Mei 2016
Water... daar zit wat in!
Warmteterugwinning uit douchewater kan kostenefficiënt gezien nét die laatste paar EPC-punten schelen en een woning nog energiezuiniger maken. Het besparingspotentieel van douche-wtw is fors. Met een douchepijp-, douchebak- of douchegoot-wtw valt tussen de 20 en 55 procent te besparen op de benodigde energie voor het douchen. Van deze drie types zetten we hier de toepassingen, de prestaties en de aandachtspunten voor drinkwaterveiligheid op een rij.
Het principe van de douche-wtw is eenvoudig. Het warme douchewater, dat normaliter door de afvoer wegstroomt, wordt gebruikt om het koude water dat naar de mengkraan loopt op te warmen. De warmtewisselaar zorgt ervoor dat het instromende water van 10 – 12 ˚C wordt opgewarmd tot circa 25 – 29 ˚C en dus nog maar voor maximaal 13 ˚C bijverwarming nodig heeft. Daardoor is er veel minder energie nodig om de gewenste douchetemperatuur van 38 ˚C te bereiken.
Voor iemand die dagelijks vijf minuten doucht met een besparende douchekop die 35 procent op het waterverbruik bespaart, komt de besparing van een douche-wtw neer op 35 m³ gas per jaar bij gebruik van een hr-combiketel. Voor 20 minuten douchen per dag met een normale douche loopt de besparing op tot 200 m³ gas per jaar.
Douchepijp-wtw: badkamers op een verdieping
De douchepijp-wtw is alleen geschikt voor badkamers op een verdieping en wordt het meest toegepast in nieuwbouw. De warmtewisselaar is de douchepijp zelf. Het is een verticale, dubbelwandige koperen buis. Het douchewater stroomt door de binnenste buis als een dunne film omlaag, het schone aanvoerwater stroomt in de buitenste buis omhoog. Om de pijp bereikbaar te houden is het gebruik van een afneembaar paneel aan te raden. De lekdetectie van een dubbele scheiding moet van buiten zichtbaar zijn, waardoor deze zonder hak- en breekwerk toegankelijk is. Punt van aandacht is de toepassing bij een stortdouche, waarbij de hydraulische weerstand overmatig toeneemt. Er zijn daarom speciale douchepijp-wtw's beschikbaar voor stortdouches. Ze hebben een kleinere hydraulische weerstand, maar ook een lager rendement.
Van de drie types douche-wtw geeft de douchepijp-wtw met circa 60 procent het hoogste energetische rendement. Hier wordt immers over de hele lengte van de pijp – van 1 – 2,1 m – warmte uitgewisseld. De EPC-verlaging van dit systeem bedraagt 0,05 – 0,07. Hierbij geldt: hoe langer de douchepijp, hoe groter het warmte-uitwisselende oppervlak, hoe hoger het rendement. De afstand van de badkamer tot het doorvoerpunt van de verticale wtw-pijp heeft invloed op de besparing in euro's. Stroomt het water eerst meters lang door een leiding in de vloer, dan neemt de besparing in euro's af met circa 1 procent per meter horizontale versleping.
|
Dubbelwandige scheiding waarborgt drinkwaterveiligheid
Voor de drinkwaterveiligheid bij toepassing van douche-wtw zijn twee richtlijnen van belang. NEN 1717 als het gaat om de bescherming tegen verontreiniging van drinkwater en BRL-K656 voor warmtewisselaars die bestemd zijn voor het indirect verwarmen van drinkwater. Een douche-wtw moet altijd over een dubbelwandige scheiding beschikken om te vermijden dat warm tapwater verontreinigd kan raken met afvalwater dat op weg is naar het riool. Een eventuele lekkage moet aan de buitenkant waarneembaar zijn, de lekdetectie moet zichtbaar en bereikbaar zijn. De materialen van de buis waar het te verwarmen water doorheen loopt, moeten geschikt zijn om in aanraking te komen met drinkwater. Koper, roestvaststaal en pvc zijn daarbij de meest gebruikte materialen. Overigens zijn vrijwel alle in Nederland verkrijgbare douche-wtw's voorzien van een dubbele scheiding. Installateurs dienen vóór de inlaat van de douche-wtw een afsluiter met controleerbare keerklep (EA) te monteren, zodat opgewarmd water niet kan terugstromen naar de drinkwaterleiding. Er mag geen stagnatie in het systeem voorkomen; een goede doorstroming is cruciaal. Isolatie van de douche-wtw wordt afgeraden. Verder is het onverstandig om de douche-wtw naast verwarmingsleidingen of andere warmtebronnen te plaatsen. Dit jaar gaat Kiwa het certificatieschema BRL-K656 aanpassen. Naast eisen voor wat betreft de drinkwaterveiligheid en functionaliteit, wordt hierin mogelijk ook het rendement van de toestellen meegenomen en zal leksignalering duidelijker worden omschreven. ’
|
Douchegoot-wtw van Easy Drain.
Douchebak-wtw: appartementen en badkamers op de begane grond
Bij appartementen en in woningen waar de badkamer zich op de begane grond bevindt, is geen verticale douchepijp mogelijk. Dan is een douchebak-wtw een optie. Er zijn twee modellen beschikbaar; beide zijn zonder veel breekwerk te plaatsen. Er is de douchebak waarbij de warmtewisselaar apart is gemonteerd in een frame en de douchebak waarin de warmtewisselaar al is geïntegreerd. Vanwege de hoogte van de warmtewisselaar moet de opstaphoogte van de douchebak minstens 15 cm zijn. Een douchebak-wtw is goed te combineren met een stortdouche, wel vraagt de drinkwaterzijdige weerstand van de warmtewisselaar aandacht in dat geval. De douchebak- en de douchegoot-wtw delen de tweede plaats als het gaat om rendement. Omdat de warmtewisselaar bij beide oplossingen een kleiner oppervlak beslaat, zijn de rendementen daar wat lager. Beide wtw's dragen bij aan een EPC-verlaging van 0,02 – 0,06. De douchebak-wtw komt er in de praktijk vaak iets beter uit qua rendement.
Om de maximale besparing te bereiken, bij welk type dan ook, moet de douche-wtw zijn aangesloten op zowel de koude poort van de mengkraan als het warmwatertoestel. In sommige situaties is een aansluiting op het warmwatertoestel niet mogelijk of zeer lastig, vanwege de positie van de schachten en het voorkomen van kruisingen van water- en cv-leidingen vanwege legionella. Dan is aansluiting op alleen de mengkraan of het warmwatertoestel een optie, waarbij het rendement licht afneemt.
Douchebak-wtw van Technea
Douchegoot-wtw: inloopdouche
In het geval van een inloopdouche, en als een verticale wtw niet mogelijk is, komt het meest recente alternatief in beeld: de douchegoot-wtw. De warmtewisselaar is hier ingebouwd in de afvoergoot in de douchevloer. Vanwege de diepte van de benodigde sparing in de vloer (7 – 15 cm) is de douchegoot-wtw lastig toe te passen in bestaande badkamers. Bij de aansluiting op de binnenriolering is geen stankafsluiter nodig. Belangrijk is om de koudwatertoevoer op de juiste connectie aan te sluiten, omdat de warmtewisselaar werkt volgens het tegenstroomprincipe. Er zijn geen speciale stortdouche-uitvoeringen, dus ook hier is aandacht vereist voor de drinkwaterzijdige weerstand van de warmtewisselaar. Wanneer de douchebak- of douchegoot-wtw alleen op de koude poort van de douchemengkraan wordt aangesloten stroomt slechts een deel (circa 50 procent) van het totale douchevolume over de wisselaar, en daarmee daalt het drukverlies met 75 procent. Een stortdouche (tot circa 30 l/min.) is in dat geval dus geen probleem.
|
Isso Kenniskaarten
De Isso Kenniskaarten 45, 46 en 47 beschrijven in detail de montage en aansluitvoor- schriften voor de drie types douche-wtw. Ook is er een Isso-publicatie (30.4) beschikbaar.
|
Tekst: Astrid Zoumpoulis-Verbraeken
Fotografie: Industrie