April 2021

Sleutelrol ICT in onderwijs tijdens lockdown

Tot vorig jaar stond digitaal onderwijs vooral in het teken van digiborden. De eerste lockdown vanwege de pandemie zette dat helemaal op zijn kop. Lesgeven op afstand werd de norm en dat gaf digitaal onderwijs een nieuwe dimensie. Was de digitale infrastructuur zowel op school als thuis daar wel op berekend? En hoe zijn scholen en ondersteunende ICT-bedrijven met deze omslag omgegaan?

‘Lesgeven op afstand maakte bij de eerste lockdown vorig jaar dat er een ‘bom’ data over het netwerk ging, aldus Tom Puts, ICT-coördinator op De Hartenlust, een school voor voortgezet onderwijs in Haarlem. ‘We werken met MS Teams en ook de applicatie Magister met informatie voor de leerlingen moet bij lesgeven op afstand beschikbaar blijven. Dat is eigenlijk allemaal goed gelukt, mede door de ICT-ondersteuning vanuit onze bestuurskoepel Dunamare. Wat mij wel veel werk gaf, was het inrichten voor thuisgebruik van de Dell-laptops, die we op school al voor de leerlingen gebruiken.’ Bij Basisschool Oostelijke Eilanden, een buurtschool in hartje Amsterdam, is Arnoud Neefjes een dag in de week vrijgeroosterd voor ICT-coördinatie: ‘Vorig jaar maart werd het bij de eerste lockdown gigantisch druk met het regelen van ICT-zaken. Elke leerkracht gebruikte al wel computers in de klas, maar dat moest ineens allemaal anders en op afstand.’

‘Wij hebben veel werk gehaald uit het opwaarderen van wifi bij gezinnen thuis’

Instructiefilmpjes

Puts merkte goed dat jongere docenten veel makkelijker omgaan met ICT dan de oudere collega’s. ‘In de eerste lockdown met de leerlingen thuis, was het voor onze ‘senioren’ toch even een inhaalslag in vaardigheden. Bij de tweede lockdown waren er inmiddels veel initiatieven van software-aanbieders om lessen leuker te maken voor afstandsonderwijs. In MS Teams zijn de mogelijkheden ook verbeterd op basis van de feedback die door gebruikers is gegeven.’ Ook Neefjes kreeg bij de eerste lockdown veel vragen van zijn onderwijscollega’s over het werken met Chromebooks in de Google cloud-omgeving. ‘We wilden onze collega’s snel vertrouwd maken met het lesgeven op afstand. Daarvoor maakte ik samen met twee collega’s instructiefilmpjes over applicaties in de Google-omgeving. Bijvoorbeeld hoe je linkjes in de agenda zet of hoe je werk voor leerlingen klaarzet. Ook voor de leerlingen hebben we dergelijke instructiefilmpjes gemaakt.’

Stroomversnelling

Wat betekende de lockdown voor ICT-ondersteuning? Maarten Reus, adviseur wireless & networking bij Giant ICT in Heerhugowaard, onderdeel van Klaver Giant Groep, meldt dat IT ‘uit de schaduw’ is gekomen. ‘Lesgeven op afstand gaf direct twee problemen. Een was dat de docenten vanuit huis gingen werken, maar ook dat de leerlingen les moeten kunnen volgen. Scholen waren op zich wel ver met werken in the cloud, maar nog steeds waren IT-systemen iets wat achter de schoolvoordeur was opgeborgen.’
‘Wij adviseerden scholen te gaan werken met MS Teams. Naast het inrichten van de computers, gaven we de leerkrachten uitleg over de werking; zowel technisch als hoe je les kunt geven. Daarnaast maakten we werkplekken van leerkrachten thuis vanuit de cloud bereikbaar door de servercapaciteit bij de scholen te vergroten.’ Ook Marc Herdes, mede-eigenaar van Megasnel uit Almere, zag de problemen met ICT bij lesgeven op afstand. Vooral ook bij de leerlingen thuis. In veel gezinnen was de aanwezige infrastructuur niet berekend op de grote toename in dataverkeer door onderwijs op afstand. ‘Wij hebben in die tijd veel werk gehaald uit het opwaarderen van wifi bij gezinnen thuis’, zegt hij daarover. ‘Bij de scholen zelf zagen we vooral dat Zoom en MS Teams door elkaar gebruikt werden en dat gaf problemen. Men vroeg ons advies over de beste aanpak en daarbij keken we goed naar wat al in gebruik was en hoe we daar een zinvolle en betaalbare toevoeging op konden doen. Werkte men al met Chromebooks en Google, dan adviseerden we om dat uit te breiden. Als er eerder was gekozen voor Microsoft-oplossingen was het logisch voor MS Teams te kiezen. Zoom deed daarin niet mee, want we waren niet zeker over de ondersteuning bij omvangrijke schoolorganisaties. Omdat we weten dat ICT-budgetten bij scholen beperkt zijn, hebben we onze adviesuren niet integraal doorberekend.’

Veilig inloggen

Bij de stichting Openbaar Onderwijs aan de Amstel met 22 openbare scholen en achtduizend leerlingen is Wiebe Terpstra bovenschools ICT-coördinator. ‘Er was al veel gaande op het gebied van ICT binnen het onderwijs. Door de pandemie is het wel in een stroomversnelling geraakt. In de herfst van 2019 stapten we voor de scholen van de stichting over naar de cloud-omgeving. We hadden de ICT dus goed op orde toen de pandemie uitbrak en konden snel schakelen, zodat het onderwijs doorgang kon vinden. Het was de eerste weken wel wat zoeken hoe het moest met lesgeven op afstand. Afhankelijk van de werkmethoden ging dat bij de ene school wat makkelijker dan bij een andere, maar de leerkrachten hebben hun schouders er echt onder gezet.’ Terpstra wijst op de rol die de ICT-leverancier Cloudwise speelt voor de stichting. ‘Zij zijn een echte ondersteuner voor de infrastructuur en leveren onze scholen ook Chromebooks. Daarnaast maken ze instructievideo’s en geven ze trainingen voor een goed gebruik van het Google-platform.’
Bij Cloudwise geeft ceo Ludo Hertroijs toelichting. ‘We bieden scholen een portal met eenvoudige toegang tot content en zorgen we voor de infrastructuur. De Chromebooks die wij leveren, koppelen we via wifi aan het schoolnetwerk. Wij ontzorgen scholen wat betreft de ICT-omgeving voor leerlingen en leerkrachten. Dat betekent bijvoorbeeld een ‘single sign on’ voor leerlingen, zodat ze maar één keer hoeven in te loggen om alle toepassingen te ontsluiten. En voor een leraar de mogelijkheid om mee te kunnen kijken met wat een leerling op de computer doet, opdrachten uit te delen en te communiceren met de eigen groepen. Die groepen worden automatisch aan hen gelinkt dankzij de koppeling met het leerlingadministratiesysteem.’
‘Door de pandemie en de lockdown zaten de leerlingen ineens niet meer op school in een lokaal. Er moest dus snel een remote-omgeving opgezet worden. Dan worden zaken als ‘veilig inloggen’ door leerlingen plots heel belangrijk. Voor leerlingen in lagere groepen is er een ‘plaatjes’-login en een QR-login op ons Cool-platform dat inloggen makkelijk maakt.’

Terug naar de klas

Blijft de rol van ICT groot als onderwijs op afstand op termijn weer naar de achtergrond verdwijnt? Puts: ‘Als alles weer normaal is, zal bij het voortgezet onderwijs lesgeven op afstand wel weer wat wegzakken. Kinderen in deze leeftijdsgroep hebben gewoon de aandacht nodig die je alleen maar kunt geven met contactonderwijs.’
Voordat de klassen zich weer vullen, biedt dat ook leveranciers kansen. Hertroijs: ‘Meer devices in de school betekent een zwaardere belasting van wifi-netwerken. Video’s streamen vraagt nogal wat aan bandbreedte. Als dat in tien à vijftien klaslokalen tegelijk gebeurt, is een verzwaring van de infrastructuur nodig. Wij bieden scholen daarom een APK voor het ICT-netwerk, met daarin onder meer een hotspot-analyse van de wifi accespoints en een test van beveiliging van het netwerk.’ Herdes beaamt deze kans: ‘Nu halen we veel omzet uit het verbeteren van netwerken op de scholen zelf. De klassen zijn immers leeg en dus kunnen wij op basis van budgetten voor ‘onderhoud’ goed aan de slag met zaken als toegangsbeheer- en alarmsystemen, uitbreiding van wifi en netwerkvervanging.’

Tekst: Tom de Hoog
Fotografie: iStock, industrie