Verzwaring meterkast overbodig met slim energiemanagement

Met een kleine netaansluiting woningen eenvoudig en goedkoop aanpassen naar all-electric zonder comfortverlies: Het kan! -Eplucon-directeur Koos Folmer schudt de markt op door zijn eigen vrijstaande villa te elektrificeren op 10A. Hij is ervan overtuigd dat slim energiemanagement de weg plaveit voor nog veel méér woningen die toekunnen met een kleine net-aansluiting. Een zegen voor het overbelaste elektriciteitsnet.

De toekomst van verduurzaming ligt niet in nóg meer isolatie van de bouwkundige schil of een nóg hoger rendement van de klimaatinstallatie, vindt Koos Folmer. De directeur van Eplucon gelooft veel meer in intelligent energiemanagement, met de volledige energiehuishouding binnen de eigen erfgrens. ‘Bij installatie van een warmtepomp is doorgaans een verzwaring in de meterkast van 3x25A naar 3x35A of meer nodig. Die aanpassing zorgt bij de bewoner voor een aanzienlijk hoger vastrecht’, legt Folmer uit. ‘Maar wat nog veel belangrijker is, het zorgt voor een extra belasting op het reeds zuchtende en kreunende elektriciteitsnet; zowel bij de afname als bij de teruglevering van de met je eigen zonnepanelen opgewekte elektriciteit.’
Zou het niet fantastisch zijn als je bij het verduurzamen van je woning (meestal elektrificering) genoeg zou hebben aan de bestaande, kleinere huisaansluiting. De huisaansluitingen van 1x25A, 1x30A of 1x35A in honderdduizenden bestaande appartementen kunnen dan gewoon blijven zitten. ‘Dat kan echter alleen als je de benodigde energie in een woning goed managet; zeker als je er een warmtepomp bijplaatst’, zegt Folmer. ‘Waarom moet een woning zoveel capaciteit hebben dat alle apparaten tegelijk kunnen worden aangeschakeld?’, vraagt hij zich al jaren af. ‘Met als gevolg dat om tien uur ’s morgens alle inverters op storing staan omdat het net vol is. En ’s avonds gaan verwarming, kookplaat, wasmachine, afwasmachine, televisie, auto-oplader en veel andere apparaten aan, waardoor het net juist wordt overbelast. Terwijl vrijwel elke vaatwasser en wasmachine kan worden uitgerust met een timer, zodat die op een later of vroeger tijdstip haar programma draait. En de auto kan ’s nachts laden. Zo kan de energiebehoefte veel meer worden gespreid over de dag. Als je dat goed doet heeft een bewoner daar geen enkele praktische last van.’

‘Verduurzamingstempo kan omhoog

Folmer weet zeker dat met kleinere huisaansluitingen het verduurzamingstempo omhoog kan. Met zijn eigen vrijstaande villa met een aansluiting van 1x 10A bewijst hij dat het kan. ‘De bouw van de 10A-villa was vooral bedoeld om de markt op te schudden. Liander heeft de aanvraag drie keer geweigerd omdat ze dachten dat er een fout was gemaakt’, zegt hij met een lach, ‘en de monteur had bij zijn eerste bezoek niet eens de juiste automaat bij zich.’ 1 x 25A is dus misschien logischer, maar Folmer wilde per se laten zien dat het principe werkt. Maar óm een woning met een kleine huisaansluiting te laten werken, is het dus wel noodzakelijk de energievraag door het etmaal heen slim te regelen. Eplucon heeft daarom de reeds eerder in het eigen R&D-centrum ontworpen th-TOUCH-thermostaat uitgebreid met Modbus met e-control: een web- en app-applicatie voor beheer, monitoring en opslag op afstand van alle datapunten gedurende een periode van maximaal acht jaar. Het platform maakt de energiestromen binnen de woning inzichtelijk en geeft een exact beeld van het voorspelde en behaalde rendement van de woning. Kortom, een compleet energiemanagementsysteem met buffering en peakshaving waarop de warmtepomp, alle elektrische huishoudapparatuur, pv-panelen, de in-huis batterijen en de elektrische auto kunnen worden aangesloten.

‘De bouw van de 10A-villa was vooral bedoeld om de markt op te schudden’

Sturen op weersvoorspelling en energieprijs

‘Het energiemanagementsysteem heeft nog een bijzonder extraatje’, vertelt Folmer. ‘Het is ook gekoppeld aan de postcode van het huisadres en de weersverwachtingen van het KNMI en via EPI worden de dagprijzen bijgehouden van EPEX, de handelsplaats waar elektriciteit op dagbasis wordt verhandeld. Voorwaarde is dus wel dat je een flexibel energiecontract afsluit op basis van de dagprijzen op de energiemarkt.’ Op basis van de weersvoorspelling rekent het systeem uit of de accu helemaal gevoed moet worden, maar ook of de temperatuur in de woning alvast iets hoger gezet moet worden. Hiermee wordt het verbruik van de nacht gecompenseerd. Als er in de weersvoorspelling wordt opgegeven dat de zon de volgende dag genoeg schijnt, dan wacht het systeem met schakelen tot de volgende dag. Wordt er meerdere dagen achter elkaar geen zon verwacht, dan bepaalt de th-TOUCH wanneer het beste moment is om energie in te kopen en laadt het systeem de accu van de woning tegen de laagste prijs om de volgende dag daarmee optimaal comfort te leveren. Daarbij is het systeem zelflerend over de seizoenen heen. 'En nee, dat is niet heel kostbaar’, zegt Folmer. ‘Voor een eenmalige opslag van 300 euro op de prijs van de combinatie warmtepomp/thermostaat heb je een systeem dat vergelijkbaar is met een professioneel gebouwbeheersysteem. Met pakweg dezelfde features, inclusief weergave van temperaturen, druk, COP en SPF.’

E-net concept

Het energiemanagementsysteem kan in verschillende situaties worden ingepast. Bijvoorbeeld in het E-net-concept van Eplucon. Het is een collectief systeem met individuele warmtepompen op strangniveau of op gebouwniveau. Per schacht of per twee schachten (bij laagbouw) wordt een drycooler geplaatst. ‘Hierdoor is er een laag geluidsniveau en komt invriezing minder vaak voor dan bij een traditionele lucht-waterwarmtepomp. De drycooler is zo gemaakt dat de warmtepomp niet omschakelt tijdens het ontdooien. Hierdoor wordt tijdens het ontdooien van de drycooler geen warmte onttrokken uit de woning’, legt Folmer uit.
Op het E-net-concept worden maximaal zes warmtepompen aangesloten. De appartementen hebben elk een eigen warmtepomp, modulerend van 1 tot 6 kW. Dit heeft grote voordelen bij het afrekenen van de energie. Door toepassing van R290 (propaan) haalt deze warmtepomp een watertemperatuur van 70 graden. Dat is een groot voordeel, omdat bestaande afgiftesystemen daardoor kunnen worden hergebruikt. Vooral in renovatieprojecten is dat een aanzienlijk voordeel, omdat extra hak- en breekwerk niet nodig is. Bovendien is het niet afdanken van op zich goed werkende elementen ook nog eens extra duurzaam.

Accupakket

Verder is het systeem voorzien van een SolaX Power-omvormer, waaraan een accupakket is gekoppeld. Binnen de erfgrens is opwekking, opslag en gebruik van energie op elkaar afgestemd. Met als gevolg dat het systeem gedurende het hele jaar vrijwel energieneutraal is. Een grotere elektriciteitsaansluiting is dus niet nodig. Volgens Folmer ontlast de accu het elektriciteitsnet aanzienlijk. ‘Daarmee lopen we vooruit op de afbouw van de salderingsregeling na 2025. Binnen de erfgrens kunnen we een of meerdere accu’s van 5,7 kWh per stuk plaatsen. En met het toenemende aanbod van EV-batterijen is er meer dan voldoende opslagcapaciteit beschikbaar.’ Energiemanagement in de woning zorgt er volgens Folmer voor dat we écht grote stappen kunnen zetten in de energietransitie. Ons concept past daarin. We krijgen al veel vragen van grote partijen om het breder te trekken. In de commerciële praktijk wordt het principe van een kleine huisaansluiting inmiddels als 1x25A uitgerold. Allure Bouw realiseerde de zogenoemde ‘Ampèrevilla’ inmiddels al meerdere keren voor andere opdrachtgevers op basis van een compleet gevelconcept met een Rc-waarde van 8,2. Dat is bijna het dubbele van het vereiste in het Bouwbesluit. Verder is het systeem zo luchtdicht dat zelfs bij een exclusief ontwerp een Qv10-waarde wordt behaald van 0,3 (30 kWh/m² per jaar). Ook dat is beter dan wettelijk in het Bouwbesluit is voorgeschreven. ‘Maar’, zegt Folmer, ‘een dergelijke woning presteert alleen succesvol in combinatie met het e-controlplatform en th-TOUCH. Het bronsysteem kan een bodembron, luchtbron, PVT-bron of een ander type bron zijn. In het geval van een bodembron kan het huis in de zomer ook ‘gratis’ worden gekoeld door het koude water uit de bodem rond te pompen. De woning kan zelfs worden voorzien van koelplafonds voor een optimale interne klimaatbeheersing.’

Verduurzamen door voorspellen en verdelen van energievraag

Folmer, directeur en oprichter van Eplucon, is eigenlijk boos. De reden zijn alle miljarden die de regering als energietoeslag, energieplafond, btw-verlaging en andere compensaties in een bodemloze put uitkeert. In plaats daarvan kan het kabinet volgens hem beter een forse subsidie geven op structurele verduurzaming. ‘Een doorsnee Nederlander kan de investering om te verduurzamen vaak niet uit eigen zak kan betalen.’ In dit artikel legt hij uit dat de installatiesector met het voorspellen en verdelen van de energievraag gouden troeven in handen heeft voor het betaalbaar verduurzamen van bestaande woningen.

Bekijk het filmpje over deze slimme woning op bit.ly/EW-Eplucon

Tekst: Kerstin van Tiggelen
Fotografie: Eplucon

Meer weten over de nieuwste installatietechnieken en de laatste richtlijnen?
Meld u dan nu aan voor onze gratis tweewekelijkse nieuwsbrief.