar, zo zegt hij, ‘de installateurs kiezen vaak toch zelf de producten waarbij zij het beste gevoel hebben of waarvoor zij de laagste prijs kunnen betalen. De collectoren zijn praktisch altijd van een ander merk.’

Alles-in-een buitenunit

Een ander warmtepompsysteem voor nieuwbouw is de Daikin Altherma lt Monoblock. In deze versie is de binnenunit, met alle hydraulische componenten, geïntegreerd in de buitenunit. Peter Visbeek van installatiebedrijf VHV uit Bolsward heeft twee van deze installaties geïnstalleerd, een bij een particuliere woning en een bij een winkelpand. ‘Het belangrijkste voordeel is dat ik geen bemoeienis met het koelcircuit heb. Ik hoef slechts de waterleidingen van de buitenunit aan het warmteafgiftesysteem te koppelen. De installatie is makkelijker en sneller. We hebben hiervoor ook geen stekerkenning nodig’, zegt Visbeek. Dit warmtepompsysteem is verkrijgbaar in vijf capaciteiten (6, 8, 11, 14 of 16 kW) en in een uitvoering voor alleen verwarmen of een voor verwarmen en koelen.

Collectieve split-warmtepomp
Met de introductie van de Daikin Altherma Mega levert de fabrikant sinds deze zomer een collectief warmtepompsysteem dat werkt volgend de principes van een VRV-systeem (variable refrigeration value). Op het dak van een woongebouw, bijvoorbeeld een appartementencomplex, staat een collectief VRV-buitendeel gekoppeld aan een individuele warmtepomp in elke woning, die de verwarming en de warmtapwaterbereiding verzorgt en optioneel ook koeling van de woning. In koelbedrijf zal de installatie via wtw meteen het warme tapwater opwarmen en daardoor een extra energiebesparing realiseren. Verder produceert de Altherma Mega een watertemperatuur van 80 °C, waardoor hij in nieuwbouw- en renovatieprojecten toepasbaar is. De binnenunit is verkrijgbaar in de vermogens 6 en 9 kw en het buitendeel tot een vermogen van 45 kw. Het boilervat heeft een inhoud van 200 of 260 liter. ’

Ook deze warmtepomp is uitgerust met een automatisch besturingssysteem dat de werking aanpast aan de wisselende omgevingsomstandigheden. Volgens Visbeek is het installatiewerk eenvoudig. ‘Natuurlijk moet je een cursus volgen voordat je dit systeem gaat installeren. Als je dat doet, is het niet veel moeilijker dan het installeren van een cv-ketel. Waar je wel op moet letten, althans ik vind het verstandig, is dat je de unit onder een afdak zet. Vooral als er veel sneeuw valt kan dat de werking beïnvloeden. Bij het ene project hebben wij een afdak gemaakt en bij het andere project konden we de installatie onder de overstek van het dak plaatsen.’ Wat je als installateur volgens Visbeek mee moet nemen bij de selectie van een product is de service die een fabrikant biedt en de adviezen die ze kunnen geven.

Bestaande bouw

Nog relatief nieuw is de Daikin Altherma HT Split, een systeem van buitenunit met binnenunit dat zich vooral richt op de bestaande markt. ‘Het systeem is nog niet zo heel lang beschikbaar’, zegt Van der Lei. ‘We hebben tot op heden een HT Split-systeem weggehangen. Dit is kort geleden, dus ik heb nog weinig reacties. Maar ik heb de indruk dat hij probleemloos werkt. Voordeel van de HT-versie is dat we het afgiftesysteem in de renovatie niet hoeven te vervangen, omdat de warmtepomp cv-temperaturen van maximaal 80 °C produceert. Met soms een klein beetje na-isolatie kun je de bestaande radiatoren in een woning blijven gebruiken.’

De buitenunit van deze warmtepomp is verkrijgbaar in de capaciteiten 11, 14 en 16 kW. Ook dit systeem heeft een invertergestuurde compressor. Het zogenoemde cascadecompressorconcept, met een compressor in de buitenunit en een in de binnenunit, zorgt ervoor dat de warmtepomp deze hoge watertemperatuur kan produceren. Volgens Daikin garandeert dit systeem dat er altijd duurzame warmte wordt geproduceerd, zelfs op de koudste winterdagen, zonder dat elektrische bijverwarming nodig is.

‘Wat mij eveneens aanspreekt’, zegt Van der Lei, ‘is het principe van de hybride-installaties. Dat wil zeggen dat we een buitenunit plaatsen en in de woning een binnenunit naast een bestaande cv-ketel hangen. Ook daar is dit warmtepompsysteem geschikt voor. Het voordeel is dat je op echt koude dagen het elektrisch element niet gebruikt, omdat de cv-ketel dan de verwarmingsfunctie overneemt. Ook voor de verwarming van tapwater tot 65 °C kun je de hr-ketel gebruiken. Dat is energetisch een stuk beter dan een elektrisch element.’