Zo houd je legionella op afstand

Een legionella-uitbraak is de nachtmerrie van iedere gebouw-beheerder. Moderne geavanceerde systemen maken het mogelijk om per gebouwdeel of zelfs per tappunt te monitoren of er genoeg water door de leiding is gegaan om legionella te voorkomen. Slimme software zorgt ervoor dat beheersmaat-regelen tijdig en effectief op afstand kunnen worden uitgevoerd en vastgelegd.

Om legionella te voorkomen, is wettelijk vastgesteld dat geen langdurige stagnatie mag optreden in drinkwaterleidingen. Als hotelmanager kun je elke dag iemand een ronde laten lopen om kranen open te draaien, maar je kunt het ook automatiseren. Het ongewenst opwarmen van koud drinkwater, kan namelijk grote risico's met zich meebrengen. Risico's kunnen worden beperkt door een hygienebewust ontwerp van de installatie. In verlaagde plafonds met hoge warmtelasten kan bijvoorbeeld een automatisch spoelsysteem worden ingepland. In droogbouwwanden moet rekening worden gehouden met een afkoeltraject tussen de heet- en koudwaterleidingen. Opwarming van de koudwaterleiding komt nogal eens voor in bijvoorbeeld ziekenhuizen en verzorgingsinstellingen, waar langgerekte horizontale verdeelsystemen worden geïnstalleerd in verlaagde plafonds. Juist op die plekken bevinden zich ook warmtevoerende leidingen en inbouwverlichting. De warmte die door die installaties vrijkomt, kan worden overdragen. Een betrouwbaar temperatuurbehoud kan alleen worden verzekerd door zeer regelmatige verversing van het water, bijvoorbeeld met een automatisch spoelsysteem dat is afgestemd op het gebruik.

Warmtapwatertemperatuur mag soms lager

In mei 2018 is Aanvullingsblad A1 op Nen 1006 uitgekomen. Met de aanpassing mag onder specifieke omstandigheden soepe-ler worden omgegaan met de minimale warmtapwatertemperatuur. In artikel 4.4.2.7 is vermeld dat warmtapwater in bepaalde gevallen een lagere temperatuur aan het tappunt mag hebben dan 60 °C. 'Met een lage warmwatertemperatuur, bijvoorbeeld 42 °C, is het niet zomaar mogelijk om in situaties een constante mengtemperatuur van 38 °C uit een mengkraan te krijgen, vertelt Eric van der Blom, vakspecialist van Uneto-VNI. 'Wanneer het temperatuurverschil tussen de warmwatertoevoer en meng-temperatuur klein is, zal niet elke mengkraan een constante mengtemperatuur bij de heersende drukken kunnen waarborgen.' Een lagere warmtapwatertemperatuur is toegestaan indien:

de warmtapwaterbereider een geiser is zonder interne voorraad warmtapwater in de bereider;
de inhoud vanaf deze geiser tot en met het verst gelegen tappunt maximaal 1 liter bedraagt;
de geiser ten hoogste één ruimte bedient, of meer ruimten mits die bestemd zijn voor dezelfde gebruiker;
het tappunt voor persoonlijke hygiëne wordt gebruikt.

Het Wijzigingsblad noemt als voorbeelden van toepassing een badkamer en een keuken in een zorgappartement of een hotelkamer. Van der Blom wijst erop dat met de toevoeging van voorschrift 4.4.2.7 in de andere situaties gewoon aan alle andere eisen uit de norm moet worden voldaan. De minimale volumestromen voor koud en warm water moeten gewaarborgd zijn.

Viega Hygiene+

Hygiene+ van Viega is zo'n legionellapreventieconcept. Het hart van Viega Hygiene+ wordt gevormd door het gebruikersstation. Slimme elektronica bewaakt het verbruik en controleert de watertemperatuur in de drinkwater- en/of warmtapwaterinstallatie. De gebouwbeheerder moet zorgen dat de drinkwaterinstallatie voldoet aan de technische eisen en beheersmaatregelen of specifiek onderhoud laten uitvoeren. Er mag bijvoorbeeld volgens Nen 1006/En 806 geen stagnatie plaatsvinden van zeven dagen of langer. In veel gebouwen, zoals hotels en scholen, komen langere stagnatietijden voor. 'Juist voor deze installaties is het gebruikersstation met Hygiene+ functie ontwikkeld,' vertelt Gerben Verweij van Viega. 'Dit voorjaar presenteerden we de nieuwe generatie gebruikersstations. Door de twee geïntegreerde watercircuits kunnen deze ruimtebesparend worden ingezet in koud/warm, koud/koud- én warm/warmwater voerende drinkwaterinstallaties.' De belangrijkste vernieuwing is volgens Verweij de intelligente besturingselektronica. Hierdoor kan het station via een display snel en eenvoudig in gebruik worden genomen met de Basic-mode. Met de uitgebreidere mogelijkheden van de Advanced-mode kan het gebruikersstation met een webapplicatie eﬃ ciënt en intuïtief worden ingesteld. De gebruikersstations kunnen naar keuze worden opgenomen in een lokaal netwerk of worden gekoppeld met internet. Om ze op te nemen in gebouwbeheersystemen, is er een GBS-module met acht binaire ingangen en twaalf uitgangen beschikbaar. Ook een eenvoudige alarmmelder is eraan te koppelen. Toegang tot de installatie verloopt draadloos via WLan met mobiele apparatuur of via een Lan-kabel met laptop of pc. Verweij: 'De Viega gebruikersstations spoelen met een hoeveelheid die op het gebruik is afgestemd. Wanneer een hotelkamer regelmatig wordt geboekt, dan zal het station dagen of weken niet spoelen. Maar als de kamer langere tijd niet wordt gebruikt, dan start het station zelfstandig de spoeling en zorgt zo voor de waterverversing. Milieuvriendelijker kan eigenlijk niet.' De mogelijke start-stop-combinaties van de Viega gebruikersstations omvatten alle denkbare praktijktoepassingen. De hygiënespoeling kan bijvoorbeeld tijd- of interval-gestuurd worden gestart. Ook een temperatuur- of gebruiksafhankelijke spoeling is mogelijk. Bij het bereiken van een bepaald temperatuurniveau of een ingestelde doorstroomhoeveelheid stopt de hygiënespoeling automatisch. Tevens kan de functie 'thermische desinfectie' worden geprogrammeerd.

eSchell

Ook Schell is sinds kort in Nederland op de markt met een geavanceerd watermanagementsysteem om legionellabesmetting te voorkomen. Het systeem eSchell stuurt alle tappunten aan, zodat op de vereiste momenten thermische desinfectie van de waterleiding plaatsvindt. eSchell logt alle activiteiten waarmee eigenaren/beheerders ook meteen voldoen aan de wettelijke voorschriften. De technologie is gebaseerd op een softwareplatform met een ethernet en WLan-interface. Het systeem maakt het online aansturen en bewaken van de wateraanvoer van maximaal 64 wastafels, douches, toiletten en urinoirs per server mogelijk. eSchell werkt bedraad, maar ook met radiosignalen of een combinatie van beide. Een voorwaarde is wel dat bij elke armatuur een Schell bus-extender kabel en/of radiozender geinstalleerd wordt om de datacommunicatie tussen server en armatuur te regelen. De radioverbinding wordt gelegd via een draadloos mesh-netwerk. Daardoor zijn ook monitoring, bewaking en onderhoud van de sanitaire voorzieningen op afstand mogelijk. De watermanagementserver SWS is het hart van het systeem. Hij stuurt, monitort en registreert belangrijke functies zoals stagnatiespoelingen en thermische desinfectie. Storingen worden onmiddellijk herkend en gemeld. De server kan via een IP-interface in elk bestaand lokaal netwerk of gebouwbeheersysteem worden geintegreerd. De SWS-gateway vertaalt het SWS-protocol dan automatisch naar het gewenste busprotocol. Volgens de fabrikant kunnen elektronische systemen ook een belangrijke rol spelen bij het uitvoeren van stagnatiespoelingen. Een uitkomst is dat ze te gebrui-ken zijn voor delen van een gebouw waar de beheer-der geen toegang tot heeft. eSchell signaleert wanneer onderdelen van het waterleidingsysteem al lang niet meer zijn gebruikt. Het aantal spoelingen, de duur en de frequentie kunnen worden geprogrammeerd. eSchell registreert bovendien alle spoelingen, zodat gebouwbeheerders op elk moment de veiligheid van de installaties kunnen aantonen. Installatie door een erkend installateur wordt wel aanbevolen om er zeker van te zijn dat alle aangesloten armaturen ook door het systeem worden herkend.

Kemper Hygiënesysteem

Een ander systeem is het Kemper Hygiënesysteem (KHS). Wanneer stagnatie in de leidingen optreedt en daarmee het risico op bacteriegroei ontstaat, dan helpt KHS het doelmatige gebruik weer te herstellen door gecontroleerde spoelmaatregelen. 'Dat kan bijvoorbeeld met een eenvoudige tijdsbesturing zoals de KHS Timer Set,' vertelt Arie van Dommelen. 'De tijdsbesturing biedt de mogelijkheid om zestien verschillende spoelintervallen in te stellen. Gecombineerd met onze KHS-afvoeraansluiting met overloopbewaking wordt ook het automatisch sluiten van de afsluiter in het geval van verstopping van de afvoer geregeld.' Maar doorspoeling is ook mogelijk met de geavanceerde KHS HS2-hygiënespoeler, ontwikkeld voor gebruik in alle soorten gebouwen. Door zijn variabel in te stellen spoelcapaciteit van 4 l/min, 10 l/min of 15 l/min zegt Kemper een optimale doorstroming van zowel kleine als grote leidingdiameters te garanderen. De digitale I/O poort maakt aansluiting op het GBS mogelijk. 'Via het gebouwbeheerssysteem kunnen spoelmaatregelen worden uitgevoerd en storingsmeldingen worden doorgegeven. Het instellen van spoelprotocollen en uitlezen van de gegevens kan met de smartphone of tablet, maar ook centraal door aansluiting op de KHS Mini-besturingsunit Master 2.0.' 'Het KHS Mini-besturingssysteem is geschikt voor kleine en grote gebouwen', vult Jeroen Janmaat aan. 'Het bestaat uit de hiervoor genoemde Master 2.0 besturingsunit, waarop tot wel 62 Slave-besturingsunits kunnen worden aangesloten. Op iedere besturingsunit kan een temperatuur- en/of flowsensor, een motor-aangedreven spoelafsluiter of de KHS-afvoeraansluiting met overloopbewaking worden aangesloten. Het KHS Mini-besturingssysteem bewaakt de drinkwaterinstallatie en kan tijd-, volume- en/of temperatuurgestuurde spoelmaatregelen uitvoeren. Bediening van het besturingssysteem is mogelijk via een smartphone, een tablet of een laptop. Een ander pluspunt is de datalogging. In combinatie met flow- en temperatuursensoren kunnen bedrijfsgegevens van de gehele drinkwaterinstallatie worden vastgelegd en uitgelezen. Ook kunnen de logboeken door het systeem naar een e-mailadres verstuurd worden.' <

Tekst: Mari van Lieshout
Fotografie: Industrie

Zo houd je legionella op afstand

Drie systemen die automatisch drinkwaterleiding reguleren

Warmtapwatertemperatuur mag soms lager

Viega Hygiene+

eSchell

Kemper Hygiënesysteem

Geïnteresseerd in nieuws voor installatietechnici?