In het kader van de eisen volgens EPBD-III vallen onder het ‘technisch bouwsysteem voor ventilatie’ uitsluitend de installatietechnische onderdelen van de ventilatievoorziening. In dit artikel behandelen we de eisen waaraan een ventilatie-installatie moet voldoen ten aanzien van dimensionering, installatie, inregeling en instelbaarheid. Deze staan in hoofdstuk 6 van de handleiding die Raadgevend Ingenieursbureau Nieman schreef in opdracht van RVO.

Dimensionering

Uitgangspunt bij het ontwerp van ventilatiesystemen vormen de eisen uit hoofdstuk 3 (Gezondheid) van Bouwbesluit 2012. Voor het goed functioneren van (mechanische) ventilatiesystemen is echter meer nodig dan voldoen aan de minimale eisen uit het Bouwbesluit. Voor de praktijk zijn daarom ook de richtlijnen van belang zoals opgesteld door Isso en TVVL. In samenhang met de wettelijke eisen vormen deze de basis voor een ‘adequaat gedimensioneerd’ ontwerp.

Vereiste capaciteit

Het is gebruikelijk de minimaal vereiste capaciteit, die wordt vereist volgens Bouwbesluit 2012, afdeling 3.6 Luchtverversing, te bepalen met een ventilatie(balans)-berekening. Die wordt meegeleverd bij de aanvraag voor een Omgevingsvergunning voor het bouwen bij nieuwbouw of vergunningsplichtige verbouw. Hiervoor hebben diverse partijen eigen rekenschema’s in gebruik.
Daarbij is echter een waarschuwing op zijn plaats. De eisen worden gegeven voor toe- en afvoer afzonderlijk, waarbij de grootste van de minimale eisen maatgevend is. Bij systemen met mechanische toe- en afvoer (systeem D, VST 5 en 6) zal dit in de praktijk niet snel tot problemen leiden. Bij systemen met natuurlijke toevoer en mechanische afvoer (systeem C, VST 3 en 4) wordt dit door installateurs nog wel eens over het hoofd gezien. Het is van belang steeds de voor de vergunningsaanvraag gemaakte berekening als uitgangspunt te nemen. Is deze niet beschikbaar of niet vereist, dan wordt aanbevolen een dergelijke ventilatie(balans)-berekening op te stellen.
Voor commerciële functies zijn meer aspecten van belang dan de minimale eisen van het Bouwbesluit. Er zal door de gebruiker of verhuurder een kader moeten worden bepaald voor de bezettingsgraad. Bij nieuwbouw en vergunningsplichtige renovatie moeten de waarden ten minste overeenkomen met wat in de vergunningsaanvraag is vermeld. Indien dit kader niet beschikbaar is, moeten de waarden in overleg met de eigenaar en/of eindgebruiker worden bepaald, waarbij de wettelijke eisen de ondergrens vormen. Veelal is er meer ventilatie nodig dan het minimum volgens Bouwbesluit. Dit is sterk afhankelijk van de gebouwfunctie in combinatie met de wensen van de gebruiker.

Indien gewerkt wordt volgens de volgende richtlijnen, mag worden aangenomen dat aan de eisen voor de capaciteit en inrichting wordt voldaan:
• Isso-publicatie 61: Ventilatiesystemen in woningen en woongebouwen programma van eisen en systeemkeuze
• Isso-publicatie 62: Centrale gebalanceerde ventilatiesystemen met warmteterugwinning in woningen en woongebouwen
• Isso-publicatie 91: Ventilatiesystemen met decentrale toe- en afvoer en warmteterugwinning in woningen en woongebouwen.

Deze publicaties geven een eenduidig pakket van ontwerptechnische kwaliteitseisen voor goed functionerende ventilatiesystemen in de woningen en kleine utiliteit. De publicaties vormen een praktisch startpunt bij het ontwerpen van ventilatie-installaties. Een ventilatiesysteem voorzien van aanvullende koeling die is gedimensioneerd op de eisen van het bouwbesluit, hoeft niet te worden beoordeeld als koelsysteem conform art 6.55/6.55a BB. Daarom hoeft dit systeem niet te worden voorzien van een per ruimte regelbare temperatuurregeling voor koeling.

Selectie ventilatie-unit

Het vermogen van een ventilatie-unit dient ten minste gelijk te zijn aan de berekende capaciteit, rekening houdend met de weerstand van leidingen en (dak)doorvoeren en eventuele opvoerhoogte. Indien een unit met een grotere capaciteit wordt geselecteerd, kan deze in het algemeen worden terug-geregeld, zodat eenvoudiger aan de eisen op het gebied van installatiegeluid kan worden voldaan.

Kanaaldiameters en kanaalweerstand

Voor het bepalen van de afmetingen en het verloop van luchtkanalen bestaat geen dwingende regelgeving, maar wel een aantal praktijkrichtlijnen. Voor de woningbouw en kleine utiliteit staan de richtlijnen in NPR 1088. De voor het ontwerp aan te houden luchtsnelheden in kanalen zijn omschreven onder paragraaf 4.4.5. Deze richtlijnen zijn globaal en moeten worden gezien in samenhang met het totale systeem, het materiaal en de vorm van de kanalen (rond, ovaal of rechthoekig) en of deze al dan niet zijn ingestort.
Naast de traditionele strang-verdeling van lucht, met als kenmerk de steeds wisselende maat van het kanaalwerk, wordt in de woningbouw en kleine utiliteit steeds meer gebruik gemaakt van luchtverdeelboxen. Deze zorgen voor verdeling van de lucht van of naar elke ruimte met een eigen kanaal. Daardoor kunnen ze eenvoudig worden ingeregeld om zo het installatiegeluid te beperken. Met name voor geavanceerde versies van systeem C (VST 4) en D (VST 5 en 6) zijn deze boxen bruikbaar. Indien hiervan gebruik wordt gemaakt, gelden andere (maar eenvoudiger) richtlijnen van de fabrikant/leverancier van de verdeelboxen en kanalen.