Niet transparant

De terugverdientijd van de zonthermische systemen is – afhankelijk van de grootte van het systeem – tussen de tien en veertien jaar. Op zichzelf niet verkeerd, maar die periode blijft door de huidige subsidieregelingen achter bij de terugverdientijden voor andere duurzame warmteopwekkers. ‘Bovendien’, zo voegt Cloosterman er fijntjes aan toe, ‘biedt de huidige subsidieregeling indirecte voordeeltjes voor pv, waar zonthermie niet van profiteert. Een particulier kan de btw van zijn pv-panelen terugkrijgen; bij zonnewarmte en andere duurzame warmte kan dat niet, waardoor de investering voor de consument 21 procent hoger is. Er is een aantrekkelijke salderingsregeling, waardoor de particulier meer voor zijn stroom krijgt dan een grote elektriciteitscentrale. Dan hebben we het nog niet eens over de verschillen in energiebelasting tussen elektriciteit en gas. Dat maakt het allemaal erg onoverzichtelijk.’
We horen nu vaak dat pv zo succesvol is, omdat de kosten van zonnestroom zo spectaculair naar beneden zijn gegaan. Dat verdient enige relativering, vindt Cloosterman. ‘De kosten van zonnewarmte zijn net zo hard teruggelopen als die van pv, zoals blijkt uit een studie van de Duitse universiteit in Kassel. Alleen bij zonnewarmte ontbreekt de schaalgrootte nog. Bij toenemende schaalgrootte kunnen de kosten nog aanzienlijk naar beneden. En nog zoiets: de eigenaar van een zonnewarmtesysteem zorgt voor zijn eigen opslag en neemt zelf de kosten daarvoor voor zijn rekening. Bij duurzame opwekking van elektriciteit, hoeft de particulier geen rekening te houden met de kosten voor opslag. De kilowatts worden gratis opgeslagen in het openbare net. Als morgen de stimulering van zonnewarmte op hetzelfde niveau zou liggen als voor andere duurzame energieopwekking, zou de groei veel hoger zijn.’
Met name de toepassing van zonthermie in een hybride systeem kan volgens Holland Solar een belangrijke bijdrage leveren aan de energietransitie. Cloosterman: 'Te vaak wordt gedacht dat zonthermie alleen goed is voor warmtapwaterbereiding. De huidige systemen kunnen daarnaast echter zeker tot 30 procent van de ruimteverwarming voor hun rekening nemen en zijn ook goed te combineren met warmtepompen. Ook kun je zonnewarmte toepassen zonder dat je eerst iets aan je huis moet veranderen. Zonder grote investeringen in isolatie of een ltv-afgiftesysteem kan al een groot deel van de warmtevraag in huishoudens worden verduurzaamd. Zeker in het voor- en najaar, wanneer de warmtevraag redelijk beperkt is, kun je er met zo’n hybride systeem heel comfortabel bijzitten.'

Kantelen

Mooi pleidooi, maar hoe krijgt Holland Solar zonnewarmte bij ontwikkelaars en gebruikers meer in beeld? Cloosterman herhaalt nog maar eens dat een gelijk speelveld voor stimulering moet worden gecreëerd, maar steekt ook de hand in eigen boezem. Verdere innovatie is zeker nodig. 'We hebben bijvoorbeeld een mooie, veelbelovende oplossing met de warmtebatterij die TNO in het kader van het Europese project Merits heeft ontwikkeld. Deze is op werkelijke schaal uitgebreid getest. De technologie die de basis vormt is thermochemische opslag. Collectoren op het dak zetten zonlicht om in warmte en die gaat via een chemische reactie een opslagsysteem in. Dat bestaat uit een vat met een beetje water en vooral zout. De warmte dampt het water uit het zout en wanneer er warmtevraag is, zorgt de omgekeerde chemische reactie dat de warmte weer vrijkomt. De energiedichtheid van de geschikte zouten is vijf tot tien keer hoger dan de energiedichtheid van water. TNO verwacht met dit systeem goed geïsoleerde woningen voor het grootste deel te kunnen verwarmen met een opslagsysteem van een aantal kubieke meters, dat bijvoorbeeld in de kruipruimte van een woning past. We zullen nog een jaar of drie nodig hebben voor de ontwikkeling van een commercieel product’, verwacht Cloosterman. ‘Wellicht dat de warmtebatterij in de warmtevraag van een woning kan voorzien. Dan kunnen we een woning volledig met zonnewarmte verwarmen. Maar ook voor deze systeemoplossing is het een hele toer om de vervolgfinanciering voor deze warmteopslag rond te krijgen.'

Rol installateur

Ondertussen versterkt Holland Solar de samenwerking op het gebied van scholing en begeleiding voor installateurs die alvast als ambassadeurs van zonnewarmte willen optreden. Er wordt hard gewerkt aan uitbreiding van het aantal opleidingsplaatsen voor monteurs. Binnen het kader van de Green Deal Ontwikkeling Decentrale Duurzame Warmte- en Koudetechnieken moeten er minstens vier onderwijscentra met een goede geografische spreiding voor zonnewarmte bij komen. Cloosterman: 'In dat opzicht kijken we een beetje jaloers naar de warmtepompbranche, die in staat bleek in betrekkelijk korte tijd de opleidingscapaciteit te vergroten.'
De vraag is of Holland Solar niet veel meer de installatiebedrijven zou moeten betrekken. De installateur heeft immers een belangrijke rol bij de inpassing van zonthermische systemen in de gebouwde omgeving. Volgens Cloosterman zou dat moeten, maar is dat nog niet zo gemakkelijk. 'De installateur komt pas in beweging als hij een zeker marktperspectief ziet. Terecht natuurlijk, want er moet een bedrijf worden gerund.  De meeste installateurs hebben het al druk genoeg met hun traditionele werk. Waarom zou hij met een nieuwe technologie beginnen als hij het werk in de traditionele markt niet eens aankan? Nee, de installateur valt hierin niets te verwijten. Vanuit onze branche had zonnewarmte meer gepromoot mogen worden’, steekt hij nogmaals de hand in eigen boezem.'

Stevige lobby

Omdat het lastig is de markt te overtuigen met argumenten, als andere duurzame opties financieel zoveel aantrekkelijker gemaakt worden met hogere subsidies, zet Cloosterman in op een nog stevigere lobby voor zonnewarmte bij politiek en overheid. Wat nog een hele toer wordt, ‘want’, zegt hij, ‘de overheid belijdt de energietransitie met de mond, terwijl de portemonnee in de achterzak blijft.' Onterecht, vindt hij. ‘Als we de doelstellingen voor 2020 wat betreft het aandeel duurzame energie van 14 procent niet halen, legt de EU ons straks boetes van honderden miljoen euro's op. Steek dan een deel van dat bedrag in het stimuleren van een kansrijke ontwikkeling als zonnewarmte. De overheid wil dat de markt bepaalt welke technologie het beste is voor de energietransitie. Zorg dan wel voor een eerlijk speelveld; niet alleen tussen duurzaam en fossiel, maar ook tussen de duurzame opties onderling. Oftewel: faciliteer zonnewarmte in dezelfde mate als zonnestroom, windenergie of biomassa.'

Lees meer artikelen in het dossier Zonne-energie installaties

Tekst: Mari van Lieshout
Fotografie: Industrie