E-installatie

Een elektrische installatie moet volgens Nen 1010 ten minste voldoen aan de normen die gelden bij de aanleg van die installatie. Dat is in het Bouwbesluit geregeld. Voor het onderhoud is echter de Arbowet van toepassing, die bepaalt dat een arbeidsplaats veilig moet zijn. En daarom moet ook de elektrische installatie veilig zijn ontworpen en aangelegd en bovendien worden onderhouden door deskundig en daartoe bevoegd personeel. ‘Dat geldt niet voor de particulier. Toch heeft het ook voor deze gebruiker wel degelijk zin om de elektrische installatie op zijn tijd eens grondig na te lopen en te controleren op losse contacten of losse bedrading. Maar het is onzin om hen met een onderhoudscontract op te zadelen,’ zegt Henny Swart van HMS Elektrotechniek uit Beets, een typisch familiebedrijf met vijf werknemers. ‘Anders ligt dat natuurlijk voor bedrijven. Vele klanten kiezen voor een contract vanuit de redenering dat zij – mocht er wat aan de hand zijn – de kosten er al uit hebben bij de eerste keer dat het installatiebedrijf aan de deur is geweest. Wanneer bedrijven een contract met ons afsluiten, rekenen we geen voorrijkosten en brengen we een lager uurloon in rekening. De klant betaalt alleen de materiaalkosten.’
De omvang van de werkzaamheden die HMS Elektrotechniek op zich neemt, is afhankelijk van het contract. Doorgaans omvat het onderhoud de verdeelkasten, de alarminstallatie, elektrische installatie, nood/vluchtwegverlichting en aarding.  Bij de verdeelkasten bestaat het onderhoud uit de controle van hoofdschakelaar, belasting faseverdeling en controle railsysteem, kabelbevestiging en afgaande groepen. De onderhoudswerkzaamheden bij de alarminstallatie bestaan met name uit het controleren, doormeten en indien nodig vervangen, reinigen, instellen en bijregelen van de CCS, de gemonteerde detectoren, communicatieverbindingen en de energievoorziening.

Service naar opdrachtgever

Maar wat kan er eigenlijk gebeuren? De risico’s zijn welbeschouwd toch te overzien met misschien eens in de twee jaar een schakelaar die het begeeft? Henny Swart: ‘De eerlijkheid gebiedt te zeggen dat er inderdaad zelden iets fout gaat. Maar het kan ook anders lopen. Zo hebben wij een onderhoudscontract met een keten van lunchrooms en in elke vestiging moeten we wel een keer langskomen, meestal door bedieningsfouten. Dat er bij de meeste bedrijven over het algemeen zelden iets fout gaat, kun je ook toeschrijven aan regelmatige inspecties en onderhoud. Directies willen gewoon weten of het alarmsysteem nog werkt. Het zal dus getest moeten worden. Soms zijn ze overgeschakeld naar een andere centrale en blijkt er bij de overdracht iets misgegaan. Dat geldt ook voor de nood- en vluchtwegverlichting. We controleren de armaturen, en vervangen zo nodig de tl-buizen en accu’s. In de meeste bedrijven is daar zelden aandacht voor, maar je moet er wel van verzekerd zijn dat het functioneert als de nood aan de man is. Ik zie het jaarlijkse onderhoud aan de installatietechniek als een service richting opdrachtgever, zeker niet als het veilig stellen van de omzet. ‘

Ventilatie

Ventilatiesystemen kunnen niet zonder onderhoud, benadrukt Eric van Dijk van de AQ Group. Het bedrijf heeft zich volledig gespecialiseerd in het onderhouden en reinigen van klimaat- en drinkwatersystemen. De zorg voor onderhoud aan klimaat- en ventilatiesystemen in de utiliteit wordt doorgaans geregeld in een onderhoudscontract met het installatiebedrijf dat die systemen heeft geplaatst. Van Dijk: ‘Tot aan de luchtbehandelingskast gaat het over het algemeen nog goed met betrekking tot het onderhoud. Gebruikers zien de monteurs aan het werk aan de lbk en denken dat daarmee de ventilatie weer honderd procent in orde is. Maar het ventilatiesysteem houdt niet op bij de lbk. De kanalen zijn eveneens een wezenlijk onderdeel van het systeem en het onderhoud daarvan maakt zelden deel uit van de overeenkomst. Veel gebruikers realiseren zich dat niet. Verontreinigingen verzamelen zich vooral in de ventilatiekanalen. In die situaties dat het installatiebedrijf er bij het onderhoud achter komt dat de kanalen wel erg vervuild zijn, worden wij door het installatiebedrijf ingeschakeld. Soms hebben gebruikers in het gebouw klachten over de luchtkwaliteit en dan zoeken zij rechtstreeks met ons contact.’

Gezond binnenklimaat

De systemen kunnen niet zonder onderhoud en reinigen is een onderdeel daarvan. Goed onderhoud draagt bij aan een gezond binnenklimaat en heeft een onmiskenbaar effect op het energiegebruik. ‘Als het warmtewiel is vervuild, resulteert dat in een enorme drukval,’  legt Van Dijk uit. ‘Een vervuilde ventilator moet veel meer zijn best gaan doen om die lucht door het pand te transporteren. Dan zie je het opgenomen vermogen van de elektromotor meteen fors toenemen. Het energieverbruik kan gemakkelijk met 30 tot 40 procent oplopen. Datzelfde is het geval bij afzuig­systemen. Zulke systemen raken betrekkelijk snel vervuild. Je schrikt je soms een hoedje als je achter de roosters gaat kijken. Aan het einde van dat afzuigkanaal zit dan een ventilator zijn best te doen maar die moet veel harder werken dan nodig, totdat het helemaal niet meer lukt. Soms zien wij installaties die jarenlang niet zijn schoongemaakt, waar ongedierte in huist en waar een dikke aanslag van achterstallig onderhoud zichtbaar is.’ 'Een vervuild systeem leidt niet alleen direct tot een hoger energiegebruik, het systeem zelf raakt er ook door ontregeld', benadrukt Van Dijk. ‘Met name door covid-19 zijn we er nu erg op gespitst of er wel voldoende lucht door de kanalen gaat. Als wij het debiet gaan meten bij ernstig vervuilde kanalen blijkt dat de hoeveelheid ventilatielucht al lang niet meer voldoet aan de norm. Dan kan de luchtbehandelingskast nog zo top onderhouden zijn, de luchtkwaliteit is daarmee nog verre van optimaal.’ De werkzaamheden van de AQ Group beperken zich overigens niet tot het reinigen van de kanalen. De monteurs voeren ook renovaties uit aan de lbk’s. Zij plaatsen nieuwe ventilatoren en vervangen indien nodig v-snaren, en controleren en vervangen componenten zoals warmtewielen, lagers en kleppen.

Verwarming

‘Wie twijfelt aan het nut van onderhoud aan de cv-ketel en de levensduurverlenging die dit oplevert, zou in elk geval de toestellen uit veiligheidsoverwegingen moeten laten onderhouden,’ zegt Stefano van Houwelingen, bedrijfsleider bij Van Trigt Installaties. De onderneming uit Zwijndrecht heeft circa 18.000 gasgestookte cv-ketels in onderhoud. ‘Het is niet voor niets dat onderhoud in de ons omringende landen een voorwaarde is van de verzekering. En terecht dat er in Nederland met de invoering van de wettelijke certificering voor installatiewerk aan gasgestookte toestellen op dat gebied een forse stap wordt gezet. Het zal hopelijk een opmaat zijn naar verplicht onderhoud van cv-ketels.’ Voorlopig is er nog geen wettelijke verplichting om een onderhoudscontract voor de cv-ketel af te sluiten. Maar de gebruiker die aanspraak wil maken op de garantie van de ketel of een claim wil  indienen bij een verzekeringsmaatschappij moet kunnen aantonen dat professioneel onderhoud is uitgevoerd.

Afweging

Of het onderhoud aan de ketel ook moet worden gekoppeld aan een abonnement, is een ander verhaal, vindt Van Houwelingen. ‘Dat is een afweging die de gebruiker zelf moet maken. Het is inderdaad zo dat je er bij jonge, moderne ketels de eerste jaren vaak geen omkijken naar hebt. Maar vast staat wel dat je met regelmatig onderhoud nooit voor nare verrassingen komt te staan.’ Het gebeurt volgens Van Houwelingen met grote regelmaat dat de monteurs van Van Trigt een ketel vroegtijdig moeten vervangen of tegen hoge kosten moeten repareren, terwijl dat met goed onderhoud had kunnen worden voorkomen. ‘Ik zal nog maar even niet spreken over branden die zijn ontstaan door gebrekkig functionerende ketels. Maar we zien vaak genoeg forse schades aan de warmtewisselaars of lekke pakkingen, waardoor de ketel na vijf jaar echt helemaal op is. Dat geldt voor alle merken ketels. Ook het duurste toestel kan niet zonder onderhoud.’ Een andere dienst van Van Trigt Installaties is het reinigen van het afgiftesysteem. Problemen van koude plekken op radiatoren of vloerverwarming kunnen door spoelen worden weggenomen. Bij koude plekken aan de bovenkant is het meestal een kwestie van ontluchten maar koude plekken die optreden in de middelste of onderste delen van een radiator, zijn het gevolg van magnetiet. Dit wordt gevormd door elektrolytische corrosie. ‘Door deze verontreinigingen weg te spoelen wordt niet alleen een verlenging van de levensduur van de ketel en het afgiftesysteem bewerkstelligd, maar wordt ook het comfort verhoogd en het energiegebruik beperkt.’ 

Tekst: Mari van Lieshout
Fotografie: iStock