De menggroep met warmwaterverdelers van zwembad Aquapelle in Capelle aan den IJssel houdt het water in het zwembad op een gemiddelde temperatuur van 28 °C.

Andere bron voor water-waterwarmtepomp

Bij een water-waterwarmtepomp denk je al gauw aan een systeem met een bodembron. Maar dit type warmtepomp hóeft niet per se bodemwarmte als bron te gebruiken. Afvalwater voldoet ook prima. Hellebrekers maakt daar met de verwarmingssystemen die zij plaatst in zwembaden bij voorkeur gebruik van. Voordat het water in het riool verdwijnt, stroomt het langs een warmtewisselaar en functioneert de onttrokken warmte als bron voor de warmtepomp. Ook benut Hellebrekers de warmte uit de ventilatielucht bij het ontwerp van de systemen. ‘Bij een gemiddelde badwatertemperatuur van 28 °C is de ruimtetemperatuur circa 30 °C, vertelt Norbert Nijenhuis, technisch adviseur bij Hellebrekers. ‘De luchtbehandelingskast is uiteraard voorzien van wtw met een efficiëntie van ongeveer 80 procent. Dat betekent dat er vaak nog zo’n 20 procent warme lucht wordt afgeblazen. Die warmte laten wij niet verloren gaan, maar benutten we als energiebron voor de waterwaterwarmtepomp. Kortom, voordat het water het riool in gaat en de ventilatielucht naar buiten wordt geblazen, halen we alle warmte eruit.

De restwarmte van het afvalwater dient als bron voor de water-waterwarmtepomp. Mede dankzij het gebruik daarvan is het energiegebruik in het zwembad gehalveerd.

Verontreiniging

Omdat het afvalwater uit het zwembad behoorlijk vervuild kan zijn met huidresten en haren, worden voor het gebruik van warmte uit dat water strengere eisen gesteld aan de warmtewisselaar. Een gangbare warmtewisselaar zou binnen korte tijd verstopt raken. Daarom installeert Hellebrekers voor dat doel een warmtepomp van Menerga, met een speciale wisselaar die kan omgaan met deze mogelijke verontreiniging. De wisselaar is een buis-in-buisconstructie waarbij door de binnenste buis met grote druk om de paar minuten een balletje wordt geschoten. Aanwezige verontreinigingen worden zo verwijderd, waardoor een constant hoog rendement van de wisselaar is gegarandeerd. AirconAir levert die warmtepomp niet, maar is wél importeur en leverancier van Galletti-warmtepompen en de preferred supplier van Hellebrekers. Nijenhuis: ‘Die keuze hebben we jaren geleden al gemaakt, toen we op zoek waren naar een stille lucht-waterwarmtepomp. Openbare zwembaden zijn vaak gesitueerd in een woonwijk en je wilt omwonenden niet uit hun slaap houden. Je kunt wel aan geluidbeperkende
maatregelen denken, maar dat maakt de installatie ook een stuk kostbaarder. Galletti warmtepompen zijn echt stil. Bovendien onderscheiden de warmtepompen van deze fabrikant zich door hun hoge COP. Wat wij bovenal erg belangrijk vinden is dat Galletti net als Hellebrekers een familiebedrijf is en die kijken toch anders tegen samenwerking aan. Familiebedrijven gaan voor langdurige samenwerking en gaan heel ver met hun service om het goed te doen op het gebied van klantentevredenheid; daar zit je echt anders mee aan tafel. Dat betekent wel dat de installaties een wat hogere investering vragen.

Warmtemeter aangebracht op een van de toevoeren van de warmtap-waterleidingen.

Meerdere bronnen

In de zwembaden die door Hellebrekers zijn ontworpen en aangelegd en die een volledige geëlektrificeerde installatietechniek hebben, zijn de water-waterwarmtepompen dus altijd gekoppeld aan meerdere typen bronnen: een bron die warmte levert uit het afvalwater en een die de warmte uit de binnenlucht haalt. Het kan één grote warmtepomp zijn, maar ook twee kleinere in cascade-opstelling, afhankelijk van budget en beschikbare ruimte. Daarnaast installeert Hellebrekers ook nog altijd een lucht-waterwarmtepomp met de buitenlucht als bron. Een van de zwembaden waar Hellebrekers verantwoordelijk was voor de elektrificatie van de techniek is Aquapelle in Capelle aan den IJssel. Het sportcomplex met twee zwembaden en een sporthal ligt middenin een woonwijk. Die locatie zorgde ervoor dat het geluid van de warmtepompen een voornaam aandachtspunt werd. Op het dak van Aquapelle staan niet alleen twee lucht-waterwarmtepompen, maar liggen ook ruim 900 zonnepanelen. Daarnaast beschikt het nieuwe sportcomplex over zonneboilers om de elektrische installaties van de benodigde duurzame voeding te kunnen voorzien. Voor de warmtapwaterbereiding zette Hellebreker bij volledig geëlektrificeerde installatietechniek tot voor kort altijd de boosterwarmtepomp van Galletti in. Hiermee kan water tot een temperatuur van 85 °C worden opgewarmd. De laatste tijd echter kiest de installateur er steeds vaker voor om geen warm water meer van die temperatuur te maken. Het recirculatiewater wordt door een boiler gevoerd die het water opwarmt tot maximaal 60° C. Via een warmtewisselaar wordt de temperatuur van het leidingwater voor de douches
gemengd tot maximaal 38 °C.

Besparingen

De belangstelling voor elektrificatie van zwembaden is volgens Nijenhuis de laatste tijd enorm toegenomen. Niet onlogisch want de besparing op de jaarlijkse energierekening loopt al gauw op tot zo’n 50 procent. En bij openbare zwembaden betekent dat meteen vele tienduizenden euro’s. ‘Sinds we acht jaar geleden de duurzame technieken in zwembaden zijn gaan toepassen, hebben we bij elk project een dergelijke besparing weten te realiseren. Als de opdrachtgever daarnaast nog kiest om zelf de elektriciteit op te wekken, is de investering in acht jaar terugverdiend. Nijenhuis: ‘Nu de prijzen door de oorlog in Oekraïne door het plafond gaan is het nóg aantrekkelijker om ons systeem in te zetten. We hadden het al druk, maar nu loopt het storm.’ Hellebrekers verzorgt bij gemiddeld zes nieuwe baden per jaar de zwembadinstallaties. Daarnaast werkt het installatiebedrijf jaarlijks ook nog aan de verduurzaming van een tiental bestaande zwembaden. Zo is in Roermond de Jo Gerrishal energieneutraal gemaakt. De gemeente wilde de buitenkant van de sporthal, die werd gebouwd in de jaren ’70, vanwege de esthetische waarde niet aanpakken. Daardoor werd het aanbrengen van isolatie een probleem terwijl de gemeente wel van het gas af wilde en een energieneutraal complex wenste. Met 970 zonnepanelen op het dak, een nieuwe lbk met wtw en een warmtepomp, wordt nu meer energie opgewekt dan verbruikt. Het overschot aan opgewekte stroom gaat rechtstreeks naar het naastgelegen zwembad De Roerdomp. Hellebrekers rekent bij de warmtepompen met een levensduur van vijftien jaar. Vervanging zal dan volgens Nijenhuis overigens niet altijd aan de orde zijn. ‘Maar na vijftien jaar zullen de huidige koudemiddelen – we hebben het dan vooral over R410 – wellicht weer aan vervanging toe zijn. Je bent uiteraard steeds op zoek naar een middel met een zeer laag GWP-getal. In dat opzicht zijn natuurlijke koudemiddelen ideaal. Maar voor warmtepompen zijn die vooralsnog bij dit soort toepassingen geen optie, omdat de pompen dan door de robuuste uitvoering van compressoren en andere componenten wel erg duur worden.’

Eigen besturingssoftware

Hellebrekers werkt met in eigen huis ontwikkelde regeltechniek. ‘Juist omdat we met verschillende type warmtepompen werken, met elk weer een andere bron, hangt veel af van een perfecte samenwerking tussen de verschillende installatie-onderdelen. Daarom hebben wij fors geïnvesteerd in de ontwikkeling van de eigen besturingssoftware. Wij geven dertig jaar garantie op de prestatie van de installaties. Gedurende die periode verzorgen wij het onderhoud en afhankelijk van de grootte komen onze monteurs daarvoor maandelijks, wekelijks of zelfs dagelijks langs. Mocht de installatie niet presteren zoals vastgelegd in het contract, dan betaalt Hellebrekers de extra kosten voor energie. Maar wanneer de installatie beter presteert, dus zuiniger is, willen we wel een deel hebben van het behaalde voordeel. We hebben daar per slot van rekening dan ook de nodige inspanningen voor verricht.’ <