Juli/Augustus 2024
Zijn waterbesparende producten druppel op gloeiende plaat?
In sommige delen van het land staat de drinkwatervoorziening onder grote druk. De gewone consument moet het straks met 100 liter per dag gaan doen. Dat kan, maar hoe zinvol is die relatief kleine waterbesparing als we die afzetten tegen de investering in installaties die ervoor nodig zijn om dat te bereiken? Om nog maar niet te spreken van de CO2- footprint bij de productie van deze waterbesparende kranen en douches. Armand Gademan van sanitair producent Geberit vindt dat we moeten uitkijken dat we het paard niet achter de wagen spannen.
Uit recente cijfers van het CBS blijkt dat de totale onttrekking van zoet oppervlaktewater per inwoner in ons land in 2022 relatief hoog was. De onttrekking was door de droogte hoger dan in 2021. Ook de onttrekking van grondwater per inwoner is sinds 2018 elk jaar gestegen. Oorzaken zijn het grote aantal koelwaterintensieve bedrijven en de droge zomers die leidden tot meer waterverbruik door de landbouw en drinkwaterbedrijven. De alarmerende cijfers hebben geleid tot waterstress en was voor de overheid een belangrijk signaal om nieuwe doelen te formuleren en mensen op te roepen meer aan waterbesparing te doen. Armand Gademan van Geberit, plaatst wel een paar belangrijke kanttekeningen. ‘Natuurlijk is het zinvol als we mensen oproepen om zuiniger met drinkwater om te gaan’, zegt de accountmanager concept business, OEM en prefab. ‘Maar we moeten ons tegelijk realiseren dat schoon water en hygiëne de belangrijkste redenen zijn dat de levensverwachting van mensen in de afgelopen eeuw flink is gestegen. Aan die verworvenheid mogen we in elk geval geen concessies doen.’
Groot verbruik bij datacenters
Demissionair minister Mark Harbers (Infrastructuur en Waterstaat) stuurde onlangs een voorstel met een stevige doelstelling voor waterbesparing naar de Tweede Kamer. Daarin staat dat ons drinkwatergebruik in 2035 20 procent lager moet zijn dan in 2022. Harbers stelt België als voorbeeld. Daar kreeg waterbesparing de afgelopen jaren een impuls door regelgeving. Waar de Nederlander gemiddeld zo’n 120 liter drinkwater gebruikt per dag, gebruiken Belgen gemiddeld maar 89 liter drinkwater per dag. Volgens Harbers moet het gebruik ook in Nederland kunnen dalen naar gemiddeld 100 liter per dag. Geberit heeft zeker de producten die het watergebruik in huishoudens naar beneden kunnen brengen, maar Gademan nuanceert het probleem wel. ‘Ten eerste zijn de CBS-cijfers gemiddelden. Ik denk dat we moeten durven differentiëren. In sommige regio’s is de noodzaak hoger dan op andere plaatsen. Moeten we dan overal dezelfde waterbesparende maatregelen opleggen?’ Daarnaast wijst Gademan op de enorme besparingspotentie bij het bedrijfsleven. ‘Ik vind bijvoorbeeld de impact van datacenters in het verhaal over watergebruik erg onderbelicht. CBS heeft het over een drinkwatergebruik van 380 miljoen m3 door bedrijven. Dat lijkt mij wat weinig. Nog niet zo lang geleden kwam naar buiten dat alleen het Microsoft-datacenter in Noord-Holland voor het koelen van zijn servers jaarlijks al 84 miljoen liter drinkwater verbruikt. Dat is ruim vier keer meer dan de 12 tot 20 miljoen liter water die Microsoft zelf zei nodig te hebben toen ze het datacenter in gebruik namen. En dat zal niet minder worden met de steeds warmere zomers. Zeker niet omdat ook Google grote datacenters in Nederland heeft.’ Gademan vindt dan ook dat de overheid, tegelijk met haar oproep aan inwoners om zuiniger met drinkwater te doen, ook regels moet opstellen voor bedrijven. ‘Als je consumenten vraagt hun waterfootprint te verkleinen door korter te douchen of meer gebruik te maken van de dual-flush in het toilet, helpt het niet als mensen lezen dat Microsoft in een warme zomer 80 miljoen drinkwater voor koeling gebruikt.’
Water besparen op het toilet heeft alleen zin als relatief kleine spoeling niet ten koste gaat van de hygiëne.
CO2-footprint bij prodcutie
Gademan plaatst nog een kanttekening. ‘We kunnen allerlei systemen en producten bedenken om bijvoorbeeld regenwater of huishoudwater te hergebruiken om ons drinkwatergebruik te reduceren. Maar bij de productie van bijvoorbeeld een systeem voor regenwaterbenutting, hebben we materialen nodig zoals beton, extra leidingen en filters. En er is natuurlijk energie nodig om het water te verpompen. Ook bij het onderhoud zit een flinke component energiegebruik. We moeten filters schoonmaken en vervangen en de opvangtanks en pomp hebben onderhoud nodig. Wanneer een derde partij dit uitvoert, heeft dit ook weer zijn footprint. Daar komt bij dat het gebruik van regenwater (onthard water) in toestellen of leidingen van koper de levensduur van die apparaten en infrastructuur verkorten. Kortom, het is belangrijk om goed te kijken welke investeringen zinvol zijn en wanneer een investering onzinnig wordt, als het gaat om waterbesparing en ook CO2-uitstoot.’
‘De indirecte consumptie van water ligt op circa 4.000 liter per persoon per dag’
Slimmere producten
Het beste kun je volgens Gademan investeren in installaties en toestellen waar waterbesparing in het ontwerp is verwerkt. ‘Geberit ontwerpt producten die functioneel zo simpel mogelijk zijn. Door onze eco-design methode en ‘design meets function’-gedachte ontwikkelen we ook producten die functioneel zijn ten aanzien van schoonmaak. In de afgelopen jaren is bijvoorbeeld het drinkwatergebruik voor spoeling van het toilet al fors gereduceerd. Waar we in het verleden nog met 14 liter het toilet spoelden, is 6 liter voor de grote boodschap en 3 liter voor de kleine boodschap inmiddels de norm. En inmiddels zijn er zelfs al reservoirs en wc’s die goed werken met een 4 en 2 liter spoeling. Hiervoor is het wel essentieel om de juiste wc te gebruiken. Anders moet je alsnog tweemaal spoelen om de pot schoon te krijgen. Dan hebben de huidige wc’s met Turboflush en KeraTect ook de eigenschap dat ze veel schoner blijven en dus minder schoonmaak nodig hebben. Ook belangrijk is het ontwerp van het afvoersysteem. De juiste dimensionering, vulgraad en afschot van een afvoerleiding is essentieel om verstoppingen en ander ongemak te voorkomen. Want je wil best minder water gebruiken, maar dat mag niet ten koste gaan van het gebruikscomfort.’
Goed positioneren
Kortom, zo concludeert Gademan, als we producten slimmer ontwerpen, zodat ze met minder water dezelfde prestaties leveren, dan zijn dat zinvolle investeringen. Behalve zuinige toiletten kunnen dat ook slimme kranen zijn die met minder water een even krachtige straal leveren of douches die door hun ontwerp met minder water toch een comfortabele douchebeleving bieden. En als een product minder vaak hoeft te worden gereinigd en makkelijker schoon te maken is, reduceert dit ook weer het watergebruik en het gebruik van schoonmaakmiddelen. Dat komt de levenscyclus van het product weer ten goede.
Regenwateropvangsystemen.
De architect en installateur hebben volgens Gademan ook een voorname rol in het ontwerp en de positionering van de badkamer en het toilet. ‘Elke rioolleiding heeft een gewenste vulgraad en vrij verval nodig om een benodigde transportafstand te behalen. Wanneer we deze afstand minimaliseren, door zoveel mogelijk de toestellen aan de gevel van een woning te positioneren, dan kunnen we de toestellen ook instellen op een kleiner waterverbruik.’
Douche-wtw
Een puntje van aandacht is de douche-wtw. De Beng beloont dergelijke oplossingen, maar er zijn volgens Gademan diverse modellen die pas na drie of vier minuten effectief het tegemoetstromende koude water opwarmen. ‘Als je mensen oproept korter te douchen, is een investering in een douche-wtw niet zinvol. Je moet dus soms niet te veel besparende maatregelen stapelen. Bovendien vraagt een douche-wtw extra schoonmaak, waardoor je weer meer water gebruikt. Doe je dat niet, dan heeft dat weer effect op de levensduur van een douche-wtw. Een relatief eenvoudig product als een douche-wtw in een standleiding lijkt mij daarom nog de meest functionele oplossing.’
‘Goed kijken welke investeringen zinvol zijn’
Indirect watergebruik
Ten slotte wil Gademan nog iets kwijt over ons indirecte watergebruik. ‘De gemiddelde directe waterconsumptie per persoon per dag mag dan zo’n 120 liter bedragen. De indirecte consumptie van water ligt op circa 4.000 liter per persoon per dag. In dat licht komt slechts 2 procent van die totale consumptie voor rekening van douchen en toilet doorspoelen. Voor bijvoorbeeld textiel en specerijen ligt het grootste deel van onze indirecte waterconsumptie in het buitenland. En vooral voor de productie van vlees en zuivel hebben we als consument een zeer grote waterfootprint. Water is blijkbaar erg goedkoop, waardoor het voor een datacenter als dat van Microsoft bedrijfseconomisch interessant is om drinkwater voor koeling te gebruiken. Het zou helpen om het tarief voor grootverbruikers, dat nu net als bij energie lager ligt dan voor consumenten, hoger te maken. Hoe meer water je gebruikt, hoe meer je per kuub zou moeten betalen. Dat zou wat mij betreft de standaard moeten worden.’
Armand Gademan van Geberit denkt genuanceerd over het grootschalig benutten van regenwater en/of grijswater, zoals in België is vastgelegd in regelgeving. ‘Dat heeft alleen zin als we tegelijk kritisch kijken naar de CO2- en waterfootprint bij de productie van al die systemen. In sommige delen van het land zal die investering opwegen tegen de besparing op drinkwater. Ook in nieuwbouw kan een dergelijke uitgave misschien rendabel zijn, als we de investeringen direct kunnen integreren in een totaal bouwproject. Maar met een verplichting regenwater en grijswater te gebruiken in 9 miljoen huizen in Nederland span je het paard achter de wagen. Laten we dus goed blijven nadenken wanneer zo’n investering zinvol is en wanneer niet.'