September 2024

Schone ventilatiekanalen beginnen bij ontwerp en installatie

Reinigingsspecialisten afhankelijk van installateur

Het reinigen van ventilatiekanalen is een complex proces dat om strikte naleving van regelgeving en gebruik van geavanceerde technieken vraagt. Door regelmatige inspecties, tijdig onderhoud en gebruik van gespecialiseerde apparatuur kunnen installateurs in samenwerking met een erkende reinigingsfirma zorgen voor een gezonde leef- en werkomgeving. Een goed ontworpen en onderhouden systeem draagt bij aan de algehele gezondheid en verlengt de levensduur van de installatie.

Het reinigen van ventilatiekanalen is meestal niet de primaire taak van installateurs. Zij richten zich voornamelijk op het ontwerp, de installatie en eventueel het onderhoud van luchtgroepen. Gespecialiseerde reinigingsbedrijven hebben de expertise, apparatuur en technieken om ventilatiesystemen grondig en efficiënt te reinigen, conform de geldende regelgeving. Installateurs spelen echter een cruciale rol bij het waarborgen van de reinigbaarheid van ventilatiesystemen door er onder meer voor te zorgen dat de systemen correct zijn ontworpen en geïnstalleerd. Dat maakt het immers voor reinigingsspecialisten gemakkelijker om hun werk uit te voeren. Samenwerking en communicatie tussen installateurs en reinigingsspecialisten is essentieel om ervoor te zorgen dat ventilatiesystemen optimaal functioneren met een maximale levensduur en voldoen aan de hygiëne- en veiligheidsnormen (zie kader).

Praktijkervaringen

Praktijkervaringen van reinigingsspecialist Hamster Cleaning leren dat onder andere niet correct geplaatste kanaaldelen, onjuiste afdichtingen en het gebruik van ongeschikte materialen vaak leiden tot inefficiënte luchtstromen en verhoogde vervuiling. Sven Esmeijer, managing director Nederland van het bedrijf uit Waalre: ‘Dat benadrukt het belang van een juiste installatie en correct onderhoud van ventilatiesystemen. Problemen zoals lekkages in de kanalen kunnen leiden tot ongewenste luchtinfiltratie, wat de efficiëntie van het systeem vermindert en de luchtkwaliteit mogelijk negatief beïnvloedt. Filters spelen een cruciale rol in het opvangen van stof en andere verontreinigingen; die moeten daarom regelmatig worden gecontroleerd en vervangen om de efficiëntie van het ventilatiesysteem te behouden.’
Bochten in de kanalen, brandkleppen, roosters en flexibels zijn plekken met een verhoogd risico op vuilophoping. Deze delen hebben extra aandacht nodig tijdens reiniging, geeft Esmeijer aan. Ook luchtroosters kunnen verstopt raken met stof en vuil. Dat belemmert de luchtstroom en beïnvloedt dus de luchtkwaliteit binnenshuis. Overigens zijn er volgens hem aanzienlijke verschillen tussen oude en nieuwe(re) ventilatiekanalen. ‘Nieuwe kanalen hebben vaak verbeterde ontwerpen en materialen en voldoen aan hogere kwaliteitseisen’, zegt Esmeijer, die ook de verschillen tussen mechanische en balansventilatiesystemen aanstipt. ‘Balansventilatiesystemen hebben doorgaans meer geavanceerdere filters en warmteterugwinningsunits. Deze WTW-units zijn complexer en vereisen specifieke technieken om grondig gereinigd te worden.’

Soorten vervuiling en aanpak

Veelvoorkomende verontreinigingen in ventilatiekanalen zijn stof, schimmels, bacteriën en chemische residuen, veelal veroorzaakt door de aanwezigheid en bedrijvigheid van mens en/of dier. Stofophoping is de meest voorkomende vorm van vervuiling in ventilatiekanalen. Dit kan worden veroorzaakt door slechte luchtkwaliteit binnenshuis, bouwactiviteiten of gebrek aan regelmatig onderhoud. Voor stofophoping is regelmatige mechanische reiniging met borstels en directe afzuiging meestal voldoende. Schimmels en bacteriën vereisen een grondiger aanpak met een combinatie van mechanische reiniging en desinfecterende middelen om de microbiële belasting te verminderen. Mechanische reiniging verwijdert de bulk van de vervuiling, terwijl desinfectie nodig is om microbiologische contaminanten te elimineren. Daarbij wordt waar mogelijk ook uv-licht gebruikt om bacteriën en schimmels te doden zonder het gebruik van chemische middelen, wat bijdraagt aan een schoner en veiliger binnenmilieu. Chemische residuen zijn vaak een probleem in industriële omgevingen waar chemische stoffen in de lucht kunnen worden opgenomen en neerslaan in de ventilatiekanalen. Bij het aanpakken van deze verontreinigingen wordt gegrepen naar speciale chemische reinigingsmiddelen en technieken die vuil effectief verwijderen zonder schade aan het ventilatiesysteem te veroorzaken. ‘Voor complexe of moeilijk bereikbare ventilatiekanalen gebruiken we gespecialiseerde apparatuur zoals robotcamera’s, robotreinigers en flexibele reinigingsmaterialen’, vertelt Esmeijer. ‘Met deze apparaten kunnen we door smalle en ingewikkelde routes navigeren, waarbij we eerst beelden en gegevens verzamelen om de vervuilingsproblemen te identificeren en lokaliseren, om daarna gerichte reinigingsacties uit te voeren. Bij zeer complexe systemen met veel bochten en vertakkingen kan het zelfs nodig zijn om delen van het systeem tijdelijk te demonteren om een grondige reiniging te garanderen.’ Esmeijer komt ook situaties tegen waarin reiniging niet langer afdoende is en vervanging van onderdelen van de ventilatie-installatie noodzakelijk is. Dit komt voor bij ernstige vervuiling, corrosie of onherstelbare beschadiging, zoals het geval bij achterstallig onderhoud in procesextractiesystemen en horeca-afzuiginstallaties of in verouderde kantooromgevingen. Het vervangen van verouderde of beschadigde onderdelen kan de efficiëntie, betrouwbaarheid en de levensduur van het systeem aanzienlijk verbeteren.

Reinigingsproces vastleggen

Het documenteren van het reinigingsproces is essentieel om te voldoen aan de regelgeving. Dit omvat gedetailleerde rapportages, verzameld beeldmateriaal, inspectieresultaten en een overzicht van de uitgevoerde werkzaamheden. Gedetailleerde rapportages moeten informatie bevatten over de staat van het ventilatiesysteem voor en na de reiniging, de gebruikte reinigingsmethoden en de specifieke delen van het systeem die zijn gereinigd. Fotodocumentatie en videomateriaal kunnen visueel bewijs leveren van de uitgevoerde werkzaamheden en helpen bij het aantonen van de verbetering van de luchtkwaliteit en de efficiëntie van het systeem. Inspectieresultaten moeten de bevindingen van de inspectie, eventuele problemen die zijn geïdentificeerd en de aanbevolen oplossingen documenteren. Het overzicht van de uitgevoerde werkzaamheden moet een gedetailleerd verslag bevatten van de stappen die zijn genomen tijdens het reinigingsproces, inclusief de gebruikte apparatuur en reinigingsmiddelen. Dit document kan ook dienen als referentie voor toekomstige onderhoudsbeurten en helpt bij het plannen van preventieve onderhoudsmaatregelen. Het gebruik van een digitaal logboek zorgt ervoor dat alle documentatie op één plaats wordt opgeslagen en gemakkelijk toegankelijk is voor alle betrokken partijen.

Regelmatige inspecties en tijdige vervanging van filters zijn cruciaal

Onderhoud en preventie

Na de reiniging is het belangrijk om het ventilatiesysteem goed te onderhouden om toekomstige vervuiling te minimaliseren en de luchtkwaliteit binnenshuis te verbeteren. En daar komt de installateur met onderhoudsdiensten nadrukkelijk in beeld. Regelmatige inspecties en tijdig vervangen van filters zijn cruciaal. Verbetering van de luchtstromen door het systeem kan helpen om ophoping van stof en vuil te verminderen. Luchtkwaliteitsmonitors helpen problemen vroegtijdig te identificeren en aan te pakken. Een preventief onderhoudsprogramma kan de levensduur van het ventilatiesysteem verlengen en de algehele luchtkwaliteit verbeteren. Regelmatige inspecties moeten worden uitgevoerd om de staat van het ventilatiesysteem te beoordelen en potentiële problemen vroegtijdig te identificeren. Dit omvat visuele inspecties, luchtkwaliteitsmetingen en periodieke onderhoudsbeoordelingen en voorlichting aan de eindgebruiker.
‘Maar het realiseren van schone ventilatiesystemen begint natuurlijk met een goede configuratie en aanleg van het ventilatiesysteem’, benadrukt Esmeijer, Hij herhaalt daarom het belang van een goede samenwerking met installateurs om optimale resultaten te bereiken. ‘Het minimaliseren van slecht bereikbare posities en obstakels in het ontwerp van het ventilatiesysteem helpt om de luchtstromen te verbeteren en de ophoping van vuil te verminderen. Het gebruik van gladde, niet-poreuze materialen vermindert de kans op stofophoping en microbiële groei. En door strategisch geplaatste inspectie- en reinigingspunten in het ontwerp op te nemen, kunnen wij regelmatige onderhouds- en reinigingsactiviteiten eenvoudiger en efficiënter uitvoeren.’

EN 15780

De Europese norm EN 15780 specificeert de vereisten voor de reiniging van luchtkanalen op basis van de maximaal toegestane hoeveelheid vuil, gemeten in g/m². Deze norm benadrukt het belang van een schoon ventilatiesysteem om de luchtkwaliteit binnen gebouwen te waarborgen. De limieten voor de toegestane hoeveelheid vuil variëren afhankelijk van de gebruiksfunctie van het gebouw. Voor nieuwbouw van bijvoorbeeld niet-residentiële gebouwen, zoals kantoren, is de limiet vaak vastgesteld op 0,6 g/m², terwijl voor residentiële gebouwen een limiet van 0,3 g/m² geldt. Daarnaast gelden andere waardes voor bestaande bouw. Volgens EN 15780 moeten luchtkanalen periodiek worden geïnspecteerd, en gereinigd wanneer de hoeveelheid vuil de vastgestelde limieten overschrijdt. De norm biedt richtlijnen voor de frequentie van inspecties, afhankelijk van het type gebouw en het gebruik ervan. Voor een kantooromgeving wordt doorgaans een jaarlijkse inspectie aanbevolen, terwijl voor industriële omgevingen mogelijk frequenter onderhoud nodig is. De norm omvat ook methoden voor het meten van de vervuilingsgraad, zoals visuele inspecties en het gebruik van stofafzuigers om monsters te verzamelen. Het regelmatig reinigen van luchtkanalen draagt bij aan een effectievere werking van HVAC-systemen, vermindert energieverbruik en verbetert de binnenluchtkwaliteit, wat essentieel is voor de gezondheid en het welzijn van de gebouwgebruikers.

EN 12097

EN 12097 richt zich op de ontwerp- en constructie-eisen voor componenten van luchtkanalen in gebouwen om het onderhoud en de reiniging te vergemakkelijken. Deze norm stelt specifieke eisen aan de toegankelijkheid van luchtkanalen, zodat reiniging en inspectie eenvoudig kunnen worden uitgevoerd. Dit omvat onder andere de vereisten voor inspectieopeningen, die strategisch moeten worden geplaatst om toegang tot kritieke punten in het systeem mogelijk te maken. Bijvoorbeeld dat in rechte stukken van het kanaal minimaal om de 10 meter inspectieopeningen moeten worden geplaatst, maar ook bij alle bochten, splitsingen en aansluitingen. Daarnaast stelt EN 12097 eisen aan de mogelijkheid om apparatuur eenvoudig te verwijderen en te vervangen zonder dat dit een grote impact heeft op het gehele ventilatiesysteem. Dit betekent dat demontabele panelen en deuren moeten worden voorzien op locaties waar apparatuur zoals filters, ventilatoren en warmtewisselaars zijn geïnstalleerd. Door te voldoen aan deze normen wordt het onderhoud efficiënter, wat de levensduur van het ventilatiesysteem verlengt en de operationele kosten verlaagt.

Tekst: Kerstin van Tiggelen
Fotografie: Hamster Cleaning

Lees meer artikelen in het dossier Ventilatie